Ульяна Лугинова: «Тумарыктан» — «Айкуоҕа»

Ис киирбэх, нарын-намчы көрүҥнээх, сахалыы сайаҕас саҥалаах, 5 оҕолоох дьиэ кэргэн далбар хотуна Ульяна Лугинованы сахалыы сэрийээллэргэ сэҥээрэ көрөбүт. Кини “Тумарыкка” – дьиэ кэргэнигэр эр киһи батталын билбит Сахаайа, оттон “Айкуоҕа” – куорат сахалыы тыыннаах ыалын тапталлаах ийэтэ.

Арассыыйа министиэристибэтигэр

-Ульяна, эн тускунан билиэн-көрүөн баҕалаах киһи элбэҕин билэбит. Эн бэйэҥ туох идэлээх, олохтоох киһигин билиһиннэрэ түһэбит дуо?
-“Инникини тымтыктанан көрбүт суох” диэн өбүгэлэрбит сөпкө этэллэр эбит. Мин билигин кэргэн, ийэ, дьиэ хаһаайката буолан олоробун. Хайдах эрэ урукку олохпор билбэтэхпин ситиһэ сатыыр курдукпун. Икки кыыспын соҕотоҕун иитэн, ийэ-аҕа оруолун тэҥинэн толоро сылдьыбытым, судаарыстыбаннай сулууспа үлэтигэр, этэргэ дылы, оройбунан түспүтүм. Дьиэҕэ налыйан олорор диэн тугун билбэтэх киһи этим буоллаҕа.
Экэнэмиис үөрэҕин бүтэрээт да, Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин Наталья Дягилева салайааччылаах департаменыгар үлэлэҕэ ылыллыбытым. Бу министиэристибэҕэ уонтан тахса сыл экэнэмиистээбитим уонна Экэниэмикэ министиэристибэтигэр агропромышленнай комплеһы сүрүннээбитим. Сүрүн исписэлиистэн департамент салайааччытыгар тиийэ үүммүтүм. Өрөбүлэ, сынньалаҥа суох кэриэтэ үлэлиирбит, элбэхтик командировкаларга сылдьарбыт. Ол гынан баран, наһаа үчүгэй хамаандаҕа, Дмитрий Наумовтан саҕалаан, элбэх миниистиргэ үлэлээбитим. Идэбин таларбар ийэм Лия Игнатьевна суот-учуот үлэһитэ, аҕам Анатолий Васильевич үйэтин тухары тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлээбитэ (билигин Үөһээ Бүлүү Ороһутун нэһилиэгин баһылыга) оруоллаахтар дии саныыбын.
2017 сыллаахха Консультациялыыр киин салайааччытын солбуйааччынан үлэлии барбытым. Хаһан да буолбатаҕын курдук, үлэбиттэн эрдэ бүтэн кэлбиппэр 7-с кылааска үөрэнэр кыра кыыһым Лилияна: “Мама, эн үлэлээн бүттүҥ дуо?” – диэн улаханнык соһуйбута. “Өрөбүллэргэ аны үлэлээбэппин”, — диэбиппэр саамай дьолломмут кини этэ. Ити кэмнэргэ улахан кыыһым Маша ыраах үөрэнэр буолан (2015 с. тохсус кылаас кэнниттэн бэйэтин баҕатынан Чехияҕа кэллиэскэ интерьер дизайнын идэтигэр үөрэнэ барбыта), киниэхэ чугаһаан Москваҕа олоруохпун, үлэлиэхпин наада эбит диэн санааҕа кэлбитим уонна Москваҕа сылдьан таарыйа резюмебын хаалларбытым.
-Улахан кыыскын ыраах сиргэ ыытан кэбиһэртэн толлубатах эбиккин?
-Оҕо ыра санаатын хааччахтыыр сыыһа дии саныыбын уонна кыра балтыгар холобур буолуон баҕарбытым. Бэйэм эмиэ Ороһу орто оскуолатын 8-с кылааһын бүтэрэн баран, дьоммуттан тэйэн, Үөһээ Бүлүү гимназиятын үөрэнэн бүтэрбитим. Машабыт билигин Чехияҕа үлэлиир, бэйэтин бэйэтин бэйэтэ дьаһанан, хааччынан олорор.
Резюмебын хаалларыам инниттэн да Арассыыйа Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытары ыкса үлэлэһэрбит, командировкаларга сылдьарбыт, атын эрэгийиэннэри кытары билсэрбит. Онон, биир идэлээхтэрбин кытары алтыһар буоламмын: “Туох эмэ үлэ көстөөрү гыннаҕына, этээриҥ”, — диэн баран резюмебын хаалларбытым. 2016 сыллаахха Илиҥҥи экэнэмиичэскэй пуорумҥа Арассыыйа Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин былаһааккатыгар Саха сирин бырайыагын, ол иһигэр “Саюри” көмүскээбитим. Онно билсибит биир идэлээҕим кыыс оруобуна Грузияттан Москваҕа кэлбитим кэннэ үлэ миэстэтэ тахсыбытын, кэлэн билсиэхпин сөбүн туһунан эрийбитэ. Соһуччута бэрдиттэн мах бэрдэрбитим да буоллар, собеседованиеҕа тиийбитим. Онно потребительскай ырыынак департаменын отделын начаалынньыгын солбуйааччытын үлэтэ баарын туһунан эппиттэрэ…

Ийэм сытын суохтаабытым…

-Оччотугар дойду киин куоратыгар да үлэлиэххэ, бэйэни көрдөрүөххэ сөп эбит?
— Эрэгийиэҥҥэ үлэлээбит уопуппун учуоттаан, тута үлэҕэ ылыллан хаалбытым. Киһи тугу эрэ баҕардаҕына уонна былааннаатаҕына, барыта табыллар дии саныыбын. Сүрүнэ, киһи уонна үрдүк таһымнаах үлэһит быһыытынан көрдөрүөххэ, бэйэҕин түһэн биэримиэххэ эрэ наада. Дьокуускайга кэлэн малбын-салбын көһөрөн, Москваҕа дьиэ арыандаласпытым уонна алтынньы 16 күнүттэн Арассыыйа Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр отдел начаалынньыгын солбуйааччытынан үлэлии тахсыбытым. Биир ыйынан отдел начаалынньыгынан анаабыттара.
Кэргэним Афанасий Лугиновтыын эрдэ Саха сиригэр “Миниистир” дьыалабыай оонньууга эспиэринэн ыҥырыллан, онно аан бастаан билсибиппит. Афанасий бу кэмҥэ Москваҕа олорор, үлэлиир эбит этэ. Кинилиин дьиэ арендалаан олорон эрдэхпитинэ, сотору кинини Дьокуускайга “Россельхозбааҥҥа” дириэктэри солбуйааччынан ыҥыран ылбыттара. Москваҕа кини дьиэтигэр соҕотоҕун хаалан баран чуҥкуйбутум. Сахалыы саҥарарбын, ийэм сытын, дойдум аһын аһара суохтаабытым. Миэхэ ыалдьыттыы, үлэлэринэн кэлэр дьонунан наар сүөгэй уонна Дьокуускайдааҕы килиэп кэмбинээтин килиэбин, Таатта арыытын аҕалтарарым. Бэл, идэһэ кэмин аһара ахтарым.
Ити курдук үлэлии-хамсыы сырыттахпына, Афанасий ыал буоларга этии киллэрбитэ. Онон, Москваҕа кыбартыыра атыыласпытым да буоллар, Афанасийбыныын Дьокуускай ыала буолаары төттөрү көһөн кэлбитим. “Кыргыттарым улаатан, төрөөбүт уйаларыттан баран хааллахтарына, соҕотох хаалыыһыбын, олохпун оҥостуохтаахпын быһыылаах”—диэн санаалар киирэр буолбут кэмнэрэ этэ. Онон, дьылҕа хаан миигин кэргэммин кытары ити курдук көрүһүннэрбитэ.
Манна даҕатан эттэххэ, 40 сааспын туоларбар, “40 сааска – 40 баҕа санаа” диэн баҕа санаа испииһэгин оҥостор этим. Туолбутун сотон иһэрим, онтон хаалбыт баҕа санааларгар салгыы үлэлэһэҕин. Ити киһини, нууччалыы эттэххэ, мотивациялыыр, үчүгэйгэ көҕүлүүр.
-Афанасий Иванович “маҥан аттаах үрүҥ уолан” буолан кэлбит эбит?
-Чахчы, маҥан массыыналаах тиийэн кэлбитэ. 2019 сыллаахха ыал буолбуппут. Иэримэ дьиэ иэйиэхситэ, таптыыр кэргэҥҥин үлэтигэр атаарар, көрсөр, оҕолор Лилиана, Диана, Изабелла кэлэллэригэр мэлдьи сылаас астаах остуоллаах хаһаайка буолуохпун баҕарар кэмнэрим этэ. Ону сэргэ, кыра кыыһым ОГЭ-гар бэлэмнэнэригэр аттыгар баар буолуохпун баҕарбытым. Онтон ыла дьиэҕэ олорор үчүгэйин билэн сылдьабын. 2022 сыллаахха кыра оҕобут Рюрик күн сирин көрбүтэ.
Кэргэним Афанасий Иванович бу алтынньыга “Газпромбаан” Саха сиринээҕи дириэксийэтин салайааччытынан ананна. Онон, олохпут укулаата, дьиэтээҕи эрэһииммит арыый уларыйар бөҕө буоллаҕа. Сүрүнэ – кини дьиэтигэр кэлэригэр кэргэнэ, оҕолоро сылаас астаах остуолга күүтэллэр. Бэйэм да сонунтан сонун аһылыгы астыырбын аһара сөбүлүүбүн.

“Тумарык” сэрийээлгэ

-Ульяна, сэрийээллэргэ уһуллууҥ хайдах саҕаламмытай?
-Бэйэбин саҥа эйгэҕэ холонон көрөргө сананан, Евгения Винокурова салайар “Туймаада. Недвижимость” агентствотыгар риэлтордыы сылдьар кэмим этэ. Кыраттан саҕалаан, отдел салайааччытынан анаммытым. Чуолаан, Москваҕа, Дубайга дьиэ атыылыырга Москваҕа олорон куорат оройуоннарын, олоҕун-дьаһаҕын билбит уопутум эмиэ көмөлөспүтэ.
Манна үлэлии сырыттахпына ийэм “Саха” тэлэбиидэнньэтэ сэрийээл устарыгар сүрүн оруолга кастинг биллэрбитин туһунан кэпсээбитэ. Дойдуга хамсыкка хаайтарыы кэмэ этэ. Бары дьиэҕэ олорон хаалбыппыт дии. Саарбахтыы санаабытым эрээри, кэргэним: “Бар-бар, эйигин сүрүн оруолга ылыахтара. Актрисаҕын дии!” – диэн күлбүтэ. Бу иннинэ иккис олоххо дьоллоохтук олорор ыаллары “Эйгэ” биэриигэ ыҥырбыттарыгар баран кыттыбыттаах этибит.
Аҕыйах хонугунан сүрүн оруолга талыллан, наһаа үчүгэй хамаанданан үлэҕэ кыттыһан барбытым. Дьиҥэр, сценарийын ааҕан баран, долгуйбутум. Абьюзердар уонна кинилэр сиэртибэлэрин туһунан элбэх кинигэни аахпытым, киинэни көрбүтүм. Уһулла барарбар соруйан санаа баттыктаах бара сатыыр курдугум. Киһи куһаҕаны көрдөҕүнэ, санааҕа ылларар дии. Ыарахан сыаналарга оҕолору, кинилэр ытаабыт-соҥообут харахтарын саныыр этим… Артыыс буолбатаҕым да иһин, итэҕэтиилээхтик оонньуурга кыһаллыбытым. Бэйэм кыра эрдэхпиттэн самодеятельноска кыттар этим, артыыс буолар баҕалааҕым, ол эрэн балет да, муусука да оскуолата суоҕа. Бэл ийэбэр: “Биһиги тоҕо куоракка олорботохпутуй? Оччоҕо мин наһаа элбэх куруһуокка сылдьыам этэ”, — диирим. Кырдьыга да, ийэбит Лия Игнатьевна оҕолорун баҕа санааларын толороору, кэлин куоракка көһөн кэлбитэ.
Хомойуох иһин, “Тумарыкка” көстөр курдук дьылҕалаах кэрэ аҥаардар бааллар. Кинилэр оҕолорун туһугар эбэтэр дьон тылыттан, сааттан-сууттан кыбыстан, эр киһи атаҕастабылын тулуйан олороллор. Соторутааҕыта социальнай ситиммэр биир эр киһи мин “Тумарык” киинэҕэ кырбанан баран балыыһаҕа сытар сыанабын, туохтан барытыттан хомойбут, кэлэйбит харахтарбын көрөн баран, олоҕун, кэргэнигэр сыһыанын тосту уларыппытын туһунан суруйан миигин уйадыппыта. Ону сэргэ икки эдэр кыыс эмиэ тус олохторун кэпсээн, атаҕастабылы тулуйбакка, кэргэттэриттэн барбыттарын туһунан суруйбуттара…
Ханнык баҕарар кинигэ, киинэ биирдэ бэриллэр олоххо үчүгэйдик, сиэри-майгыны тутуһан олорорго, ыал буоларга эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһарга ыҥырар, үөрэтэр дии саныыбын. Дьиҥэр, “Тумарык” сэрийээл абьюзер эрэ туһунан буолбатах ээ. Аҕа оруола, оҕону сөптөөхтүк иитии, бэйэ-бэйэҕэ ытыктабыллаах сыһыан, төрөөбүт тылга харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы, истиҥ доҕордоһуу уо.д.а. үйэлээх сыаннастар көрдөрүллэллэр.
Онтон “Айкуо” киинэҕэ кэргэним уонна оҕолорум этэллэринэн, бэйэбин оонньуу сылдьар үһүбүн (күлэр).
-Эйигин билигин дьон уулуссаҕа билэр буолуохтаах?
— Оо, ол баар (күлэр). “Тумарыкка” Сахаайаны оонньообутум кэнниттэн алтынньыга кыра уолбутун Рюрикпын оҕолонон тахсыбытым. Онон поликлиникаҕа бардахпына, “Сахаайа сылдьар” диэн дьиҥнээхтии аһыналлар этэ. Маҕаһыыҥҥа киирдэхпинэ: “Сахаайа”, “Тумарык Сахаайата” дииллэр. Онон, дьон эйигин билэриттэн эппиэтинэһиҥ эмиэ үрдүүр. Арыый атын эйгэҕэ киирэн, билэр дьонум, доҕоттор, дьүөгэлэр элбээбиттэриттэн наһаа үөрэбин.
-Эн атын да талааныҥ элбэх быһыылаах. Холобур, бу олорор дьиэҕитигэр киирэр фойеҕа эн илииҥ сылааһа баара сэрэйиллэр.
-Уруһуйдуурбун, кыралаан ыллыырбын сөбүлүүбүн. Ас астыырбыттан улахан дуоһуйууну ылабын (бэйэ килиэбин оҥорорго маастар-кылаас ыытар). Оҕолорум маскарааттарын бэйэм тигэбин. Түөрт сыллааҕыта бу дьиэбитигэр көһөн кэлэрбитигэр, көрүдүөрбүт киһи соччо-бачча үөрбэт көрүҥнээҕэ. Ону ыалларбытын кытары сүбэлэһэн, кыттыһан өрөмүөннээбиппит. Мап-маҥан гына кырааскалаан баран уруһуйдаабытым, улахан кыыһым, анал үөрэхтээх киһим уоппускатыгар кэлэ сылдьан ситэрсэн биэрбитэ. Мин ийэбинэн илиилэригэр дьоҕурдаахтар бааллар, таайым Ороһуга норуодунай тыйаатыр артыыһа, айылҕаттан уруһуйдуур этэ.
Бииргэ төрөөбүттэр түөрпүт, мин улаханнарабын. Улахан балтым Акулина парикмахер, визажист, туроператор. Өссө биир балтым Саина уонна быраатым Дьулус, ийэбит курдук, буҕаалтыр идэлээхтэр. Быраатым Владивостокка Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтигэр, кыра балтым бырамыысыланнай тэрилтэҕэ үлэлииллэр. Онон бары идэлээх дьоммут, атахпытыгар турбут ыалларбыт.
—Ульяна Анатольевна, эйигин өссө да сэрийээллэргэ көрүөхпүт диэн эрэллээхпит.