Ульяна Винокурова алгыстаах кинигэтэ

Бэҕэһээ, олунньу 10 күнүгэр,  биллиилээх учуонай уонна уопсастыбаннай диэйэтэл Ульяна Винокурова «Биһиги сахалар… Туруулаһыы» кинигэтин сүрэхтэниитэ буолла. Ульяна Алексеевна отут сыллааҕыта тахсыбыт «Биһиги сахалар…» диэн кинигэтин салгыытыгар саха омук олоҕор ханнык ситиһиилэр уонна алҕастар тахсыбыттарын ырытар. Ол барыта олохпут тургутуулаах кэмнэрин түһүмэхтэринэн анаарыытыгар олус ырылхайдык суруллубут.

Көрсүһүүгэ ааптары кытта атах тэпсэн олорон сэһэргэһэн, саха олоҕун туһугар сүрэхтиин-быардыын туруулаһар дьон санаа атастаһыыларын истэн,  санаалыын сырдаан кэллим. Кинигэ уон икки олуктан турар. Хас биирдии олук олох тыыннаах холобурдарынан бигэргэтиллэн, санаа туохтан да толлубакка аһаҕастык этиллэн иһэр. Ааҕааччы бэйэтэ да билбэтинэн,  саха олоҕор бэйэтин көрүүлэрин тэҥҥэ ырытыһан, кэпсэтиһэн барар. Ол курдук,  бу кинигэ сахабын, мин эмиэ омукпун дэнэр киһи кутун уһугуннарар, ханна эрэ сүрэҕин түгэҕэр сөҥөн эрэр эрэлин өрө көтөҕөр. Саха интэлигиэнсийэтин уратытын «биир өттүнэн кыаһыламмыт ынах курдук хааччахтаах, иккис өттүнэн, былаас ситимин иһигэр сылдьан, туһалаах дьайыылары туруулаһар кыаҕы биэрэр» диэн этиитэ биһиги интэлигиэнсийэбитигэр харысхаллаах сыһыаммытын күүһүрдэр. Оччоҕо «тыл, суобас уонна дьыала бииргэ тутуһар таһыма үөскүүр» итиэннэ «олохтоох бэйэ салайыныы таһымынан ити чопчу баар да, кыаллар да, сокуоннай да суол» диэн бэркэ ыйан биэрэр. Билигин «саҥа кэрдиис үйэ модьоҕотун атыллыырга икки сүрүн хайысханы ыйар:
1. «Саха дойдутугар дьоһуннаах бас-көс омук киэбин ылыныахтаахпыт»
2. «Ыаллыы олоруу майгытын бары таһымҥа дьаныһан труорсуу» .

Кинигэ алгыһынан саҕаланар уонна алгыһынан түмүктэнэр. Саха олоҕун чинчийэр, сүбэлиир, олохпут инникитин торумнуур кинигэ аан тыла «»Туруулаһар» диэн тылы, билигин эрэ, аһаҕастык, бэйэтин суолтатынан өйдүүр кэммит кэллэ. Бу олус күүстээх тыл» диэн учууталбыт Баһылай Бырдьахаанап тылынан саҕаланар. Кинигэ устатын тухары уһун үйэлэр тухары саха омуга элбэх араас уустук моһоллору туораабыппыт курдук бу олус ыарахан кэми туруулаһан туоруурбут туһугар анаарыыта, сэрэхэдийиитэ, ыйыыта-кэрдиитэ, сүбэтэ-амата суруллар. Инники туох күүтэр диэн ыйытыыга Ульяна Алексеевна Сахабыт сирин «быһа барыллаан 4 үктэл тутан турарын» арыйар, саҥа үүммүт көлүөнэҕэ сүбэтин-соргутун аныыр. Бу билиҥҥи кэмҥэ бары араастык тыллаһар, буола турар дьайыыттан куппут ыһыллан эрэр кэмигэр омугу түмэр ураты күүстээх кинигэ. Үгүһү-элбэҕи эппэкэ, бу кинигэни А. Е. Кулаковскай- Өксөкүлээх Өлөксөй «Саха интеллигенциятыгар» суругун сэргэ хас биирдии дьиэ кэргэн, хас биирдии салайааччы остуолугар сытар, ааҕыллар, киһиэхэ өй-санаа угар кинигэ диибин. Бу икки, бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэр кинигэлэринэн сирдэттэхпитинэ буола турар быһыыны-майгыны, дьайыыны этэҥҥэ туоруохпут, «өлбөт үөстээх» саха омуга инникилээх, кэскиллээх буолуохпут. «Омук күүһэ-өйүгэр, Өйүн күүһэ- тылыгар» диэн учууталым Баһылай Бырдьахаанап тыллара тэрээһин устатын тухары кулгаахпар мэлдьи иһиллэр курдуга.
Бу күн мустан алгыһынан, оһуокайынан, арыылаах алаадьынан, кымыһынан үрүҥ тыыммытын өллөнөн куппутун-сүрбүтүн бөҕөргөттүбүт. Ульяна Алексеевна миэхэ:»Эн хоһоонноргун аахпытым, Алексей Кириллович Калининскай бэлэхтээбитэ» диэбитигэр уонча сыллааҕыта тахсыбыт кинигэбин өйдүүрүттэн долгуйдум. «Биһиги сахалар… Туруулаһыы» кинигэтигэр «Кэрэ, күүстээх эйгэлээх Сэгэлдьийэ Чээлэйгэ-биир эйгэлээх, чөл туруктаах Айыы суолун тэлиэххэ!» диэн алгыһын сүрэхпинэн ылынным, сүтэрбиппин булбут кэриэтэ сананным. Арай,  кинигэ тахсыбыт ахсаанын мыынным, баара-суоҕа 1000 кинигэ. Эбии тахсыа диэн эрэнэбин.

Ытык-мааны Ульяна Алексеевнаҕа этэҥҥэ буолууну, айбыт Айыыларыҥ алгыһынан өссө да уһун кэмнэргэ ыччаппытыгар харысхал, сирдээччи, угуйааччы, уһуйааччы буол, олоҕуҥ кэрэ, истиҥ иэйиинэн арыалланнын диэн баҕа санаабын тиэрдэбин.

Ирина ХАРАЙДАНОВА,

Хаартыскалары ааптар тиксэрдэ