Уопсастыбаннай иниспиэктэр диэн кимий?

РФ 2023 сыл ахсынньы 25 күнүнээҕи 683-ФЗ №-дээх «Тулалыыр эйгэ харыстабылын туһунан» Федеральнай сокуоҥҥа уонна Арассыыйа Федерациятын туспа сокуон суолталаах аакталарыгар уларыйыыны киллэрии» федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран, тулалыыр эйгэни харыстыыр уопсастыбаннай иниспиэктэрдэрин үлэтин бэрээдэктиир «Тулалыыр эйгэ харыстабылын туһунан» диэн 2002 сыл тохсунньу 10 күнүнээҕи 7-ФЗ №-дээх федеральнай сокуон 68.2 ыстатыйата саҥаттан эрэдээксийэлэнэн 2024 сыл от ыйыгар үлэлээн саҕалаабыта.

СӨ тулалыыр эйгэ харыс­табылын уопсастыбаннай иниспиэктэрин дуоһунаһыгар хандьыдааттары талыы усулуобуйатын туһунан сиһилии СӨ Экологиятын министиэрис­тибэтин ресурсатын хааччы­йыы­тын киинин иһинэн үлэлиир профилактическай тэрээһиннэри салайар управление судаарыстыбаннай инис­пиэктэрэ Дьячковскай Константин Дмитриевич билиһиннэрэр:

– Уопсастыбаннай инис­пиэктэр диэн тулалыыр эйгэ харыс­табылыгар сокуону кэһиигэ босхо, бэйэтин баҕа өттүнэн көмөнү оҥорор киһи буолар. Бу «Тулалыыр эйгэ харыстабылын уопсастыбаннай иниспиэктэрдэрин үлэлэрин тэри­йии быраабылаларын бигэргэтии туһунан» диэн Арассыыйа Федерациятын 2024 сыл бэс ыйын 28 күнүнээҕи 877 №-дээх Бырабыыталыстыба Уурааҕа 2024 сыл от ыйын 1 күнүгэр үлэтин күүһүгэр киирбитэ.

Ити сокуоҥҥа уонна уураах­ха олоҕуран, тулалыыр эйгэ харыстабылын уопсастыбаннай иниспиэктэригэр хандьыдааттар маннык ирдэбиллэргэ сөп түбэһэллэрэ ирдэнэр:

• – 18 саастарын туолбут Арассыыйа Федерациятын гражданнара;
• – сууттана сылдьыбатах;
• – суут бэрээдэгинэн тулалыыр эйгэ харыстабылын уонна айылҕаны туһаныы ха­­йысхатыгар үлэлиир бырааптара быһыллыбатах буолуохтаах;
• – үлэлиир кыахтаах;
• – үлэҕэ сайаапка биэрэр сылын устата тулалыыр эйгэ харыстабылыгар сыһыан­наах административнай бэрээдэги кэһиини оҥорботох буолуох­таах;
• – атын омук сиригэр гражданствота суох буолуохтаах.

Үксүгэр маннык иниспиэк­тэрдэринэн каадырабай булчуттар, балыксыттар буола сатыыллар. Кинилэр бириэ­мэлэрин улахан аҥаарын айылҕаҕа атаараллар, кыһыҥҥы суолларын-иистэрин учуоттаан былаанныыллар, ханна туох кэһиллии баарын биллэрэллэр, ону тэҥэ СӨ Экологиятын министиэристибэтин чинчийэн көрөр ыраах айаннарыгар кыттыыны ылаллар.

Бу дуоһунаһы хайдах ылабыт?

СӨ Экологиятын минис­тиэристибэтин ресурсатын хааччыйыытын киинин иһинэн үлэлиир профилактическай тэрээһиннэри сала­йар управление судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ Андреева Виктория Владимировна билиһиннэрэр:

– Сайаапка «Е-Якутия» (https://e-yakutia.ru/#/) судаа­рыстыбаннай өҥөнү оҥоруу порталын нөҥүө бэриллэр. Онно киирэн «СӨ тулалыыр эйгэ харыстабылыгар уопсастыбаннай иниспиэктэргэ хандьыдааттары талыы» диэн суруйан баран, «Өҥөнү оҥоруу» диэни талаллар. Ити кэнниттэн тургутукка ссылка кэлэр. Тургутук 100 ыйытыктаах, бу барыта айылҕаны туһаныы Федеральнай сулууспатынан – Федеральнай кэтээн көрүү 2024 сыл бэс ыйын 4 күнүнээҕи 300 №-дээх бирикээһинэн бигэргэтиллибитэ. Тургутугу толорууга 45 мүнүүтэ бэриллэр, 100-тэн 20 түбэспиччэ ыйытыкка 15 сөптөөх эппиэти биэриэхтээххин.

Ыйытыктар уустуктар, айылҕа харыстабылын үлэтин салайар нуормаламмыт бырааптары үчүгэйдик билэри ирдииллэр. Онон тургутукка сөптөөхтүк бэлэмнэнэр уонна сыыһата суох толорор туһугар аллараа суруллубут нуорма аакталарын болҕомтолоохтук үөрэтэри сүбэлиибит:

• – «Салгыны харыстыыр туһунан» Федеральнай сокуон;
• – «Тулалыыр эйгэ харыстабылын туһунан» Федеральнай сокуон;
• – Арассыыйа Федерациятын Ойуурун кодексата;
• – Арассыыйа Федерациятын Уутун кодексата.

Тургутук эппиэттэрин уонна хамыыһыйа мунньаҕын түмүгүнэн хандьыдаат эрэгийиэннээҕи уопсастыбаннай иниспиэктэрдэр испииһэктэригэр киирэр уонна ону туоһулуур докумуону ылар, ону тэҥэ сөптөөх болумуочуйалары ылан эбээһинэстэрин толорорго бэлэм буолар.

Бу сыл тохсунньу 27 күнүнээҕи туругунан, маннык тургутугу номнуо 8 киһи ситиһиилээхтик ааста уонна хамыыһыйа быһаарыытынан уопсастыбаннай инисипиэктэрдэр испииһэктэригэр киллэрилиннэ. Олор истэригэр Судаарыстыбаннай Мунньах (Ил Түмэн) дьокутааттара, нэһилиэк баһылыктара, сылгыһыттар бааллар. Кинилэргэ 3 сыл болдьохтоох саҥа дастабырыанньалары туттардылар. Ону үлэлэрин түмүгүнэн көрөн өссө 3 сылга уһаттарыахтарын сөп буолар.

Төрөөбүт дойдутун таптыыр, тулалыыр эйгэтин харыс­тыыр, кыһаллар дьону уопсастыбаннай иниспиэктэр дуоһунаһыгар күүтэбит!