Ураты устуоруйалаах кыһаларга

Үөрэх тиэмэтин сырдатарым быһыытынан, Өлүөхүмэ улууһугар сырыыбыттан үөрэххэ сыһыаннаах суоллааҕы бэлиэтээһин быһыытынан аҕыйах этиини тиһэр сөптөөх буолууһу. Улууска сылдьыбыт, таарыйан ааспыт хас биирдии үөрэхпит кыһата ураты, хатыламмат устуоруйалаах.

Саҥыйахтаах оскуолатыгар

Дьокуускайтан өрүһүнэн айанныырга Өлүөхүмэ улууһун сиригэр-уотугар бастакынан Маалыкаан сэлиэнньэтэ турар. Эрдэ тиийбиччэ, отчуот саҕаланыар диэри үс үөрэнээччилээх дьоҕус оскуолаҕа киирэн учууталы кытта кэпсэтэн ааһабыт. Уруоктары барытын биир учуутал ыытар.

Саҥыйахтаах орто оскуолата барыта 76 үөрэнээччилээх, 68 үлэһиттээх, икки филиаллаах (Маалыкаан, Марха), 7 миэстэлээх интэринээттээх. Оскуола 1960‑с сс. тутуллубут. Саҥа оскуола сыбаайатын өссө 28 сыл анараа өттүгэр түһэрбиттэр да, бүтүн 28 выпуск кураанах сыбаайаны көрөн оскуоланы бүтэрбит.

Төһө да эргэ оскуола буоллар, “Үүнүү туочуката”, “Үөрэх сыыппара эйгэтэ” киирэн оҕолор, учууталлар хото туһаналлар эбит. Дириэктэр Давыд Давыдов: “Ыраах, учуутал тиийбэт оскуолатыгар олус туһалаах эбит. Тохсунньуттан Хаҥаластан информатика, физика учуутала үөрэтэн эрэр”, — диэн этэр.

Оскуола икки эркинин тухары оскуола ситиһиитин, киэн туттар үлэһиттэрин, үөрэнээччилэрин кэпсиир истиэндэлэр тураллар. Көрүдүөр уһугар Саха сирин байыаннай дьайыыга дьоруойдарын мэтириэтэ, кинилэр туһунан кылгас информация ыйаммыт. Оҕолор күннэтэ харахтарыгар хатаан, Саха сирэ кэлин хас Дьоруойдаммытын чахчы билэллэр.

Улуус үөрэх управлениетын начаалынньыга Андрей Солдатов этэринэн, барыта 3141 оҕо үөрэнэр. Үрдүк көрдөрүүлээх оскуолаларынан Кээччи алын оскуола-уһуйаана, Заречнай, “Эврика” оскуолалара буолаллар. Былырыын 141 киһи оскуоланы бүтэрбититтэн, 47 оҕо үрдүк, 89 оҕо орто анал үөрэххэ, 4 киһи үлэҕэ киирбит, 1 киһи аармыйаҕа барбыт.

“Биһиэхэ бэрт идиэйэлээх учууталлар үлэлииллэр. Барытын бэйэлэрин баҕаларынан толкуйдаан олоххо киллэрэллэриттэн үөрэбин”, — диэн дириэктэр бэлиэтиир. Аны оскуоланы бүтэрбит оҕолоро нэһилиэктэригэр төннөн үлэлиир түгэннэрэ үгүс эбит.

Манна даҕатан эттэххэ, Өлүөхүмэ улууһугар сүрүннээн оскуолаларга үүнэр көлүөнэҕэ устуоруйа быыһын сэгэтэр, патриотизм тыыныгар иитэр муннуктар, хостор, түмэллэр бааллара үөрдэр. “Ольга Александровна Панова биһиги оскуолабыт биир киэн туттар алын кылааһын учуутала эбит. Бэйэтэ Иркутскайтан төрүттээх. Марха олохтооҕор кэргэн тахсан олохсуйбут. Аҕа дойду уоттаах сэриитигэр кыттыбыт дьахталлартан биирдэстэрэ. Биир түгэҥҥэ ньиэмэстэргэ тутуллубутун комбата быыһаан тыыннаах хаалбыт”, — диэн дириэктэр сырдатан ааһар. Маннык дириҥ устуоруйалаах, ситиһиилээх оскуола күн бүгүҥҥэ диэри саҥа оскуолата суоҕа хомотор.

Ити курдук, улууска устуоруйаны кытта сибээстээх бэлиэ түгэн, эспэнээт элбэх. Бу көрөр чуорааҥҥыт күн ахсын Заречнай оскуолатын үөрэнээччилэригэр анаан күн бүгүҥҥэ диэри чугдаарар. Оттон Урицкай оскуолатын түмэлин дьоҕус хоһугар турар былыргы паартаҕа олорон, оҕолор ааспыт үйэҕэ төннөн ылаллар. Манна оннооҕор 1928 сыллааҕы сурунаал хараллан сытар.

Өлүөхүмэ тиэхиньикумугар

Өлүөхүмэтээҕи тиэхиньикум 1960 сыллаахха тэриллибитэ. Бэйэтин кэмигэр тыа хаһаайыстыбатын, уотунан хааччыйыы, үп-экэниэмикэ салаатыгар үгүс көлүөнэни иитэн таһаарбыта. Манна үөрэммит элиэктириктэр өрөспүүбүлүкэ хас биирдии улууһугар үлэлии сылдьаллар. Билигин бүгүҥҥү олох ирдэбилинэн, ити идэлэри таһынан, гаас эйгэтигэр үлэһиттэри бэлэмнииллэр. Барыта 18 бөлөҕүнэн 307 киһи үөрэнэр.

СЫЫППАРАЛАР

Өлүөхүмэ улууһугар
37
профильнай кылаас
аһыллыбыт, манна
325 оҕо үөрэнэр.
Агро-технологическай
хайысхалаах
3 оскуола үлэлиир.

Бириэмэни аахсыбакка, оробуочай бөлөх тиэхиньикум баазатын көрө тиийэр. Былырыын үөрэтэр куорпуска өрөмүөн ыытыллан, толору хааччыллан, букатын саҥатыгар түспүт. Этэргэ дылы, аныгы трансформаторга, оннооҕор, төһө да ыттыбат буоллаллар, былыргы остуолбаҕа, онно аналлаах тэрилгэ тиийэ хаалларбыттар, хааччыйбыттар.

Аны тиэхиньикэҕэ сыһыаннаах идэлэрдээхтэрин быһыытынан, тыа хаһаайыстыбатыгар туттуллар тиэхиньикэ кыра макетыттан, быһыллыбыт дэтээлиттэн саҕалаан улахан тиэхиньикэҕэ тиийэ турар.

Улууска соҕотох автодром тустаах үөрэх кыһатыгар эрэ баар эбит. Онон манна үөрэнэр оҕолор эксээмэннэрин миэстэтигэр туттараллар, эбиитин босхо массыына ыытар категория ылар кыахтаахтар.

Өлүөхүмэтээҕи тиэхиньикум аҕыйах хонуктааҕыта Нордголд (“Нерюнгри-Металлик” ХЭУо) тэрилтэни кытта сөбүлэҥ түһэристэ. Дириэктэр Н. С. Михайлова иһитиннэрбитинэн, сөбүлэҥ чэрчитинэн икки исписээлинэһи аһар былааннаахтар.

Үөрэх үлэһиттэрин мунньаҕа

Үөрэх үлэһиттэрин атырдьах ыйынааҕы мунньаҕын кэнниттэн үөрэх уонна билим миниистирэ Нюргуна Соколова улуус оскуолаларын дириэктэрдэрин кытта атах тэпсэн олорон мунньах ыытар үгэстээх. Манна дойду ыытар бэлиитикэтиттэн, сайдыытыттан саҕалаан, үөрэҕи салайыы, хаачыстыба, идэҕэ эрдэттэн туһаайыы, о. д.а. боппуруостары барытын хабаллар.

“10–11‑с кылаас үөрэнээччилэрин 40 бырыһыана эрэ хайысхаларынан үөрэнэллэр, 60 бырыһыана үөрэхтэрин кэнниттэн ханна үлэлииллэрин билбэттэр. Биологията суох оҕолор быраас идэтин баһылыыр кыахтара суох. Оттон улууска миэдик тиийбэт. Манна үөрэх тэрилтэтэ уонна төрөппүттэр сүбэлээн-амалаан, ыйан-кэрдэн биэриэхтээхтэр”, — диэн миниистир мунньах саҕаланыыта бэлиэтээтэ.

Улууска үөрэх хаамыытын, хаачыстыбатын туһунан дакылааты управление начаалынньыга Андрей Солдатов оҥордо. Кини этэринэн, барыта 3141 оҕо үөрэнэр. Үрдүк көрдөрүүлээх оскуолаларынан Кээччи алын оскуола-уһуйаана, Заречнай, “Эврика” оскуолалара буолаллар. Былырыын 141 киһи оскуоланы бүтэрбититтэн, 47 оҕо үрдүк, 89 оҕо орто анал үөрэххэ, 4 киһи үлэҕэ киирбит, 1 киһи аармыйаҕа барбыт.

Дойду үрдүнэн педагогическай каадыры быһаарар соруктаах үлэ ыытыллар, улуустарга педагогическай кылаастары хото арыйан үлэлэтэллэр. Ол курдук, Өлүөхүмэ улууһугар 37 профильнай кылаас аһыллыбыт, манна 325 оҕо үөрэнэр. Агро-технологическай хайысхалаах 3 оскуола үлэлиир.

Үөрэх туһааннаах тэрилтэлэрин, салааларын салайааччылара Өлүөхүмэ улууһугар тиийэн кэккэ сүбэ-ама биэрдилэр. Ол курдук, үөрэх хаачыстыбатын, электроннай күннүк, сахалыы үөрэтии, оҕолору аһатыы, идэҕэ эрдэттэн туһаайыы, о. д.а. боппуруостарга сүбэлээтилэр.

ААПТАР ХААРТЫСКАҔА ТҮҺЭРИИЛЭРЭ