Ураты үөрэх кыһата

Бу күннэргэ Уус Алдан улууһугар өрөспүүбүлүкэҕэ эрэ буолбакка, Арассыыйаҕа биллэр үчүгэй үлэлээх, ураты үөрэх кыһатын — Мындаабатааҕы спортивнай орто оскуола үлэтин-хамнаһын кытта билсэ сырыттым. Тоҕо ураты диэбиппин, күндү ааҕааччыларбар мантан аллараа билиһиннэриэм.

Үөрэх кыһатын уратыта

Бу оскуолаҕа биллиилээх спортсменнар, тустууктар убайдыы-бырааттыы Виктор уонна Александр Рассадиннар, Арыйаан Тютрин, Иннокентий Иннокентьев, Виталий Эспек, хапсаҕайдьыт Евгений Алексеев үөрэнэн улахан успуорт хатыһыылаах эйгэтигэр манна хатарыллан, мантан алгыстанан тахсыбыттара.

Мындааба оскуолатыгар быйыл 13 улуустан уонна Красноярскай кыраайтан 166 оҕо үөрэнэр. Кистэл буолбатах, кинилэр ортолоругар тустуспа иитиилээх, бэлэмнээх, олохтоох-дьаһахтаах оҕолор бааллар. Онон тустаах үөрэх кыһата сүрүн болҕомтотун иитиигэ, үөрэнээччилэр киһи киһитэ буолан тахсалларыгар уурар. Педагогическай үлэһиттэр физическэй өттүнэн иитиини, духуобунаһы кытта ыкса ситимнээн, дьүөрэлээн үлэлииргэ дьулуһаллар.

Мындааба оскуолатыгар эт-хаан эрэ өттүнэн буолбакка, төрөөбүт дойдуга бэриниилээх, Ийэ дойдуларын ханнык да быһыыга көмүскүүргэ, туруулаһарга бэлэм ыччаты иитэллэр. Ол курдук, буола турар байыаннай эпэрээссийэҕэ бу оскуолаҕа үөрэнэ сылдьыбыт Николай Сухов, Евдоким Ушницкай, Егор Рожин уонна манна үлэлээбит Феррум Аммосов дьоруойдуу охтубуттар. Егор, Феррум уонна Николай «Хорсунун иһин» уордьанынан наҕараадаламмыттар. Оскуолаҕа хорсун буойуннарга анаммыт анал истиэндэ баар.

Эйэлээх да кэмҥэ Мындааба оҕолоро бэйэлэрин эрдээх санааларын, толлугаһа суохтарын, ханнык да быһылааҥҥа уолуһуйбаттарын элбэхтик көрдөрбүттэрэ. Иитиигэ үлэ тыыннаах холобурдарын кытта күндү ааҕааччыларбын билиһиннэриим. Мындааба оскуолатыгар үөрэммит оҕолор үгүс хорсун быһыылары оҥорбуттара билигин кэпсэлгэ сылдьар. Ол курдук, Федор Сергучев бииргэ үөрэнэр табаарыһын быыһаан баран, бэйэтэ күөх далайга былдьаммыт. Федоры хорсун быһыытын иһин мэтээлинэн наҕараадалаабыттар. Аня Жиркова баһаартан икки оҕону быыһаабыт, анал бэлиэнэн наҕараадаламмыт. Александр Березкин аармыйаҕа сулууспалыы сылдьан, ууга түһэн эрэр киһини быыһаабыт. Эмиэ Мындааба оскуолатын выпускнига Гаврил Березкин аармыйаҕа сулууспалыы сылдьан, Арассыыйа Оборонатын министиэристибэтин «За разминирование» диэн мэтээлинэн наҕараадаламмыт уонна үлэтигэр баран иһэн ууга тимирэн эрэр киһини быыһаабыт.

Төһө да усулуобуйа мөлтөҕүн иһин

Мындаабатааҕы спортивнай орто оскуола «Арассыыйа сүрүн үөрэҕин тэрилтэлэрин» национальнай реестригэр киллэриллибитэ эмиэ элбэҕи кэпсиир. Оскуола РФ үөрэҕириитин тэрилтэлэрин Бүтүн Арассыыйатааҕы быыстапкатыгар кыттан, лауреаткыайыылаах үрдүк аатын ылбыта. «ХХI үйэ үөрэҕин тэрилтэтэ. Лидердэр лигалара‑2018» Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурус «Бастыҥ инновационнай орто үөрэхтээһин тэрилтэтэ» номинация лауреата. Маны таһынан Мындааба оскуолата топ‑500 бастыҥ орто үөрэхтээһин тэрилтэлэрин иһигэр киирэр.

Мындааба оскуолата Арассыыйатааҕы үөрэхтээһин академиятын «Экспериментальная площадка РАО» диэн I Бүтүн Арассыыйатааҕы пуорумугар инновация былаһааккатын үлэтин кыттыылааҕа, өрөспүүбүлүкэ Үөрэҕин министиэристибэтин, улуус үөрэҕин управлениетын граннарын хаһаайына. Үөрэх кыһатын ыытар үлэтин туһунан ыстатыйа «Школа года‑2018» диэн Санкт-Петербург сурунаалыгар бэчээттэммитэ. Бу ситиһиилэргэ төһүү күүс буолбут дьонунан педагогическай кэлэктииби таһынан дириэктэри солбуйааччылар Мария Андреевна Петрова, Семен Игнатьевич Охлопков уонна методист Надежда Николаевна Цой буолаллар.

Кэпсээнтэн кэпсээн диэбит курдук, 2017 сыллаахха бу түгэххэ сытар кырачаан оскуола үлэһиттэрэ үлэлэрин-хамнастарын туруорсар сурук суруйан бараннар, дойду үөрэххэ миниистирин кэбиниэтигэр тус бэйэлэрэ тиийэннэр туттаран турардаахтар. Бу Сэһэн Ардьакыап саҕаттан салҕанан кэлбит ньыма буоллаҕа. Өрөспүүбүлүкэбит бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев итинник быһаччы туруорсууну үгүстүк туһанара.

Мындааба спортивнай хайысхалаах оскуолата күн бүгүн даҕаны таһаарыылаахтык, күргүөмнээхтик үлэлии-хамсыы олорор. Оскуола аныгы ирдэбилгэ бары өттүнэн сөп түбэһэр бэртээхэй спортивнай саалалаах, үчүгэй учууталлардаах, үтүөкэн эрчийээччилэрдээх. Мынбааба оскуолатын быйыл бүтэрбиттэр бары үөрэххэ киирбиттэр. Оскуолата эрэ суох. Мындааба спортивнай оскуолата хара аһыллыаҕыттан сэбиэскэй кэмнээҕи «Сельхозтехника» тэрилтэтин хонтуоратыгар дьиэлэнэн үлэлии олорор. Дьиэ акылаатыгар, муостатыгар мэлдьи тэллэй үүнэн эрэйдиир эбит. Муостата хамсыы турар буолан, түҥкэл-таҥхал түспүт. Завучтар кэбиниэттэригэр киирэр муоста сыыр курдук иҥнэри түһэн, киһи бэрт эрэйинэн киирэр. Оҕолор урукку хонтуора кэбиниэттэригэр үөрэнэллэр. Кыараҕас эбит. Сорох кылаастар спортивнай саалаҕа үөрэнэллэр эбит. Үлэһиттэр кыһынын оскуола аҥаара олус тымныйарын туһунан этэллэр.

Ол үрдүнэн интэринээт сэбиэдиссэйэ Анастасия Карамзина салалтатынан баһаам үчүгэйдик оҥостон, айымньылаахтык үлэлии олороллор.

— Биһиги оскуолабытыгар үөрэммит оҕолор өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар тахсыылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьалларыттан үөрэбит эрэ. Оҕо спортивнай оскуолатын дириэктэригэр тиийэ үүннүлэр, — диэн оскуола дириэктэрэ Николай Николаевич Готовцев уонна өр сыллар усталара үөрэх кыһатын салайбыт Михаил Семенович Бурнашев үөрэ-көтө кэпсээбиттэрэ.

Дьон санаата

Үлэҕэ интэриэс үрдээтэ

Мария ПЕТРОВА, завуч:

— Бастаан манна үлэлии кэлэн баран, эргэ хонтуораҕа үлэлии олороллоруттан наһаа соһуйбутум.

Ол эрээри төһө да үлэлииргэ усулуобуйа мөлтөҕүн иһин педагогическай кэлэктиип наһаа иллээхтик, түмсүүлээхтик, айымньылаахтык үлэлии олорорун бэлиэтии көрбүтүм. Методист Надежда Николаевна Цой наставнигым. Кинилиин сүбэбитин холбоон, үлэбитин ырытыһан бииргэ үлэлии-хамсыы сылдьабыт.

Үрдүкү кылаастар үөрэнээччилэригэр ыытыллар «Профессионалы» диэн күрэхтэһиигэ улууска уонна өрөспүүбүлүкэҕэ бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьабыт. Итиннэ оҕолор графическай дизайн, робототиэхиньикэ, туой оҥоһуктар, кондитер, о. д.а. хайысхаларынан күрэхтэһэллэр. Технология учуутала Матрена Николаевна Васильева оҕолору наһаа үчүгэйдик астыырга үөрэтэр. Алын сүһүөх кылаастарга аналлаах күрэхтэһиилэргэ эмиэ ситиһиилээхтик кыттабыт. Ити барыта оҕолор идэлэрин талалларыгар туһалыыр.

Полицейскай, ГИБДД кылаастара бааллар. Анал дастабырыанньалаахтар, параднай пуормалаахтар. Улуустааҕы ис дьыала отделын кытта дуогабардаһан үлэлиибит. Оҕолор ГИБДД уонна полиция үлэһиттэрин кытта бииргэ эриэйдэҕэ сылдьаллар. Бу хайысха иитии үлэтигэр улахан суолталаах.

Надежда Цой, мэтэдиис:

— 2018 сылтан экспериментальнай былаһаакка буолбуппут. Биэс сылбыт түмүгүнэн үлэбит туһунан кинигэ бэчээттэтэн таһаардыбыт.

Былаһаакка буолуохпутуттан ылата үлэлииргэ-хамсыырга ордук көхтөөх буолла. Үлэҕэ интэриэс наһаа үрдээтэ. Хас сыл ахсын туох үлэни ыыппыппытын академияҕа отчуоттуубут. Элбэх ыстатыйаларбыт федеральнай, норуоттар икки ардыларынааҕы сурунаалларга бэчээттэннилэр. Дьэ ити курдук үлэлии-хамсыы олоробут.

* * *

Үөһэ этэн аһарбытым курдук,  маннык таһаарыылаахтык үлэлии олорор,  өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыттан, ордук хоту улуустартан оҕолор сөбүлээн кэлэн үөрэнэллэригэр, оо, аны саҥа,  тупсаҕай оскуорла дьиэтэ тутуллара буоллар диэн баҕа санаабын Уус Алдан улууһун, өрөспүүбүлүкэ Үөрэҕин министиэристибэтин саҥа салалталарыгар туһаайабын.  Ити мин эрэ баҕа санаам, мин эрэ туруорсуум буолбатах.

Людмила Ноговицына.

Хаартыскалар Мындаабатааҕы спортивнай орто оскуола архыыбыттан.