“Уруйдан уол оҕо” ырыа күрэһэ: Ырыаһыт уолаттар сулустаах чаастара

Бу күннэргэ Хатаска «Тускул» КК Уол оҕо күнүнэн уонна   Оҕо саас сылынан  “Уруйдан уол оҕо” ырыа күрэһэ ыытылынна.

Ырыа ылбаҕай ыллыгынан олох устун айанныыр киһи хаһан баҕарар сырдык сыдьаайдаах, аламаҕай майгылаах, алтыһары астынар, кэпсэтэри кэрэхсиир, сэһэргэһэри сэргиир сэргэх, туругас-олоругас буолар. Ырыа ыллыыр киһи киһини истэ, өйдүү, өйүү үөрэнэр, бу этиллибит хаачыстыба киһи-аймах олоҕун устатын тухары олох оҥкулун буларга көмө-тирэх буолар. Ырыа ыллыыр киһи санаа түһүүтүн-тахсыытын, араас моргуору, мөккүөрү уйа үөрүйэхтэнэр. Төрөөбүт төрүт тылбыт төлкөтө сайдыылаах олох хардыыларын долгунун баалыгар охсуллан иҥэн-сүтэн хаалбатын туһугар туһуламмыт хоһоон ырыа буолан киэҥ дуолга тахсан саха омук быһыытынан симэлийбэтин бэлиэтэ. Ити курдук ыллыыр уол оҕо куолаһын кэрэтин, туттара-хаптара тупсаҕайын эрэ буолбакка норуот туһугар, дойду туһугар диэн сыаллаах-соруктаах түбүктээх үлэ биир түһүмэҕин толороллор, сатабыллара эбиллэр, эйгэлэрэ кэҥиир.

Куонкуруска 5-17 саастаах уолаттар кытыннылар. Соҕотохтуу, иккиэ, үһүө, төрдүө, бэһиэ буолан ансаамбыллаатылар, хордаатылар. Оҕо оҕо курдук сүүрдүлэр-көттүлэр, тириттилэр-хоруттулар, ол эрээри сценаҕа тахсыы буолла да бука бары биир киһи курдук бэйэ бодону хомунан, бэрт дьоһуннук туттан ырыа ылбаҕай тыыныгар киирдилэр.

Уопсайа 300 оҕо тахса кытынна, дьүүллүүр сүбэ сүүстэн тахса ырыа толорооччуну көрдө-иһиттэ, сыаналаата. Ырыаларга орто дойду олоҕун туонатыгар баар үрүҥ-хара мөккүөрэ, үтүө-мөкү күөн көрсүһүүтэ, ил эйэ тыынын сырдык сыдьаана, дойдуга бэриниилээх буолуу ойууланна, добун дорҕоон доллоһуччу таҕыста, дэгэрэҥ ырыа сэгэччи ойдо…
Дьүүллүүр сүбэҕэ кимнээх үлэлээтилэр?
Андросов Николай Михайлович – СӨ үөрэҕин туйгуна, СӨ култууратын туйгуна, ырыа айааччы, салайааччы, учуутал, эстрада ырыаһыта,

Протасов Николай Васильевич – СӨ үөрэҕин туйгуна, Х.Максимов аатынан пуонда үрүҥ көмүс бэлиэтин хаһаайына, “Тускул” КК “Дэгэрэҥ ырыа” түмсүү салайааччыта
Степанов Константин Романович – СӨ култууратын туйгуна, эстрада ырыаһыта, элбэх араас таһымнаах вокальнай Кылаан күрэхтэр кыайыылаахтара.
Абрамова Саргылана Ивановна – Хатастааҕы оҕо ускуустусбатын оскуолатын теоретическай диссипилиинэлэрин отделениетын сэбиэдиссэйэ.

Санаалар

Ольга Федоровна Семенова, ХОО маҥнайгы кылааһын салайааччыта:

— Маннык  тэрээһиннэр буолаллара олус тоҕоостоох, этэргэ дылы кэмигэр, миэстэтигэр буолалларын бэлиэтиэм этэ. “Тускул” КК бу чааһыгар былааннаах үлэни ыытан, тэрээһин  үрдүк бэлэмнээх. Мин бүгүн кылааһым оҕолорунаан толору састаабынан киирэн ырыаһыт уолаттарбытыгар ыалдьа олоробут.

Елена Михайловна Андреева, ХОО 3 кылааһын салайааччыта:

— Оҕолорбун кытта маннык сылдьарбын олус сөбүлүүбүн. Оҕо манныкка хомулла, сээкэйдэрин бэринэ-көрүнэ үөрэнэр, үөрэхтэн атын эйгэҕэ киирэриттэн  үөрэр. Бэрт соторутааҕыта кылааһынан испэктээк туруораммыт Нуучча драматическай тыйаатырыгар киирэн хайҕанан, өрө көтөҕүллэн кэлбиппит. Онно махталбыт улахана Хатас норуодунай тыйаатырын өрөсүссүөрүгэр Семенова Евдокия Ефимовнаҕа, “Тускул” КК уус-уран салайаччытыгар Константинова Вилена Михайловнаҕа буолар. Ырыаҕа салайааччыбыт Окорокова Татьяна Григорьевнаҕа махталбыт биир оччо улахан дириҥ. Татьяна Григорьевна оҕо дьоҕурун-талаанын таба тутан үлэлиирин сөҕөбүн, сүгүрүйэбин. Бэйэтэ эйэҕэс-сайаҕас, сымнаҕас майгытын ирдэбиллээх буолууну кытта олус бэркэ дьүөрэлиир буолан оҕолорум кинини сүрдээҕин истэллэр, ыллыылларын сөбүлүүллэр.

Константин Степанов: «Маннык тэрээһиннэртэн киһи уопут ылар»

Дьүүллүүр сүбэ чилиэнэ сайдам сайаҕас саха санаалаах, ырыаны сөбүлээччилэр, ырыаҕа сүгүрүйээччилэр сөбүлүүр, сөҕө-махтайа истэр кырасыабай куоластаах Константин Степанов кэпсэтэргэ-сэһэргэһэргэ бэрт эйэҕэс-сайаҕас: «Куонкурустарга, күрэстэргэ дьүүллүүр сүбэҕэ үлэм саҥа саҕаланна, онон бастатан туран эрэнэн-итэҕэйэн ыҥырбыккытыгар махтанабын. Мин маннык тэрээһиннэргэ бастатан туран уопут атастаһа уонна… ыллыырга үөрэнэ кэлэбин…диэбитигэр “Ээ, мин эйигин ыллыырга уонунан сылларга үөрэммит киһинэн ылынабын ээ” диэн саҥа аллайбыппар бэрт истиҥник мичээрдээн баран – “киһи олоҕун устатын тухары үөрэнэр диэни дьэ олох күүскэ итэҕэйэ сылдьабын” диэн үөртэ даҕаны, соһутта даҕаны. Уопут ылыыта – репертуары талыыга, сценаҕа туттууга-хаптыыга, ырыаны толорууга ураты ньымаларга эбит. Аны биир бэлиэтии, хайҕыы астына көрбүтэ оҕолор уу сахалыы саҥаран, уу сахалыы ыллаабыттара эбит. Бу күн дьүүллүүр сүбэ сүүстэн тахса ырыаны истэн-көрөн сыаналаабыт эбит буоллахтарына дьэ манна, бу түгэҥҥэ мин санаабар биһиги сахалар тылбыт кырдьыга да улуу тыл, олус музыкальнай, истиҥ-иһирэх, ис иһиттэн ураты тыыннаах, эйгэлээх диэн өйдөбүл өрөгөй түгэнэ баар!

Саргылана Ивановна Абрамова:

-Константин репертуары талыыга болҕомтону ууруҥ диэн этиитигэр толору сөпсөһөбүн. Холобура ол көстүү бүгүҥҥүгэ даҕаны баар. Олус үчүгэй дьоҕурдаах, сыһыаннаах оҕо, куолаһа ыраас, киэҥ диапазоннаах оҕолор наһаа боростуой ырыаны толорон тахсыбыттара хомотто. Мин көрдөхпүнэ,  онно оҕо даҕаны тугу эрэ ситэ эппэтэхтии, толору дуоһуйууну ылбакка таҕыстылар. Ханныгын да иһин күрэс, көрүү, куонкурус буолла даҕаны ол аата онно ыллыыр ыоыаҕа ирдэбил толоруу да маастарыстыбатыгар даҕаны ырыа даҕаны таһымыгар ирдэбил атын буолуохтаах. Ырыа ыллааһын бастатан туран, дуоһуйууну аҕалыахтаах дии саныыбын.

Дьэ ити курдук “Уруйдан уол оҕо” ырыа күрэһэ инникилээх, сайдыыга-үүнүүгэ эрэллээх буоларын дакаастаата. Күрэс тэрийээччилэрэ Хатастааҕы “Тускул” КК кэлэктиибэ тэрээһин үрдүк таһымҥа барыытыгар кыһалыннылар-мүһэлиннилэр. Кэнсиэрдэр ютуб ханаалга быһа эпииргэ таҕыстылар, күрэс түмүгэ анал саайтка таҕыста.

Кыттааччылар кэнсиэрдэр эрдэттэн сааһыламмыт-наардаммыт бырагыраамалаах буоланнар анньыалаһыы-үтүөлэһии суох, бары аналлаах кэмнэригэр кэлэн, таҥнан-симэнэн, бэлэмнэнэн тугу сатыылларын, ыллыыр маастарыстыбаларын көрдөрөргө бары усулуобуйа баар диэн сыанабылы биэриилэрэ үөртэ-көтүттэ. Түөрт категориянан сыаналанан кыайыы-хотуу көтөлүн билбит элбэх, онон мин суруйуум түмүгэр Кылаан кыайыылаахтары этиэм этэ
Күргүөм ырыаҕа оҕо ырыатын сайдыытыгар сүҥкэн кылааттаах, оҕону кытта үлэҕэ талба талааннаах, дорҕоонноох ааттаах салайааччы Мария Семенова салайар “Уоланнар” ансаамбыла ылыан ылла. Онтон соҕотохтуу ыллааһыҥҥа быйыл онус сылын үлэлиир-хамсыыр, үүнэр-сайдар, круутун олох үөһүгэр сылдьар салайааччы Татьяна Окорокова үөрэнээччитэ Сулустаан Копырин сулустаах чааһа буолла.

Түгэнинэн туһанан, анал бириис туруорбут ааттаах-суоллаах эр дьоммутугар дириҥ махталбытын тиэрдэбит – Олег Колесовка- Талбаҥҥа, Александр Бурнашевка, Алексей Григорьевка- Эрчимҥэ, Исай Брызгаловка.

Н.Руфова, Хатас, муус устар