Усуйааналар ыһыахтарын хаар да, тыал да тохтоппото

Улуу Кыайыы 80, Арассыыйаҕа Аҕа дойдуну көмүскээччи, Саха сиригэр Ийэ дойдуну көмүскээччи сылларынан Хаһааччыйа сэлиэнньэтигэр Үрүҥ тунах ыһыах бэрт тэрээһиннээхтик, сэргэхтик буолла.

Хоту дойду дьоно тыалтан, хаартан иҥнибэккэ ыһыахтаатыбыт. Ыһыах биһиэхэ барыбытыгар саамай күүтүүлээх күндү кэммит. Үрүҥ Айыылартан алгыс ылар, куттуун-сүрдүүн ырааһырар, үрүҥ илгэни сомсор үтүөкэн кэммитин куоттарбаппыт диэн сырдатар Хаһааччыйаттан Таатта улууһун Дьохсоҕон нэһилиэгин кийиитэ Ирина Ючюгяева.

«Сайдыы» култуура дьиэтин үлэһиттэрэ: дириэктэр Юлия Семенова, методист Рея Карташова, исписэлиис Евдокия Филиппова уонна Улита Горохова, нэһилиэк бибилэтиэкэтин үлэһитэ буоламмыт дьоммутун, биир дойдулаахтарбытын, ыалдьыттарбытын үөрдээри быйыл олохтоох дьаһалта уонна урбаанньыт Михаил Болтунов көмөлөрүнэн ыһыахтыыр сирбит сирин-уотун оҥорон, тэҥнээн үөрүүбүт үксээтэ. Ыһыахпытыгар эрдэттэн бэлэмнэммиппит, нэһилиэнньэ да күүс-көмө, өйөбүл буолла.

Түһүлгэҕэ «Бастыҥ түөлбэ» диэн түөлбэлэр ортолоругар бэртээхэй күрэс ыытылынна. Манна турунан бэлэмнэннилэр. Дьон кыттыыта, киэргэтии, саха мааны аһа-үөлэ, сахалыы таҥныылара-симэниилэрэ, быыстапкалара, эҕэрдэ ырыалара-тойуктара көрүлүннэ. Ол курдук манна «Кэскил», «Сардаана», «Тускул», «Сайылык», «Татайка», «Оһуор» түөлбэлэр илин-кэлин түһүстүлэр.

«Кэскил» түөлбэ мааны сандалытыгар 84 суол араас минньигэс аһы бэлэмнээбитин көрөн сөхтүбүт. Бары саха мааны таҥаһын кэтэннэр сөхтөрдүлэр, үөртүлэр. Аны оһуохайдаан тэйдилэр. Үҥкүүлээн, ыллаан, бары тэрээһиннэргэ, күрэстэргэ көхтөөхтүк кыттаннар, кыайыылаах аатын сүктүлэр.

«Түмсүүлээх үҥкүү» оһуохайы таһаарааччыларга күрэс быйыл олус көхтөөх буолла. Кыттааччылар бары ох курдук оҥостон, кустук курдук куоһанан, тылларын-өстөрүн чочуйан, күүстээхтик бэлэмнэнэн кэлбиттэр.

«Кэрэ Куо» куонкуруска бэйэни билиһиннэрии, талааннарын, дьоҕурдарын, сатабылларын көрдөрүү, сахалыы мааны таҥас ирдэннэ. Манна кэрэчээн бэйэлээх кыра кыргыттар ыллаан-туойан, үҥкүүлээн, саҥаран чуопчааран барыбытын үөртүлэр, хас биирдиилэрин ытыс дохсун тыаһынан арыаллаатыбыт.

«Уһун суһуох», «Боотурдар оонньуулара» болҕомтону тардыахтарын тартылар. Уһун суһуоҕу көрөн астынныбыт, боотурдарга бииртэн биир күрэстэрэ бэртээхэй буолла. Кыахтаах, күүстээх уолаттар уһаарыллан тахсыыһылар диэн сылыктаатыбыт.

Ыһыаҕы тэрийиигэ түбүгүрбүт, көмөлспүт, өйөбүл буолбут бар дьоммутугар барыларыгар, тэрээһини иилээн-салаҕаан ыыппыт Евдокия Филипповаҕа, Оксана Григорьеваҕа, уо.д.а. түгэнинэн туһанан улахан махталбытын тиэрдэбит.

Ирбэт тоҥ буордаах сирбитигэр самаай сайыммытын көрсө ыһыах мааныта, үтүөкэннээҕэ буолла.

Ирина Ючюгяева,

Казачье, Усуйаана.

Хаартыскалар Ирина Ючюгяева тиксэриилэрэ