Вандализм ыарыы дуо?

Бу соторутааҕыта, Улуу Кыайыы бырааһынньыгын эрэ иннинэ, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Төхтүр нэһилиэгэр Кыайыы искибиэригэр Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарын мэтириэттэрин кыраасканан ньаҕайдаабыттарын туһунан айдаан киэҥник тарҕаммыта.

Хомойуох иһин, дойду үрдүнэн вандализм боппуруоһа сытыытык турар. Дьокуускайга вандаллар сылаас тохтобуллары, өйдөбүнньүктэри, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр подъезтарын, оҕо оонньуур былаһааккаларын киртитэллэр, алдьаталлар. Бу кыһалҕа салайар хампаанньалар төбөлөрүн ыарыыта буолан, билигин видеокамерата суох подъезд суоҕун тэҥэ буолла. Сылаас тохтобуллар, сибэккилээх искибиэрдэр, былаһааккалар, өйдөбүнньүктэр тоҕо алдьаныахтаахтарый?

Сааһыттан тутулуга суох

Куорат эйгэтигэр вандализм көрүҥэ элбэх. Вандаллар диэн өйдөбүлгэ үгүстэр тута эрдэҕэс саастаах оҕолору эбэтэр ыччаты саныыллар. Оттон кинилэр истэригэр атын киһи баайын-дуолун, малын-салын алдьатар, буорту оҥорор дьон эмиэ киирсэр. Холобур, бу саас Дьокуускайга турар массыына түннүктэрин тоҕута сынньыбыт эр киһи быһыыта-майгыта вандализм диэҥҥэ сөп түбэһэр. Маннык быһыыны-майгыны сааһыттан тутулуга суох ким баҕарар оҥоруон сөп. Туохтан эрэ кыыһырбыт эр киһи элбэх кыбартыыралаах дьиэ тас аанын тутааҕын туура тардыыта, тротуар таһынааҕы күрүөнү тэбии, подъезка баар иһиттээх сибэккини суулларыы о. д.а. барыта бу көрүҥҥэ киирэр. Вандализм бу көрүҥэ биирдэ эмит тахсар.

«Оҕо ханнык эрэ сааһыгар кыдьыгыран кэлиэн сөп, төрөппүттэр вандализм туһунан эрдэттэн кэпсэтии, өйдөтүү үлэтин ыытыахтаахпыт».

Оттон классическай вандализм диэн тугуй? Киһи тугу эрэ алдьатыан, тоҕута сынньыан баҕарар буоллаҕына, уйулҕа үлэһиттэрэ маннык быһыыны-майгыны бэйэҕэ эрэлэ суох буолууттан тахсар кыһыы-аба диэн бэлиэтииллэр. Маннык көстүү ордук эрдэҕэс саастаах оҕолорго бэлиэтэниэн сөп. Кинилэр санааларын сатаан тиэрдибэккэ, туохха эрэ өһөспүттэрин, абарбыттарын истиэнэни ньаҕайдаан, күрүөнү кыраасканан ыһан, араас үөҕүү тыллары суруйан таһаараллар. Кэмигэр тутуллан уодьуганнамматахтарына, ити дьаллыктара улаатан малы-салы алдьатыыга тиийиэн сөп. Ол эрээри вандализм диэн ыарыы буолбатах дииллэр эспиэрдэр. Бэйэтин итэҕэстик сананар киһи (комплекс неполноценности) маннык дьайыылары оҥорор.

Биһиэхэ балаһыанньа хайдаҕый?

Хас да сыллааҕыта Дьокуускай куорат киин сиригэр турбут собо өйдөбүнньүгүн хаста даҕаны алдьаппыт түгэннэрэ бэлиэтэммитэ. Ону сэргэ, Семен Дежнев уонна Абакаяда өйдөбүнньүктэрин алдьаппыттара, Кыайыы болуоссатыгар баар өйдөбүнньүктэри күлүү-элэк гынан хаартыскаҕа түһэн тарҕаппыттара, оптуобус тохтобулларын алдьатыы, киртитии туһунан киһи этэ да барбат.

Куорат эйгэтигэр вандализм көрүҥэ элбэх. Вандаллар диэн өйдөбүлгэ үгүстэр тута эрдэҕэс саастаах оҕолору эбэтэр ыччаты саныыллар.

Оттон Мэҥэ Хаҥалас улууһугар тоҕус саастаах оҕо кыайыы искибиэригэр бэтэрээннэр хаартыскаларын кыраасканан ыспыта. Ол түмүгэр төрөппүттэригэр РФ Административнай быраабы кэһии кодексатын 5.35 ыст. административнай боротокуол толоруллубута.

Вандалларга миэрэ кытаатыахтаах!

Тыйыс тымныылаах Саха сиригэр оптуобус сылаас тохтобуллара олус абыраллаахтар. Ол эрээри туох эмит үчүгэй оҥоһулунна да барыта алдьанан-кээһэнэн истэҕинэ, туох сайдыыта кэлиэй? Ааспыт кыһын Дьокуускай куорат Гагаринскай уокуругун үс сылаас тохтобулугар баар малы-салы, ааны алдьаппыттара. Маннык быһылааннар Омскай куоракка буолуталаабыттара. Онуоха оптуобус тохтобулун алдьаппыт, киртиппит оҕолор ийэлэрэ бырастыы гыннаран баран сууйбут-соппут видеолара социальнай ситимҥэ тарҕаммыта. Оттон бу соторутааҕыта тас дойдуга “Боруонса саллааты” вандаллар кырааскалаан кэбиспиттэр. Буойун саллаат монумена — куораты өстөөхтөртөн босхолообут сэбиэскэй саллааттар сырдык өйдөбүллэрин туоһута этэ.

Уопсайынан, уопсастыбаннай сиргэ маннык быһыы-майгы тахсар түгэнигэр, төрөппүттэр эбэтэр вандаллар бэйэлэрэ тахсан алдьаппыттарын оҥорор, киртиппиттэрин сууйар эбээһинэстээхтэр. Бу быраактыка олоххо киирдэҕинэ, дьон уопсастыбаннай малга-салга харыстабыллаах сыһыаннаах буолуо этэ.

Сокуон иннигэр хайдах эппиэттииллэрий?

Арассыыйа Федерациятын Холуобунай кодексатын 214 ыст. вандализм иһин холуобунай эппиэтинэскэ тардыллыахха сөп, 40 тыһ. солкуобайга диэри ыстарааптаныахха, күһэлэҥ үлэҕэ эбэтэр үс сылга диэри хаайыллыахха сөп. Ол курдук, уопсастыбаннай сиргэ тутуулары, өйдөбүнньүктэри, тырааныспар, тэрилтэ дьиэтин-уотун иһигэр баар малы-салы алдьатыы барыта бу ыстатыйаҕа киирэр. 214 ыстатыйанан оҕо 14 сааһыттан эппиэтинэскэ тардыллыан сөп. Оттон туора киһи малын-салын соруйан алдьатыы иһин киһи РФ Холуобунай кодексатын 167 ыст. эппиэтинэскэ тардыллар. Ол эрээри алдьаппыт малын-салын хоромньута 5000 солкуобайтан кыра буолуо суохтаах. Оттон оҕо сааһынан кыра буоллаҕына, сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор дьыалаларын хамыыһыйатыгар учуокка ылаллар. Маны сэргэ, төрөппүттэр эбээһинэстэрин ситэри толорботохторун иһин РФ Административнай быраабы кэһии кодексатын 5.35 ыст. ыстарааптаналлар. Өскөтүн, оҕо дьайыыта хатыланар буоллаҕына, төрөппүт бырааба быһыллыан да сөп.

САНААЛАР

Мария Иванова, төрөппүт, Мэҥэ Хаҥалас улууһа (аата уларытылынна):

— Аҕыйах сыллааҕыта уолум Саҥа дьыллааҕы муус оҥоһугу алдьаппытын иһин нэһилиэккэ миэрэҕэ тардыллан турабыт. Дьон кыһаллан оҥорбут оҥоһугун аанньа ахтыбакка алдьатыы иһин сэмэлэммитэ, буруйун толуйан, алдьаппытын хаттаан оҥоро сатаабыта да кыаллыбатаҕа. Нэһилиэк социальнай ситимин бөлөҕөр аата тарҕанан бэркэ кыбыстыбыта. Уол оҕо ханнык эрэ сааһыгар кыдьыгыран кэлиэн сөп, төрөппүттэр вандализм туһунан эрдэттэн кэпсэтии, өйдөтүү үлэтин ыытыахтаахпыт.

Дмитрий Слепцов, Дьокуускай:

— Сыл аайы куораппытыгар хайаан да тугу эрэ алдьаталлар. Сылаас тохтобулларга, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр подъезтарыгар алдьаныы-кээһэнии тахсар. Оҕо оонньуур былаһааккаларыгар биир да бүтүн, ыраас ыскамыайка суох. Дьиэбит иннигэр баар дьоҕус карусель сыл аайы алдьанар. Төрдүттэн тууран ылан баран умса быраҕар идэлээхтэр. Салайар хампаанньа сыл аайы кэлэн кумахха тимирдэн оҥорор. Билиҥҥи ыччат тоҕо наһаа кырыктааҕын өйүм хоппот. Бу кэннэ биһиги хаһан ыраас, тупсаҕай куоракка олоруохпутуй? Дьиэлэрин иһин эмиэ итинник харыстаабат буоллахтара дуу…

ХААРТЫСКАНЫ ОҤОҺУУ ӨЙ ОҤОРДО