Василий Спиридонов: “Айылҕа оҕолоро буоларбыт туһалыыр”

Сунтаар улууһун Бордоҥ сэлиэнньэтигэр олорор, үлэлиир кэргэннии Мария уонна Василий Спиридоновтар ырыаларын истибэтэх, кинилэр талааннарыгар сүгүрүйбэт киһи суоҕа буолуо.

Василий Спиридонов — СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, ырыаһыт, ырыа айааччы, маһы ыллатар уус, бааттаах булчут, икки оҕо амарах аҕата. Кини былырыын байыаннай дьайыыга баран кэлбитэ. Биир дойдулаахтара уолларынан киэн тутталлар, нэһилиэк дьокутаатынан талбыттара.

х х х

— Василий, эр киһи байыаннай дьайыыга барарга быһаарыныытын дьиэ кэргэнигэр биллэрэрэ олус ыарахан эбитэ буолуо?

— Дойдубутугар байыаннай дьайыы саҕаламмытыгар Абый улууһуттан икки быраатым барбыта. Кинилэр барбыттарын кэннэ убайдара киһи хайдах туора туран хаалыамый диэн өйдөбүл үөскээбитэ.

Барарым туһунан дьоммор икки хонук эрэ иннинэ эппитим. Оҕолорбор командировкаҕа бардым диэбит буоламмын, кэлиэхпэр диэри «Аҕабыт командировкаттан кэллэ» диэн санаалаахтара. Ол эрэн, улахан кыыс сэрэйэр этэ. Быйыл кыра кыыс иккис кылааска, улахан кыыс төрдүс кылааска киирдилэр. Ханнык баҕарар ийэ-аҕа, кэргэн, оҕо-уруу, аймах дьон син биир ыараханнык ылыналлар. Өйдөһөн-өйөһөн, этэҥҥэ баран кэллим.

Бастаан «Боотур» этэрээтинэн барабын дуу, Оборуона министиэристибэтин нөҥүө дуу диэн ыйытыы турбута.

Байыаннай дьайыыга барыам иннинэ сүрэхпин иккитэ эпэрээссийэлэппитим, атаҕым тромбозтаабыта, микроинсуллаан хаалбытым. Үчүгэйдик эмтэнэммин, барыта этэҥҥэ ааспыта. «Боотурдарга» тиийбиппэр: «Ыарыһах киһи кэлбиккин, эпэрээссийэҥ да элбэҕэ бэрт. Онон ылбаппыт», — диэбиттэрэ. Ол иһин байаҥкамаакка тиийэн: «Бырааттарым байыаннай дьайыыга сылдьаллар, онон мин эмиэ барыахтаахпын», — диэн көрдөспүппэр, комиссар илии баттаан ыыппыта. «Боотурдарынан» («Барс-2») баран кэлбитим. Биир ый кинилэргэ дьарыктаммыппыт, инструктордар үчүгэйдик үөрэтэллэр (чуолаан штурмовойга). Онтон Кадамовка диэн сиргэ тиийэммит, эмиэ ый аҥаара үөрэммиппит. Сахалар бэлэмнэниини ааспыт буоламмыт, биһигини улаханнык эрчийбэтэхтэрэ. Ый аҥаарынан Луганскайга бастаан Купянскай хайысхатыгар «закрепка» (инники кирбиигэ сылдьааччылар ылбыт сирдэрин бөҕөргөтөн биэрии) киирбиппит.

— Байыаннай дьайыыга сылдьан кэлбит уолаттар биир дойдулаахтара, сахалар, бэйэлэрин түһэн биэрбэттэрин туһунан киэн тутта кэпсииллэр.

— Чахчы сахалары тумус тутталлар эбит. «Саха сатаабатаҕа суох» диэн этэллэринии, кини хайдах да ыарахан түбэлтэҕэ астарын-үөллэрин булунан, уу-хаар көрдөөн (уу кыһалҕата баар), онно-манна атастаһан сатабыллаахтык дьаһанар. Ол иһин, атыттар куруук сахаҕа чугас буола сатыыллар. Сатабыллаахтарын, тулуурдаахтарын билэллэр. Онон ханна да тиийдэххэ, айылҕа оҕолоро буоларбыт, туохха барытыгар дьоҕурдаахпыт биллэр.

Байыаннай дьайыыга күүстээх санаалаах, ис истэриттэн дойдуларыгар бэриниилээх уолаттар бараллар диэн сыаналыыбын. Ханна баҕарар, кыргыһыыга да киирдэхтэринэ, кыайыыга дьулуһуулара күүстээх. Дьоруой буолуон сөптөөх элбэх уол баар. Холобур, кинилэр видеоҕа уһуллан хаалбыттара эбэтэр устубуттара буоллар, дьоруой да буолуохтарын, хорсуннарын иһин уордьан, мэтээл да ылыахтарын сөп этилэр. Ол гынан баран, киирсии ыксалыгар сылдьан төлөпүөҥҥүн холбуур да бириэмэ булбаккын, тыын былдьаһыытыгар сылдьаҕын.

Холобур, биһиги тиийээппитин кытта олунньуттан дроннар наһаа элбээбиттэрэ. Этэргэ дылы, биирдии киһиэхэ үстүү-түөртүү дрон кэлэрэ. Матасыыкыллары, тиэхиньикэни, «соколлары» сойуолаһаллар, бултаһаллар, ол иһин дроннары утары киирсэҕин.

Дрону сыыһа ыттаххына эбэтэр көрбөтөххүнэ, субу кэлэн оройгор кэлэн куугунаатаҕына, кырдьык, улаханнык ыксыыгын, уолуйан да хаалыахха сөп. Син биир эрдэттэн толкуйдуугун, позицияҕын оҥостоҕун, ол аата, сыыһа-халты ыттаххына кэлэн эстэр түбэлтэтигэр ханна ыстанаргын, хайдах туттуохтааххын санааҕар оҥорон көрөҕүн. Оччоҕо син тыыннаах хаалаҕын. Ол эрээри, дрон иннибэр эстэн, үстэ-түөртэ түбэһэ сылдьыбытым. Утары кэлбит дрону ыттаххына, бытархайа бэйэҕэр ыһар, сиирэ-халты түһүүтэ элбэх. Массыынаҕа, матасыыкылга, миинэҕэ дрон кэлэн түһэн, элбэх уол суорума суолламмыта, сэрии толоонугар хаалаахтаабыттара. Биһиги кинилэри хаһан да умнубаппыт, ахтабыт-саныыбыт.

“Стрелок-разведчик” буоламмын, көтөн иһэр дроннары сууллартаан, элбэх киһини, тиэхиньикэни быыһаабытым. Ол иһин Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ “За отвагу” уордьанын биэрбиттэрэ.

Үбүлүөйдээх саас уонна дроннары сойуолаһыы

— Байыаннай дьайыыга сылдьан 55 сааскын туолбуккун. Бу сааскар уонна ууну-уоту ортотунан сылдьан кэлбит киһи олоҕу көрүүтэ уларыйар буолуохтаах.

— Төрөөбүт күммүн тыылга тахсан, бойобуой доҕотторбун кытары ылбыппыт. Комбатым саха быһаҕын бэлэхтээбитэ, уолаттарым эмиэ харчы хомуйаннар бэлэх оҥорбуттара. Ол сырыттахпытына, инники кирбииттэн (передовойтан) уолаттар кэлэн эҕэрдэлээн барбыттара. Инники кирбииттэн, эбиитин матасыыкылынан кэлии диэн олус сэрэхтээх. «Тимир чыычаахтар» — дроннар көрөн батыһан сойуолаһыахтарын сөбө. Хата, уолаттар этэҥҥэ кэлэн барбыттара.

«Мин байыаннай дьайыыга сырыттым, бэтэрээн буоллум» диэн түөһү охсуна сылдьыбакка, киһи сиэринэн олоруллуохтаах дии саныыбын. Оборуона министиэристибэтинэн, мобилизациянан, хантараагынан барбыттар уонна “Боотурдар” (“Барс‑2) подразделениелара биир сомоҕо буолаллара буоллар диэн баҕалаахпын. Бары дойдубутун көмүскээн кэлбит дьон буоллахпыт. Онно сырыттаххына, биир да күнүҥ олус күндү, суолталаах буолар. Ол иһин, орто дойду олоҕо күндүтүн өссө ордук сыаналыыгын. Дойдугар кэлэн, үлэлээн-хамсаан, дьон ортотугар сылдьан дьиэ кэргэҥҥин, оҕолоргун иитиэххин, улаатыннартыаххын наада.

— Байыаннай дьайыыттан кэлбит дьоҥҥо болҕомто, уопсастыба сыһыана хайдаҕый?

— Бэйэм туспунан эттэхпинэ, ыалдьан кэлбитим. Биир ыйы быһа сиһим ыалдьыбытыгар тоҥмуппун эбэтэр ньиэрбэ кыбыллыбыт дуу диэн тулуйа-тулуйа сылдьыбытым, ардыгар үстүү эрэ чаас утуйар этим.

Дойдубар кэлээт, Михаил Николаев аатынан Мэдиссиинэ национальнай киинигэр көрдөрбүтүм. «Анаалыстарыҥ мөлтөх соҕустар» диэн онкология диспансерыгар ыыппыттара. Онно көрөн-истэн баран, бастакы группалаах инбэлииккэ таһаарбыттара.

Уопсайынан, Сахабыт сиригэр байыаннай дьайыыга сылдьыбыт дьон доруобуйатыгар олус болҕомтолоохтор, туох кыалларынан, көмөлөһөллөр, сыһыаннара үчүгэй. Баҕар, эрдэттэн ыалдьа сылдьан байыаннай дьайыыга барбытым буолуо, эбэтэр тымныйыыттан, истириэстэн ыалдьыбыт буолуохпун сөп. Этэҥҥэ буолуом диэн санаам бөҕөх. Билигин эмтэнэр кэммэр кэргэним Мария уонна оҕолорум Дьокуускайга баарбыт. Доруобуйам этэҥҥэ буоллаҕына, дойдубутугар барыахпыт диэн эрэх-турах сананабыт. Чугас дьонуҥ аттыгар бааллара үчүгэй. Оҕолоргун кытары уруок да ааҕан, ханна эрэ наадаҕар баран кэлэн аралдьыйаҕын — ыарыыны кытары соҕотох хаалбаккын.

«Үбүлүөйдээх кэнсиэрбитигэр күүтэбит»

— Өссө биир үчүгэй сонуннаах эбиккин. Сотору айар кэнсиэриҥ буолуохтаах?

— Кэргэним, олоҕум аргыһа Мариялыын ыал буолбут күммүтүгэр, сэтинньи 21 күнүгэр, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр буолуохтаах үбүлүөйдээх кэнсиэрбитигэр бэлэмнэнэбит. Бастакы чааһыгар дьиэ кэргэнинэн ыллыахпыт, онтон иккис чааһыгар байыаннай дьайыы тиэмэтигэр аналлаах ырыалары толоруоҕум. Антах сылдьан биир дойдулаахпыт, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Зинаида Федотова-Дьол Кыымын тылларыгар 15 ырыаны суруйбутум. Билигин фонограмма оҥорторон, араадьыйаларга сүрэхтии сылдьабыт.

Биллэрии, афиша тахсыаҕа. Онон иннибит диэки баран иһэбит.