ВЭФ-2025: Айсен Николаев Саха сирин креативнай экэниэмикэтин уопутун билиһиннэрдэ

Балаҕан ыйын 3 күнүгэр, онус Илиҥҥи экэнэмиичэскэй пуорум бастакы күнүгэр, СӨ Ил Дархана Айсен Николаев «Креативнай экэниэмикэ: Уһук Илин сайдыытын саҥа модела» диэн сессияҕа кыттан, эрэгийиэҥҥэ айар индустрия сайдыытын түмүктэрин уонна кэскилин туһунан кэпсээтэ. Бу туһунан sakha.gov.ru иһитиннэрэр.

Айсен Николаев иһитиннэрбитинэн, 2018 сыллаахха өрөспүүбүлүкэ креативнай индустрия сайдыытыгар стратегическай суолталаах быһаарыыны ыллыммыта. Ол кэмҥэ ыччат бэйэтин сайыннарар кыаҕа кыра этэ, өрөспүүбүлүкэ экэнэмиэмикэтэ аан дойдутааҕы хостонор баайын сыанатыттан тутулуктааҕа, оттон Саха сирин норуоттарын баай култуурунай нэһилиэстибэтэ ситэ сыаналаммакка турара.

«Бастакынан, мин  сүрүн суолталааҕынан салайааччы бэйэтинэн кыттыыта буолар. Маннык боппуруостары мэлдьи хонтуруолга тута сатыыбын, күн аайы буолбатар да, нэдиэлэ ахсын хайаатар да», — диэн эрэгийиэн баһылыга бэлиэтээтэ. Алта сыл иһигэр Саха сиригэр креативнай индустрияҕа дьарыктаах дьон ахсаана 40-тан 48 тыһыынча киһиэхэ диэри үүннэ, креативнай тэрилтэлэр өлүүлэрэ 10,6%-тан 11,5%-ҥа диэри улаатта, оттон бу эйгэ эрэгийиэн уопсай бородууктатыгар кылаата 2,8%-ҥа тиийдэ. 2030 сылга бу көрдөрүүнү икки төгүл улаатыннаран, 6%-ҥа тиэрдэр, оттон креативнай экэниэмикэҕэ дьарыктаахтар ахсаанын 70 тыһыынча киһиэхэ тиэрдэр сорук турар. Ил Дархан сүрүн ситиһиилэр ортолоругар киинэ ускуустубатын бэлиэтээтэ: 2024 сыл бастакы аҥаарыгар саха киинэлэрин прокаттан хомуура 192 мөл. солкуобайга тэҥнэстэ, бу ааспыт сыллааҕы көрдөрүүнү куоһарар. Бүтэһик алта сылга саха кинематографистара аан дойдутааҕы уонна Арассыыйатааҕы бэстибээллэргэ 280-тан тахса наҕарааданы ыллылар. Чугастааҕы сылларга Дьокуускайга Ураалтан илин өттүгэр саамай бөдөҥ киинэ-технологическай киинэ аһыллыаҕа. Ити 40-ҥа диэри саҥа киинэни уһуларга кыах биэриэҕэ.

«Саха сирэ кэнники сылларга аптарскай национальнай киинэни уһуллар сиринэн биллэр. Ол эрээри биһиги улаханы ситиһиэхпитин баҕарабыт — култуурунай көстүүттэн толору кыахтаах индустрияҕа кубулутуохпутун наада. Биһиги дьиҥнээхтик кэскиллээх түмүктэри ситиһиэхтээх индустриянан буолан эрэбит», — диэн Айсен Николаев эттэ.

Өссө биир ситиһиинэн Саха сиригэр оҥоһуллубут «Экстра Синема» киинэни көрдөрөр технология буолла. Бүгүн бу технология өрөспүүбүлүкэ 74 киинэ тыйаатырыгар киллэрилиннэ, оттон чугастааҕы кэмҥэ Индияҕа 200 киинэ тыйаатырыгар баар буолуоҕа. Инникитин бырайыак аан дойду үрдүнэн 10 тыһыынчаҕа диэри сааланы хабыахтаах. Айсен Николаев атын хайысхалар — оонньуу индустрията, анимация, сыыппара контена уонна муода  эмиэ күүскэ сайдан эрэллэрин бэлиэтээтэ. Саха устуудьуйалара Олоҥхо эпоһыгар олоҕуран оҥоһуллубут оонньуулары таһаараллар, олор 75 мөл. хачайдааһыны ситиһэллэр. Анимация устуудьуйалара аан дойдутааҕы наҕараадаларга тигистилэр, национальнай тэлэбиидэнньэ сахалыы тыллаах ойуулуктары атыылаһар, оттон олохтоох дизайнердар уонна ювелирдар акселератор нөҥүө федеральнай уонна аан дойду ырыынактарыгар тахсаллар. Стратегияҕа ураты миэстэни 200-тэн тахса хампаанньаны түмэр «Үлэ кыбаартала» айар кластер ылар. Кластер «Уһук Илиҥҥэ оҥоһулунна» диэн айар индустриялар пуорумнарын ыытар былаһааккатынан буолла. Быйылгы пуорумҥа дойду 39 эрэгийиэниттэн уонна аан дойду алта дойдутуттан 7 тыһыынчаттан тахса кыттааччы муһунна.

Санатан эттэххэ, Илиҥҥи экэнмиичэскэй пуорум Владивостокка балаҕан ыйын 3-6 күннэригэр ыытыллар. Сүрүн тиэмэтэ — «Уһук Илин: эйэ уонна чэчирии сайдыы туһугар бииргэ үлэлээһин». Дьыалабыай бырагыраама чэрчитинэн сэттэ блокка араарыллыбыт 100-тэн тахса тиэмэлээх сессия былааннанар. Быйыл пуорумҥа 70-тан тахса дойдуттан  4,5 тыһыынчаттан тахса киһи кыттара күүтүллэр.