Венесуэлаҕа сэриини биллэрэртэн туттунна

Бу күннэргэ акыйаан уҥуор балаһыанньа сытыырхайан эрэр. АХШ бэрэсидьиэнэ Эмиэрикэ бобуутугар түбэспит танкердары Венесуэлаҕа киллэрбэппит-таһаарбаппыт, бычыгыраппакка хам тутабыт диэн биллэрбитэ.

Адьырҕатын көрдөрөн иһэр

Николас Мадуро бырабыыталыстыбатын Трамп «үбү-харчыны уорарын, терроризмы, контрабаанданы иитиэхтиирин, наркотигынан уонна дьонунан эргинэрин иһин” террористическай тэрилтэнэн ааттаан туран, Каракаска «хаһан да көрбөтөх көрүн көрдөрүөм» диэн сааммыта. Билигин Венесуэла кытылыгар ханна да суох «Джеральд Форд» сүүнэ авианосеһы куйах оҥостон, уонунан истребителлэр, бэрт элбэх бойобуой хараабыллар, тыһыынчанан саллааттар чуоҕуһан тураллар.

Оттон Холбоһуктаах Штаттар бэрэсидьиэниттэн суруналыыстар тоҕо маннык быһаарыныыны ылыммытын ыйыппыттарыгар, кинилэр биһигиттэн энэргэтиичэскэй ресурсаларга бырааппытын, сирбитин, туох баар ньиэппитин сокуону кэһэн туран былдьаабыттара, биһиги хампаанньаларбытын үүрэн ыыппыттара, биһиги ону төннөрөөрү гынабыт, диэн эппиэттээтэ. Бу этиитигэр кэм да Байдены хаарыйарын умнубата, “кини көрө-истэ олорбокко, манныкка тиэртэ” диэтэ.

“АХШ, Европа, Украина дьүүллэһэн «төрөппүт» докумуоннарын көрдөхпүтүнэ, биирдэ биллиэ, Зеленскэй уопсайынан тугу баҕарара”, – диэн Песков эппитин “Российскай газета” аҕалар.

Балаһыанньа сытыырхайан, Николас Мадуро ахсынньы 17 күнүгэр ХНТ генеральнай сэкирэтээрэ Антонио Гуттеришка эрийбит. Кэпсэтии кэмигэр Гуттериш Венесуэла норуотун кытта биир санаалааҕын биллэрбит, чилиэн-судаарыстыбалар аан дойдутааҕы быраабы убаастыахтаахтар, эрэгийиэҥҥэ тыҥааһыны үөскэтэн сэриинэн өттөйөр сатаммат диэн ХНТ позициятын бигэргэппит. Гуттериш, балаһыанньа хайдах буолан иһэрин кэтиэм, Куттал суох буолуутун сэбиэтин көрүүтүгэр тиэрдиэм диэбит. Ахсынньы 18 күнэ үүнэр түүнүгэр Эмиэрикэ авиациятын сөмөлүөттэрэ Венесуэла кытылын кыйа көппүттэр. Мадуро ХНТ Куттал суох буолуутун сэбиэтигэр АХШ агрессиятын тохтоппотун дьүүллэһиҥ диэн суһал мунньаҕы оҥороллоругар көрдөспүт.

Ахсынньы 18 күнүгэр Дональд Трамп Овальнай саалатыттан дойдутун дьонугар туһаайан тыл эттэ. Венесуэлаҕа сэриини биллэрэрэ буолуо диэн сэрэхэчийбиттэрэ да киһилэрэ хата туттунна.

Иллэҥэ суох элэгэлдьиһии

Берлиҥҥэ Владимир Зеленскэй кыттыылаах Украина, Европа уонна АХШ бэрэстэбиитэллэрин уочараттаах кэпсэтиитэ буолан ааста. Сонуннары тарҕатар сириэстибэлэр иһитиннэриилэринэн, көрсүһүү кэнниттэн АХШ анал бэрэстэбиитэлэ Стив Уиткофф экэниэмикэ боппуруостарыгар уонна 20 пууннаах эйэ сөбүлэһиитигэр улахан ситиһиилэр тахсыбыттарын иһитиннэрдэ. Ол гынан баран, Зеленскэй Донбасстан Украина сэбилэниилээх күүстэрин таһаарыыны ылыммата.

Төһө да тыл тылга киирсии баар диэтэллэр, араас источниктар көрдөрөллөрүнэн, оннук үүт тураан балаһыанньа буолбатах. Зеленскэй НАТО чилиэнинэн буолартан аккаастанабын диэтэ гынан баран, ол оннугар НАТО чилиэнигэр тэҥнээҥҥит куттал суох буолуутун мэктиэлээҥ диэн туруорсар.

Берлиннээҕи кэпсэтиһии түмүгүнэн Европа 13 лиидэрэ сайабылыанньа оҥордо, онно Украинаны, чуолаан Зеленскэйи өйүүллэрин, улгумнук кэпсэтиигэ киирэрин курдук Арассыыйаны ыгыыны күүһүрдэри, дойду кыраныыссата күүһүнэн өттөйүү түмүгэр уларыйыа суохтааҕын эттилэр.

Бу кэнниттэн Дональд Трампка эрийэн, туох түмүккэ кэлбиттэрин дакылааттаатылар. “Кырдьаҕастара” астыммыт сибикитин биллэрбит, Украина иирсээнин эйэлээхтик түмүктүүр кэм “хаһааҥҥытааҕар да чугаһаабыт чинчилээх” диэбит. Ол да буоллар, “эмиэ да бары эйэни баҕарар курдуктар, онтон эмискэ баҕарбат буолан хаалаллар, кыһалҕата онно сытар” диэн муҥатыйбыт. Этиэх эттэҕинэ, эмиэ да оннук курдук.

Билигин Европа дойдуларыгар Украинаттан сылайан эрэллэрэ көстөр: Франция, Германия, ону тэҥэ киин Европа дойдуларын дьоно элиитэлэрэ иллэҥэ суох элэҥнэһэллэриттэн салҕан, дойду иһинээҕи кыһалҕаларын быһааралларын, Зеленскэй тула өрө эккирииргитин тохтотуҥ диэн туруорсаллара элбээн иһэр. Ол иһин үгүс суруналыыстар уонна ырытааччылар бу кэпсэтиилэр туох эмит түмүккэ аҕалыахтарын итэҕэйбэттэр, атын кыһалҕалартан аралдьытар күдээринэ күүдээн быһыытынан көрөр буолан эрэллэр.

Бу буола турар балаһыанньаттан киһи сонньуйара диэн, кэпсэтии остуолугар биир сүрүн кыттааччы — Арассыыйа суоҕа буолар. Кинитэ суох тугу дуогабардаһыахха сөбүн киһи өйө хоппот. Биир өттүттэн ЕС дойдулара Украинаны “кэннинэн кэхтимэ” дииллэр, иккис өттүттэн АХШ нейтральнай тиксиһиннэрээччи оруолун ылан олорор. Ол кэннэ кинилэр бэлэмнээбит дуогабардарыгар Арассыыйа биир-биэс тыла суох илии баттыахтаах үһү.

Оттон Путин пресс-сэкирэтээрэ Песков, Зеленскэй тугу баҕарарый диэн ыйытыыга Лукашенко этиитинэн эппиэттээтэ. Александр Лукашенко, икки бэрэсидьиэн эйэни баҕараллар гынан баран, иирсээн түмүгүн иккиэн атын атыннык көрөллөр диэн турар. “АХШ, Европа, Украина дьүүллэһэн «төрөппүт» докумуоннарын көрдөхпүтүнэ, биирдэ биллиэ, Зеленскэй уопсайынан тугу баҕарара”, — диэн Песков эппитин “Российскай газета” аҕалар.

Эмиэ Politico суруйарынан, бу өрөбүллэргэ Майамига Арассыыйа уонна АХШ бэрэстэбиитэллэрэ көрсөн кэпсэтиэхтээхтэр. Арассыыйа өттүттэн кэпсэтиигэ Кирилл Дмитриев кыттара биллэр.

Былдьаһыктаах үп

Ол гынан баран, ЕС лиидэрдэрин эйэлээх кэпсэтиилэрэ барыта «тоҥоруллубут» Арассыыйа харчытыгар кэлэн иҥнэ турар, дьиҥэр, Эмиэрикэ да онтон матыан баҕарбат. Европа Украинаны салгыы үбүлүүрэ эмиэ онтон быһаччы тутулуктаах. АХШ харчыны аны миигиттэн ылбаккыт диэн батынан кэбиспитэ ыраатта. Онон харахтарын уота эмиэ били Моттойо муҥнаахха — Бельгия премьерэ Барт де Вевергэ туһаайыллан турар. Адьас табыгаһа суох кэмҥэ уонна миэстэҕэ түбэһэн хаалбыт премьер хайыаҕай, иирсээн кэмигэр харчыны суйдаан ылыы — “Пандора дьааһыгын” арыйыыга тэҥнээх диэн утарса сатыыр. Хас эмэ үйэлэр тухары Европа экэнэмиичэскэй моделын төрдө буолан, бас билээччи харчыта тыытыллыбат диэн баппыыска биэрэн кэлбит бэлиитикэни бастакынан кэспит киһинэн кини буолуон баҕарбата чуолкай. Хайа уонна илин саҕах диэки “сырҕан эһэ” бэйэтинэн сүгүллэн сыттаҕа. Харчытын мэлиттэҕинэ, ол аарыма иннигэр соҕотоҕун эппиэттиэ турдаҕа дии, оттон ол сахха мэктиэ буолуохпут диэн кыһыл тылларынан кумахтан өтүүнү хаппыт барахсаттар чугаһынан баар буолуохтара биллибэт.

Дьэ онон ахсынньы 18–19 күннэригэр европеецтар үбү апчарыйарга бүтэһиктээх быһаарыныыны ылынар саммиттара буолар. Ол гынан баран, “кырдьаҕас кыттыгастара” хайдах эрэ туспа көрүүлээх. Politico суруйарынан, саммит буолаары турдаҕына, Трамп дьаһалтатын бэрэстэбиитэллэрэ хас да Европа дойдутун, Евро-хамыыһыйа былаанын ылынымаҥ диэн ыган-түүрэн эрэллэр. Билиҥҥитэ үбү ылыыны утарааччылар кэккэлэригэр Бельгия, Италия, Болгария, Мальта, Венгрия, Словакия уонна Чехия бааллар. Киирсии кытаанах буолар чинчилээх. Саммит буолаары турдаҕына, Венгрия премьер-миниистирэ Виктор Орбан, ЕС саммит бэбиэскэтиттэн Арассыыйа үбүн былдьыыр боппуруоһун уһулла, дьүүллэһиигэ таһаарбаппыт диэн Евро-хамыыһыйа бэрэсидьиэнэ бэйэтинэн эттэ, диэтэ. Ол гынан баран, Politico суруйарынан, Евросойуус “Брюссель чугуйда” диэн Орбан этиитин оруна суоҕунан ааҕар, бэбиэскэттэн туох да уһулла илик диир.

ХААРТЫСКА: DZEN.RU