ВИА сайдар саһарҕатын көрбүтүм…

“Чурапчы улууһун ВИА-лара” кинигэ туһунан Бэртээхэй кинигэни аахтым… Оттон биһиэхэ хайдах саҕаламмыта этэй, диэн санааттан, ааспыт сыллары сэгэтэн көрдүм. 1970‑с сылларга биһиэхэ ордук саас-сайын саҥатыгар, суолбут быстан хаалара. Мындаҕаайыттан Чурапчыга барыыга батыллыы, ардыгар суолга хонуу буолара. Айаҥҥа бырысыаптаах массыына батылыннаҕына, “ДТ” тыраахтар кэлэн, соһон абырыыра. Амма өрүһүнэн оройуоҥҥа борохуот аҕалбыт аһа-үөлэ, араас наадалаах маллара, буоста, дьэ, итинник тиэрдиллэрэ. Нэһилиэкпитигэр, хаайтарыы кэмигэр Степан Кирикович Лыткин хаһааммыт 1–2 киинэтин эргитэ сылдьан көрөрбүт, нойосуус да билэ сыһарбыт… Дэлэҕэ, Мындаҕаайыны Үрэх баһа диэхтэрэ дуо?!

Ити кэмҥэ Чурапчыга уонна атын да нэһилиэктэргэ, олох сиэринэн, вокальнай-инструментальнай ансаамбыллар — ВИА-лар тэриллитэлээбиттэрэ. “Табык”, “Туйма” диэн ансаамбыллар баалларын истэрбит. Киин сиртэн тэйиччи да сыттарбыт, биһиги да нэһилиэк олох тэтимиттэн хаалбатаҕа. Анал муусука үөрэхтээх салайааччыбыт суох да
буоллар, ыччаттарбыт ылсан испиттэрэ. Сүрэхтэрин баҕатынан, тугу сатыылларынан, түмсэн, гитаранан умсулҕаннаах- тык үлүһүйэн, оонньоон, ыллаан-туойан барбыттара.
“Бастакы хараҥаччыларбыт” — Диодор уонна Маркел Софроновтар, Коля Ноев, Павел Попов, Андрей Ильин, Саша Слепцов, Виктор Заболоцкай, убай-быраат Сэргээчэ уонна Саша Поповтар, Саша уонна Лёня Лыткиннар этилэр.

Мин кэбиниэппиттэн Ваня Абрамов уонна Руслан Соловьев «Пламя», «Поющие гитары», «Самоцветы», о. д.а сэбиэскэй ансаамбыллар грампластинкаларын уларсан истэллэрэ. Билигин санаатахха, бэйэлэрэ суол-иис көрдөнөр кэмнэрэ эбит…

Ансаамбылларын “Үргэл” диэн ааттаабыттара. Хата барыта табыллан, ыпсан, хараҥа халлааҥҥа суһумнуур сулустуу, сырдаан, сыдьаайан, ансаамбыл сайдар суолга киирбитэ. “Үргэл” оройуоҥҥа араас көрүүлэргэ, куонкурустарга кыттан, ситиһии көтөллөөх кэлэрэ. Кулууппутугар наҕыл-наскыл муусука доҕуһуолунан ырыаһыттарбыт да эбиллэн, сайдан, биллэн барбыттара. Ол курдук, солистары Исаков Кешаны, Попов Сэргээчэни, Ефимов Яны уонна Николаев Ильяны өрүү сэргии, үөрэ истэрбит.

Арай биирдэ саас, гостуруол кэлэр, ансаамбыл аата “Кэрэх” диэн үһү, диэн буолла. Дьон саастаах өттө, аҥаардас аатыттан саарбаҕалаата… Эдэрдэрбит сэгэйдилэр, сэргээтилэр.
Дьэ, киэһэ кэнсиэргэ лазер уотугар “Кэрэх”-пит ньиргийбэт дуо?! Туох ааттаах дирбиэнэй, кулгаахпыт дөйдө диэн саалаттан тахсыталааһын да баара. Таанцыга ол муусука доҕуһуолунан үҥкүүлүү сылдьан, “учууталлар, оҕолоргутун буойуҥ эрэ”, диир куоластары иһиттибит. Били киэһэтин киинэҕэ да кэлиэ суохтаах үөрэнээччилэрбит күрүөһүттээн киирэн, болкуоҥҥа мустубуттар — муусуканы сэҥээрэн, үөрэн чаҕылыһа тураллар эбит… Сарсыныгар оҕолорбут туһугар сэрэтии ылыахпыт да буоллар, сорохтор истибэтэҕэ буоллубут…

Дьэ, ити курдук, эстрада саҥа көрүҥүн рок-муусуканы — “Кэрэҕи” саҥа эт кулгааҕынан истии буолбута. Бу, бэчээккэ саҥа тахсыбыт “Чурапчы улууһун ВИА-лара” кинигэҕэ бары нэһилиэктэртэн түмүллэн, ыччаттарбыт ахтыылара, хаартыскалара сиһилии хомуллан киирбитэ олус кэрэхсэбиллээх, сонун уонна интэриэһинэй. Урут ситэ билбэтэхпитин да биллибит диэххэ сөп.

Сүрэх тэбэринэн, сүһүөх уйарынан, дууһа иэйэринэн, сүүрэн-көтөн, маннык кэрэни тэниппит бары лиидэрдэрбит, энтузиастарбыт дьон сэргэ махталын ылыахтарын ылаллар.
Быйыл Чурапчы култууратын кэрэһилиир улахан ис хоһоонноох, дириҥ суолталаах дьоһун кинигэлэри култуураҕа олоҕун анаабыт ытыктыыр киһибит — ССРС култууратын туйгуна, РСФСР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ култууратын уонна ускуустубатын бочуоттаах үлэһитэ, СӨ Бочуоттаах бэтэрээнэ, РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Мария Герасимова-Сэҥээрэ хомуйан таһаарда. «Байаныыска махтал» уонна «Чурапчы улууһун ВИА-лара”. Бу кинигэлэригэр Мария Андреевна оройуон мусукаалынай култууратыгар кыттыспыт айар дьону барыларын, суолларын-иистэрин, сыралаах үлэлэрин-хамнастарын барытын түмэн, ыраас ытыһыгар сомсон, итиитик-иһирэхтик, бар дьонугар утары уунна уонна кэнэҕэскигэ Кэрэ Бэлиэ аста, култуураҕа халбаҥнаабат укулаат киллэрдэ. Ити курдук, үтүө быйаҥнаах бэлиэ дьыл буолла.

ВИА сайдар саһарҕатын көрсүбүт кэмнэрбин санаан олус үөрдүм, сэргэхсийдим. Махтал!

Людмила Афанасьевна ГУРЬЕВА,
РСФСР үөрэҕириитин туйгуна,
СӨ Учууталларын учуутала,
“Чурапчы улууһун үөрэҕириитин сайдыытыгар кылаатын иһин”
бочуоттаах бэлиэлээх үлэ бэтэрээнэ,
муусука учуутала.

Хаартыска: ааптар тиксэриитэ.