Видео да араастаах…

Кэлин олохпут уларыйан, этэргэ дылы, хамсаабыппыт хаартыскаҕа хатанан, үҥкүүлээбиппит видеоҕа уһуллан иһэр буолла. Биир куһаҕана диэн, бу социальнай ситимнэринэн тарҕанан, сороҕор күлүүгэ-элэккэ кубулуйан туһааннаах дьону истириэскэ тириэрдэр, дьон олоҕун огдолутар, бүтүн ыалы аймыыр.

Аан дойду аана аһаҕас

Урут эһээлэрбит, эбээлэрбит барахсаттар үйэлэригэр биирдэ-иккитэ хаартыс­каҕа түһэн хаалар эбит буол­лахтарына, билигин  технология, сыыппара үйэтэ кэлэн, этэргэ дылы, күн да аайы хаартыс­каҕа түһэр, ону ааһан, видео­ҕа уһуллар кыах баар. Бу чугас дьону үйэтитэн хаалларарга, өйдүү-саныы, уонунан, сүүһүнэн сыллар ааспыттарын да кэннэ бу, илэ баардыы көрөр кыаҕы үөскэтэр. Ол эрээри, туох барыта икки өрүттээх дииллэринии, сайдыыбыт, сороҕор, атынынан эрги­йэн тахсар. Бу – технологияны бэйэтин аналынан буол­бакка, куһаҕаҥҥа, күлүүгэ-­элэккэ, дьону хараардыыга туһаныы.

Пааркаҕа, кулуупка

Тустаах тиэмэҕэ матыры­йаал суруйарга сорудахтаабыттарыгар, тоҕо эрэ харахпар пааркаҕа, кулууптарга үҥкүүлүү сылдьар дьону устан ыытар видеолара көстөн кэлбитэ. Баар суол эбээт. Онто да суох уһун кыһыннаах Сахабыт сиригэр олорор саастаах дьон барахсан халлаан сылыйбыт эрэ кэмигэр эдэр сааһы ахтан оһуо­кайдаан, үҥкүүлээн тэлээрэрин видеоҕа устан ыыталыыллар. Сорох кырдьаҕастар араас­тык хамсаналларын күлүү-­элэк гынар курдуктар. Кырдьар саастарыгар суорҕаҥҥа-тэллэххэ сыппакка, тэтиэнэхтик сылдьаллара дьол эбээт.

Аны кулуупка биирдэ эмэ дискэтиэкэлии тиийэн баран  кыратык күүскэ хамсана түһэр эмиэ куттал. Олорор дьонтон ким эмэ хайаан даҕаны төлөпүөнүн тутан, эн диэки туһаайбыт буолар. Дьон сыллааҕы сылаатын таһаара, хамсана-имсэнэ, үҥкүүлүү тии­йэр ини. Саамай куһаҕана, суоҕу баар, испэтэҕи итирик оҥорон кэбиһиэхтэрин сөп. Өрөспүүбүлүкэбит кыра буолан, этэргэ дылы, ким тугунан тыыммыта барыта биллэ турар. Итиэннэ социальнай ситимнэринэн тарҕаммыт соччото суох ис хоһоонноох видеоны, суругу ыраас мууска ылынан итэҕэйэ охсор, сороҕор өссө күүркэтэн, хардарыта ыытыһар, онон анаан-минээн дьарыктанар да дьон бааллар. Итинтэн сылтаан бүтүн ыал олоҕо алдьанар, бу киһи дьылҕата сарбыллар диэн толкуйдаабаттар. Ол биир холобурунан бу эдэр дьахтар кэпсээнэ буолар.

Баара-суоҕа биир видео олохпун алдьаппыта

“Улууспун, ааппын олох ыйбат түгэҥҥэр эрэ ол туһунан кэпсиэхпин сөп. Төһө да алта сыл ааспытын иһин, санаабар, син биир ыарахан.

Оччолорго кэргэним баахтанан үлэлиир этэ, үһүс-хаһыс сыла быһыылааҕа. Биһиги кылаас оҕолоро оскуоланы бүтэрбиппит 20 сылын бэлиэ­тээри, бары ыһыахха мус­туох буолан эрдэттэн сүбэлэс­пиппит. Олус иллээх кылааспыт, биэстии сыл буола-буола ха­­йаан даҕаны көрсөр үгэс­тээхпит. Мин оҕолорбун эбээлээх эһээлэригэр сайылата таарыйа дойдубар баран сынньанан кэлэргэ быһаарыммытым, уоппускабын эрдэттэн ити кэмҥэ болдьоһон ылбытым.

Ыһыахха кылааһынан туспа түһүлгэ тэринэн, хас да балаак­каланан түспүппүт. Оҕо-уруу, кэргэн бары түмсэн, омуна суох, туспа ыһыах курдуга. Оҕо сааһы, оскуолатааҕы сыллары ахтыһан, ыһыах тэрээһиннэрин көрөн, күммүтүн биллибэккэ атаарбыппыт. Киэһэ оҕо эрдэҕинээбитигэр курдук “Үрүҥ түүн” дискэтиэкэҕэ киирэн дэлби үҥкүүлээтибит, сарсыарда тутуспутунан күнү көрүстүбүт.

Дискэтиэкэ кэмигэр бы­­таан муусука тыаһаата, кыргыттарым бары кэргэттэрин кытта бытаан муусукаҕа киирдилэр, миигин хантан баар буолан хаалбыта биллибэт, ос­­куолаҕа үөрэнэ сылдьан доҕордоспут уолум үҥкүүгэ ыҥырбытыгар сөбүлэһээччи буоллум. Ити үҥкүү тугунан эрги­йэн тахсыан билбитим эбитэ буоллар, туох да иһин кии­риэм суоҕа этэ. Үҥкүү кэнниттэн кыратык кэпсэтэ түһэн баран кини барбыта, мин түһүлгэбэр киирбитим.

Мин нэдиэлэ курдугунан оҕолорбун хаалларан баран үлэлээх киһи быһыытынан куоракка кэлбитим. Кэргэммин кытта төлөпүөнүнэн кэпсэтэрбит.

Арай, биир киэһэ үлэ чааһын кэнниттэн кэргэним кыыһыран аҕай эрийдэ: “Кылааһынан көрсөбүн диэн баран олох даҕаны атынынан дьарыктана сылдьыбыт эбиккин буолбат дуо! Миэхэ ыкса куустуһан баран үҥкүүлүү сылдьар видеоҕытын ыыттылар”, – диэн баран, били, кылааһынан көрсүһүү кэмигэр оҕо сааһым доҕорун кытта үҥкүүлүү сылдьар видеобытын утаар­да. Ким видеоҕа устубутун, ыыппытын эппэтэ. Мин соһу­йан эрэ хааллым, быһаара сатаа­тым да ылыммата. Бука, дьиэ кэргэниттэн ыраах, соҕотох­суйбут кэмэ буолан эбитэ дуу, биирдэ эмэ күнүүлээн, хаадьылаан этэр бэйэтэ, сотору-сотору ону санатан кэлэ-кэлэ, эри­йэр буол­бута.

Үлэлиир болдьоҕо бүтэн кэлбитэ эрээри, ити түгэн кэнниттэн сыһыаммыт уларыйбыта тута биллибитэ. Үлэбэр бараары сиэркилэҕэ көрүнэр да түгэммэр күнүүлүүр буолбута. Онтон сылтаан тыл-тылбытыгар киирсибэппит, өйдөспөт буолуубут, этиһэрбит элбээн барбыта. Кыыһырдаҕына мэлдьи ити видеоны санатара. Сыыйа ханна эрэ сүтэр, үлэтин кэнниттэн хойутаан кэлэр идэлэммитэ, ыйыттахпына, үлэбэр сылдьабын диэн ааттыыра. Уонна биир үтүө күн кэлэн: “Арахсабын, эйигиттэн иэстэһээри гыммытым кырдьык буолла, атыны таптаатым”, – эрэ диэбитэ. Мин соһуйан, бэл диэтэр, биир тылы эппэккэ хаалбытым. Хомунан тахсан барбыта. Ол биир үҥкүү оҕолорбун аҕалара суох хаалларыан билбитим эбитэ буоллар, туох да иһин киириэм суоҕа этэ. Баара-суоҕа биир видео олохпун алдьаппыта”, – диэн кэпсээтэ.

Баара-суоҕа биир видео туһуттан бүтүн икки оҕо­лоох ыал олоҕо үрэлиннэҕэ ити. Баҕар, ким эрэ, видео сылтах эрэ буолар диэ эрээри, видео суоҕа буолар, баҕар, өссө оҕо-­уруу тэнийиэх этэ.

Онон, араас видеоны тарҕатар содуллаах буолуон сөбүн өйдүөхтээхпит, сиэрдээх буолуох­таахпыт.

Видеоҕа усталларын утарбаппын

Валентина Местникова, Дьокуускай куорат олохтооҕо:

– Дьокуускай куоракка көһөн кэлиэхпиттэн пааркаҕа, Арчы дьиэтигэр оһуохайга, үҥкүүгэ  сылдьабын. Номнуо отут сыл буолла. Урут Саха сирин интэлигиэнсиэйэтэ, бэрт култуура­лаах дьоно мустан үҥкүүлүүллэрэ. Оһуохайга уһуннук сылдьыбыт буолан, барыларын кэриэтэ билэбин. Сорохтор улуустан кэлэллэр.

Видеоҕа усталларын тус бэйэм букатын утарбаппын. Социальнай ситимнэргэ таһааралларын көрөбүн. Үҥкүүлүүр, хамсанар, холобур буолар саастаах дьону устар, көрдөрөр туох куһаҕана кэлиэй. Арай, сороҕор арыгы испит эр дьон баар буолааччылар. Кинилэри эрэ устан тарҕаппаталлар, саха аатын киртиппэтэллэр.

“Тохтуу, туоруу түһэбин”

Татьяна Павлова:

– Сиэн көрсө диэн Дьокуускай куоракка көһөн кэлбитим үһүс сылыгар барда. Алын кылааска үөрэнэр уол сиэммин ос­­куолатыттан ылабын, куруһуокка таһабын. Оскуолатааҕы дьүөгэлэрбин кытта биирдэ эмит оһуохайга тиийэбин. Ол сылдьан көрдөххө, сорохтор, кырдьык, ити эн этэриҥ курдук, оһуохайдаабакка, дьону видеоҕа устуунан дьарыктаналлар. Орто саас­таахтар эрэ буолбатах, кырдьаҕастар эмиэ. Ааранан мин аны билэр дьонум хараҕын далыгар киирэн хаалыам, араас хоп-сип тарҕаныа диэн тохтоон туора баран олоро, тура түһэбин.