Виктор Заболоцкай: «Ирдэбилбит барыларыгар тэҥ»

Бойобуой дьайыыга сылдьыбыт бэтэрээннэр ассоциацияларын “Боотур” үөрэтэр киинигэр иниспиэктэринэн үлэлиир, Уус Алдан улууһун Танда нэһилиэгиттэн төрүттээх Виктор Заболоцкайдыын кэпсэттим. Кини баҕа өттүнэн Украинаҕа буола турар байыаннай дьайыыга кыттыыны ылан кэлбитэ. Бүгүн кинини кытта кэпсэтиини билиһиннэрэбин. 

Дойдум, дьонум-сэргэм

– Мин түөрт оҕолоох саха ыалыгар улахан оҕонон күн сирин көрбүтүм. Ийэм сааһын тухары буҕаалтырынан, оттон аҕам тырахтарыыһынан үлэлээбиттэрэ. Оскуоланы бүтэрэн баран, СГУ историческай факультетыгар устуоруйа учууталын идэтигэр үөрэммитим. Ити кэннэ иккис үрдүк үөрэҕим – судаарыстыбаннай муниципальнай сала­йыы. Маны таһынан араас кэмнэргэ куруусчуттан саҕалаан устукатуур-маляр, болуотунньук, кыладыапсык, атыыһыт, суоппар о.д.а. үлэлэргэ үлэлээбитим. Билигин уопсастыбаннай үлэнэн дьарыктанабын. «Боотур» үөрэтэр кииҥҥэ иниспиэктэрдиибин. Үлэм сүнньэ – дьону кытта кэпсэтии, инструктаж ыытыы, доку­муон хомуйуута. Сүрүннээн докумуону кытта үлэ.

Оҕолорум тустарыгар барбытым

– Байыаннай эпэрээссийэ саҕаламмытыгар баҕа өттүбүнэн бараары Оборуона министиэрис­тибэтин кытары сибээстэһэ сылдьыбытым. Ону Дьокуускайга Чепалов уулуссатыгар баар ба­­йыаннай хомуур пуунугар тии­­йэрбэр сүбэлээбиттэрэ. Онно доруобуйабын көрдөрүнэн баран, байыаннай чааска анаммытым. Ханнык байыаннай чааска сылдьыбыппын эппэппин. Чугас дьонум, оҕолорум уонна бэйэм көмүскэллээх буолуохпутун баҕарабын. Дьэ, ба­йыаннай чааска тиийэн хантараак түһэрсэн баран, икки нэдиэлэ устата хомуур саппааһа (мобилизованный резерв)туоларын кэтэспиппит. Икки нэдиэ­лэ буолан баран, Белгород куоракка көтөн тиийбиппит.

Үһүс нэдиэлэбитигэр бо­­йобуой дьайыыга кыттыбыппыт. Быһатын эттэххэ, Харьков хайысхатынан сылдьыбыппыт. Сэрии тыына уустук. Хаһан да бүтүө суох ыһыллыы-тоҕуллуу, былыттаах халлаан курдук хараҥа диэн өйдөбүл хаалбыт. Биһиги барарбыт саҕана суһал көмө ыстааба эҥин тэриллэ илик буолан, билиҥҥи курдук көмө кэлбэт этэ.

Кэрэ киһини көрсүбүтүм…

Байыаннай дьайыыга сылдьан, өлбөтөх эрэ киһи диэн саныыр эбиккин. Этэҥҥэ дойдубар, оҕолорбор эргиллэн тиийдэрбин диэн санаа­лааҕым. Ардыгар са­­наам оонньообут кэмигэр кэмсинэн да ылар быһыылааҕым. Оҕолорбор нотариус нөҥүө нэһилиэстибэ толорторбоккобун диэн санаалар кииртэлииллэрэ. Этэҥҥэ дойдубун булан баран, аны иккистээн төттөрү барар туһунан са­­наалар ­үүйэ-хаайа тутар буол­буттара. Киһи санаата итинник буолар.

Онтон биир түгэн олохпун тосту уларыппыта. Дьылҕам кэрэ киһини кытта көрүһүннэрбитэ. Онон таптал абылаҥар ылларан, билигин олохпун хаттаан барытын ыраас кумааҕыттан саҕалыыр­бар дьол тосхойдо диэм этэ. Ыал буолан, дьиэ-уот тэринэн киһи-хара буолуохпун баҕарабын.

Өрөспүүбүлүкэбит кыһамньытыттан киһи үөрэр

– Балаһыанньа уустук. Баҕа­лаах киһи хайдах баҕарар барыан сөп. Социальнай ситим, хаһыат көмөтүнэн күүстээх үлэ ыытыллар.

“Боотур” киин тэриллибит сыала-соруга олус улахан. Убайдарбыт сөрү-сөпкө дьаһаммыттар, онон махтанар уонна сүгүрүйэр эрэ кыахтаахпын. Конфуций эппит тылларын холобур аҕалыахпын сөп «Отправляя бойцов на войну неподготовленными, мы предаем их» диэн. Бу уустук кэмҥэ дьон майгыта-сигилитэ, истэрин эриэнэ көстөр. Ким эрэ ыраах дойдуга куотар, саһар, оттон ким эрэ кыргыһыы толоонугар тыынын толук уурар. Биһиэхэ, саха омугар, кыргыһыы уотугар киирэр хорсун майгы­лаах дьон үгүс. Кинилэргэ кыахпыт баарынан көмөлөһөр, сүбэлиир, сөптөөх хайысханы ыйан биэрэр – биһиги ытык иэспит. Баҕа өттүнэн барааччы үгүс. Манна араас дьон кэлэр. Сулууспалаабыт, сулууспалаабатах, оннооҕор саастаахтар бааллар. Ирдэбилбит барыларыгар тэҥ. Чөл олоҕу кытаанахтык ирдиибит. Үөрэнии кэмин көтүтүү көҥүллэммэт. Үөрэтии кэмигэр дьон дьиҥ майгыта көстөр. Бэйэ-бэйэлэрин кытта билсэн хамаанданан бо­­йобуой сорудаҕы толороллоругар үөрэтэбит. Бу – саамай сүрүн үлэ буолар.  Бэлэмэ суох дьону ыытыы сатаммат дии саныыбын. Маны сэргэ, сүрүн үлэбит бырабыыталыстыбаны кытта ыытыллар. Байыаннай эпэ­рээссийэҕэ сылдьар киһи сэрии кэнниттэн босуобуйа, чэпчэтии оҥортороругар бырабыыталыстыба күүстээх үлэни тэрийэр. Атын эрэгийиэннэргэ холоотоххо, биһиги дьоммут кыһамньылара сүр. Киһи итинник сыһыантан үөрэр, астынар. Тус бэйэм Иван Петрович Черкашиҥҥа улахан махталбын биллэрэбин.