Владимир Путин: Арассыыйа Уһук Илинэ технология сайдыытын киининэн буолуохтаах

РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин бүгүн Владивосток куоракка Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форум пленарнай мунньаҕар кытынна. Мунньахха кини Уһук Илин эрэгийиэннэрэ Азия, Чуумпу акыйаан дойдуларын кытары тэҥҥэ сайдан иһиэхтээхтэрин бэлиэтээтэ.

Владимир Владимирович, бастатан туран, Илиҥҥи форум Уһук Илин эрэгийиэннэргэ ураты суолталааҕын, ону ааһан Арассыыйа Азия, Чуумпу акыйаан кытылын дойдуларын кытары үлэлэһэригэр далаһа буоларын эттэ. Кэлиҥҥи сылларга бу дойдулары кытары үлэлэһии күүһүрбүтүн, бу дойдулар аан дойдуга бэйэлэрин көрдөрөн эрэллэрин бэлиэтээтэ.

— Азия, Чуупму акыйаан кытылын дойдулара экэниэмикэ, технология өттүгэр бастакы миэстэҕэ сылдьаллар. Каадырдары да, хапытаалы да, оҥорон таһаарыыны да күүһүртүлэр. Ол эрээри арҕааҥҥы дойдулар итини билинэ сатаабаттар, билигин да кинилэр уруккулуу салайына олоруохтарын баҕараллар, бэйэлэрэ оҥорбут, киллэрбит, соҥнообут быраабылаларынан. Онтуларын да кэм-кэрдии аастаҕын аайы бэйэлэригэр табыгастаах, барыстаах өттүгэр уларытан иһэллэр, — диэн этэр кини.

Бэрэсидьиэн аан дойду үрдүнэн уларыйыы-тэлэрийии буола турар кэмигэр дуолларга, евроҕа итэҕэл сүтэн эрэрин, тас дойдуларга сыана үрдүү турарын, кэлиҥҥи сыллартан бэттэх дойдулар бэйэлэрин харчыларынан атыыны-тутууну ыытан эрэллэрин бэлиэтиир.

— Бу валюталартан улам-улам тэйэн иһиэхпит. “Газпром” билигин Кытайы кытары гааһы тиэрдиигэ солкуобайынан уонна юанынан биэс уоннуу бырыһыанынан аахсарга диэн дуогабардастылар. Манна даҕатан эттэххэ, аан дойду үрдүнэн сыана үрдээһинэ бас баттах баран эрэр. АХШ – 8,5, Германиҕа – 7,9, Бельгияҕа – 9,9, Голландияҕа – 12, Латвияҕа – 20,8, Литваҕа – 21,1, Эстонияҕа – 25,2 бырыһыан. Билигин биһиэхэ 14 бырыһыан. Сыл бүтүүтэ кыччаан 12 бырыһыан буолуоҕа диэн сабаҕалыыбыт. Сыана ыарааһына тас дойдуларга тугунан диэлийэн тахсыаҕа биллэр. Чуолаан экэниэмикэлэрэ мөлтөх туруктаах дойдуларга ас-үөл, энергетика, нэһилиэнньэ бастакы уочарат  наадыйар табаардара кырыымчыгырар кутталлаах. Ити дьон-сэргэ туруктаах буолуутугар быһаччы охсор, — диэн этэр кини.

Владимир Путин Арассыыйа экэниэмикэтигэр туһаайан биһиги дойдубут тас дойдулар киллэрбит хааччахтарыгар экэниэмикэ да, үп-харчы да, технология да өттүнэн эппиэттэһэрин бэлиэтээтэ.

— Арассыыйа экэниэмикэтэ тас дойдулар хааччахтарыгар бэриммэтэ. Үп-харчы да өттүнэн, технология да чааһынан. Дойдубут үбүн ырыынага, валютата миэстэтин булунан эрэр. Инфляция сыыйа түһэн иһэр. Үлэтэ суох буолуу ахсаана түөрт бырыһыаҥҥа түстэ. Ити олус үчүгэй көрдөрүү. Предпринимателлэр да, бу сааскытааҕар, олохторун булунан эрэллэр, — диэн этэр кини.

Ол эрээри бэрэсидьиэн сорох эйгэлэргэ судаарыстыба өртүттэн болҕомто наадатын иһитиннэрдэ. Чуолаан Европа дойдуларын кытары быһаччы үлэлэһэ олорбут сектордарга уустугун ыйда.

Владимир Путин Уһук Илин эрэгийиэннэрин туһунан этэригэр Азия, Чуумпу акыйаан кытылын дойдуларын кытары Арассыыйа Уһук Илинэ эмиэ тэҥҥэ сайдан иһиэхтээҕин бэлиэтээтэ.

— Уһук Илин эрэгийиэннэргэ нолуок, тэрээһин, таможня өттүгэр чэпчэтиилэр киирэннэр, билигин гаас, суудуна тутуута, биотехнология, энергетика курдук эйгэлэргэ үгүс улахан, аан дойдутааҕы да, бырайыактар олоххо киирдилэр. Кэлиҥҥи сэттэ сыл иһигэр бу эрэгийиэннэргэ бырамыысыланнай оҥорон таһаарыы оҥорон таһаарыытынааҕар үрдээтэ. Онон урутаан сайдар сирдэри кэнэҕэскитин өссө өйүөхпүт. Ол иһигэр механизмын саҥардан биэриэхпит, тас дойдулары кытары үлэлэһэллэригэр өссө табыгастаах буоларын курдук, — диэн иһитиннэрэр Владимир Владимирович.

Бэрэсидьиэн кэлиҥҥи сылларга тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа улахан үлэ барбытын этэн туран, кэнэҕэскитин геологическай чинчийиилэргэ болҕомто ууруллуон наадатын эттэ.

Инфраструктура, тырааныспар, суол-иис туһунан этэригэр кини илиҥҥи көрүдүөрү сайыннарыы барыаҕын эттэ. Ону таһынан “Хоту-соҕуруу” норуоттар икки ардыларынааҕы суол, Азовскай, Хара муора суолларынан Иран, Индия, Африка, Ближний Восток дойдуларыгар тахсыы барыахтааҕын иһитиннэрдэ. Бу хайысхаларынан 2030 сылга диэри таһаҕаһы таһыы 60 бырыһыан үрдүөхтээх.