Владимир Путин хамаанда үлэтин үрдүктүк сыаналаата

Бэс ыйын 18 күнүгэр Саха сиригэр Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин эрэгийиэн социальнай уонна экэнэмиичэскэй сайдыытын боппуруостарын дьүүллэһиигэ Ил Дархан Айсен Николаевы кытта оробуочай көрсүһүүнү ыытта.

Ил Дархан сиһилии Саха сирин сайдыытын, ол иһигэр экэниэмикэҕэ, социальнай эйгэҕэ, бырамыысыланнаска ситиһиилэрин, инвестиция бырайыактарын олоххо киллэрии, тырааныспар инфраструктуратын тутуу туһунан билиһиннэрдэ.

«Биэс ый түмүгүнэн Саха сиригэр бырамыыслыннас үүнүүтэ былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ 9,7 бырыһыан буолла. Эрэгийиэн иһинээҕи баалабай бородуукта 5,6 бырыһыан улаатта. Биһиги бары көрдөрүүлэринэн олус үчүгэй түмүктэрдээхпит», — диэн бэлиэтээтэ Айсен Николаев.

Өрөспүүбүлүкэ национальнай сыалы-соругу ситиһэргэ уонна национальнай бырайыактары толорууга атын эрэгийиэннэртэн инники сылдьар. Владимир Путин саха норуотун олоҕун хаачыстыбатын үрдэтиигэ Айсен Николаев хамаандатын үлэтин түмүгүн үрдүктүк сыаналаата. Судаарыстыба баһылыга Саха сирин демографическай бэиитикэҕэ ситиһиилэрин бэлиэтээтэ. «Дойду үрдүнэн демографическай көрдөрүүлэргит барыларыттан бастыҥ», — диэн Владимир Путин бэлиэтээтэ. Саха сиригэр хас биирдии бэһис ыал элбэх оҕолоох, оҕо төрөөһүнүнэн эрэгийиэн Уһук Илиҥҥэ 1-кы уонна Арассыыйаҕа 7-с миэстэни ылар.

Чэбдигирдиигэ туһуламмыт Бэрэсидьиэн Ыйааҕын олоххо киллэрии чэрчитинэн Саха сиригэр уопсастыбаннай доруобуйа култуурата утумнаахтык сайдар, хас биирдии киһи бэйэтин доруобуйатын харыстыырга дьулуһар, чөл олох эйгэтэ тэриллэр, ол иһигэр үлэ кэлэктииптэригэр эмиэ дьайар, — диэтэ Айсен Николаев.

Өрөспүүбүлүкэҕэ 2030 сылга орто олох таһымынан «80+» таһымҥа тиэрдэр сорук турар. Манна тирэх дьаһалынан, биллэн турар, судаарыстыба баһылыга көҕүлээбит «Уһун уонна көхтөөх олох» саҥа национальнай бырайыага буолуоҕа. Ону сэргэ Ил Дархан нэһилиэнньэ олоҕун уйгутун үрдэтиигэ үлэ туһунан кэпсээтэ. Бастакы хардыынан Айсен Николаев 2023 сыл балаҕан ыйыгар бу дуоһунаска киирэригэр дьадайыыны утары охсуһар дьаһаллар тустарынан Ыйаах тахсыбыта. Бу ааспыт алта сылга дьадайыы зонатыттан 50 тыһыынча кэриҥэ киһи таһаарылынна. Дьадайыы таһыма 20 %-тан 14 %-ҥа диэри кыччаата. Өрөспүүбүлүкэ 2030 сылга диэри бу тэтими ыһыктыбакка өссө икки төгүл улаатыннарар соруктаах. Итиэннэ дьадайыы таһыма элбэх оҕолоох ыаллар ортолоругар 3 төгүл түһүөҕэ: 36 %-тан 12 %-ҥа диэри.

Олох хаачыстыбатын тупсарар туһугар Саха сирэ федеральнай бырайыактарын бары кыахтарын туһанарга кыһаллар. 2023 сылга Саха сирэ федеральнай бүддьүөттэн национальнай бырайыактары үбүлээһиҥҥэ дойду эрэгийиэннэрин ортолоругар үһүс миэстэни ылбыта. Кэнники 6 сылга өрөспүүбүлүкэөэ 329 социальнай эбийиэк тутулунна, ол иһигэр национальнай бырайыактар чэрчитинэн – 134. Ааспыт сылга эрэгийиэҥҥэ 57 эбийиэк үлэҕэ киирбитэ, быйыл 76 улахан социальнай эбийиэк тутуллар. Олортон билигин 15-һэ үлэҕэ киирдэ.

Ил Дархан Айсен Николаев чуолаан Ленскэй оройуонугар ТЭЦ, Нерюнгритааҕы ГРЭС уонна Күчүс хайа бырамыысыланнаһын кластерын иһинэн дьоҕус кыамталаах атомнай ыстаансыйаны тутууларын тэрийэр туһунан иһитиннэрдэ.