«Якут»: «Айыыларбыт араҥаччылыы сылдьаллар диэн санаабыт бөҕөх»

Байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан элбэх саха буойунун кытары кэпсэтэн, кинилэр хорсун быһыыларын туһунан суруйдум. Үгүстэрин кытары билигин даҕаны сибээстэһэбин, хайдах-туох сылдьалларын кэпсииллэр. Уолаттарбытыгар кыра да наада: үтүө иһирэх тыл, онтон кинилэр кынаттанан, сүргэлэрэ көтөҕүллэр. Биһиги уолаттарбыт, кырдьык, хорсуннар, хоодуоттар, сорудаҕы эҥкилэ суох толороллор, дойдуларын иһин өлөллөрүн да кэрэйбэт, туохтан да дьулайбат дьиҥнээх боотурдар. Бүгүн байыаннай дьайыы инники кирбиитигэр сылдьар, Таатта улууһуттан төрүттээх «Якут» диэн позывнойдаах ефрейтор Алексей Неустроевы кытары кэпсэттибит.

Эһээлэрим суолларынан

— Алексей, байыаннай дьайыыга туох санааттан барбыккыный?

— Дойдум дьонугар ыраах Украина сириттэн эҕэрдэ тиэрдэбин. Мин 2022 сыл бэс ыйыгар пааркаҕа дьоммун кытары сынньана сылдьан, балаакка аттыгар байыаннай таҥастаах саллааттар туралларын интэриэһиргии көрбүтүм. Кэргэмминиин тиийэн токкоолоһон ыйыталаһан баран, төлөпүөнүм нүөмэрин хаалларбытым. Ол кэннэ күүстээх толкуйга түспүтүм, бу сэрии устуоруйаҕа үйэ тухары хаалыа диэн өйбөр киирбитэ. Мин эһээлэрим Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Ийэ дойдуларын өстөөхтөртөн чиэстээхтик көмүскээбиттэрэ. Онон мин, кинилэр сиэннэрэ, билигин дойдуга буола турар быһыыны-майгыны көрө сылдьан, хайдах даҕаны туора туран хаалар кыаҕым суоҕун өйдөөн уонна эһээлэрим холобурдарын батыһан, утумнарын салҕаан, дойдубун көмүскүүр бигэ санааны ылыммытым. Сыта-тура уһуну-киэҥи толкуйдаан, туох баары барытын сыаналаан, ырытан көрөн баран, кэргэммиттэн көҥүл ылбытым. Кэргэним утарбатаҕа, мин быһаарыныыбын өйдөөбүтэ, ылыммыта. Ол кэнниттэн сүүмэрдээһини ааспытым, мэдиссиинэ хамыыһыйатыгар доруобуйам бары хайысханан «А» категорияҕа барсар диэн буолбута. Салгыы эт-хаан өттүнэн бэлэмнэнии нормативын 10 буолан туттарбыппыт, элбэх киһини доруобуйатынан, эт-хаан өттүнэн бэлэмэ суохтарынан сыыйбыттара. Мин Ис дьыала министиэристибэтин отделыгар, СӨ Успуордун министиэристибэтигэр, Успуорка Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандаларын бэлэмниир «Триумф» успуорт киинигэр, кэлин анал байыаннай дьайыыга барыам иннинэ «Гром» чааһынай харабыл тэрилтэтигэр үлэлээбитим.

Биһигини, сахалары, өбүгэлэрбит, Айыыларбыт куруук харыстыы, араҥаччылыы сылдьаллар диэн санаабыт бөҕөх. Итэҕэллээх киһи бэйэтигэр, инникитигэр эрэллээх, бөҕө тирэхтээх,
харысхаллаах курдук сананар.

Байыаннай дьайыыга

— Инники кирбиигэ киирбит бастакы күнүҥ хайдах этэй?

— 2022 сыл бэс ыйын 24 күнүгэр 10 саха уола буолан Ийэ дойдубутун көмүскүү туруммуппут. 26 чыыһылаҕа Амурскай уобалас Белогорскай байыаннай чааһыгар тиийэн артиллерия биригээдэтигэр киирэр курдук хантараак түһэрсибиппит. 27‑кэ
ИЛ‑62 сөмөлүөтүнэн байыаннай бортунан Читанан, Бурятиянан айаннаан Белгород куоракка тиийбиппит. Хас да «Урал» массыынаҕа олорон Арассыыйа уонна Украина кыраныыссатын туораан, от ыйын 3 күнүгэр Харьковскай уобалас Пасека диэн дэриэбинэтигэр айаннаабыппыт. Биһигини, 10 саханы барыбытын, 5‑с танковай биригээдэҕэ штурмовой ротаҕа анаабыттара. Онно сылдьан Бурятия элбэх байыаһын кытта билсэн, доҕордоһон, бырааттыы курдук сылдьыбыппыт.

Ол курдук, сэриибит сэбиргэлин ыраастаан, бэлэмнээн ботуруон, граната уктан, от ыйын 6 күнүгэр, сарсыарда 4 чааска инники кирбиигэ штурмҥа киирбиппит. Штурмҥа киирбит бастакы үс күммүт олус ыарахан этэ, уустук тургутууну ааспыппыт. Бастакы кыргыһыыны аастыҥ даҕаны, кутуҥ-сүрүҥ үөрэнэр, өй-санаа ылынар эбит. Онтон хайысхабытын уларытан Запорожье уобалаһыгар тиийбиппит. Ол кэнниттэн Херсонскай уобаласка тиийэн өстөөхтөр бөҕөргөтүммүт опорнай пууннарын ылбыппыт. Өстөөх тохтоло суох снарядынан, араас саа сэбинэн ытыалыыра, өлүү-сүтүү да баара, элбэх киһи бааһырбыта.

Биир дьиэ кэргэнтэн үс буолан

— Убайдаах, быраатыҥ эмиэ байыаннай дьайыы кыттыылаахтара эбит.

— Манна диэн эттэххэ, биһиги дьиэ кэргэнтэн байыаннай дьайыыга үс буолан сырыттыбыт. Бииргэ төрөөбүт убайым эмиэ байыаннай дьайыыга сылдьан баран төннүбүтэ эрээри, билигин эмиэ Оборона министиэристибэтин кытары хантараак түһэристэ. Оттон бииргэ төрөөбүт быраатым, хомойуох иһин, 2025 сыл кулун тутар 17 күнүгэр Донецкай хайысхатынан сылдьан, Ийэ дойду көмүскэлин, эйэлээх олох иһин олоҕун толук уурбута. Бу курдук, Улуу Кыайыыны уһансыбыт эһээлэрбит суолларын утумнаан, биһиги, үс бииргэ төрөөбүт бырааттыылар, Ийэ дойдубут иннигэр ытык иэспитин чиэстээхтик толоро сылдьабыт.

Киһи сэриигэ сылдьан күн аайы кэриэтэ хааны, бааһырыыны, өлүүнү эрэ көрөр. Мин иккитэ бааһырбытым. Бойобуой сорудахтары эҥкилэ суох толорбутум иһин «За мужество» II истиэпэннээх, «За отвагу», «Анал байыаннай дьайыы кыттыылааҕа» мэтээллэринэн наҕараадаламмытым.

Итэҕэл туһунан

— Итэҕэл туһунан тугу этиэҥ этэй?

— Бу кэлин байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттар итэҕэлгэ ураты сыһыаннарын, биһиги харысхалларбыт, быһахтарбыт туһунан элбэхтик ахтыллар буолла. Мин эмиэ саха буоларым быһыытынан, сир-халлаан, айылҕа көстүбэт ураты кистэлэҥ күүһүгэр итэҕэйэбин. Байыаннай дьайыыга сылдьар саха уолаттара бары да итэҕэли күүскэ ылыннылар диэххэ сөп. Саха киһитин итэҕэлэ сүрүннээн Аар Айыы итэҕэлэ буолар. Биһигини, сахалары, өбүгэлэрбит, Айыыларбыт куруук харыстыы, араҥаччылыы сылдьаллар диэн санаабыт бөҕөх. Итэҕэллээх киһи бэйэтигэр, инникитигэр эрэллээх, бөҕө тирэхтээх, харысхаллаах курдук сананар. Онон билиҥҥи кэлэр көлүөнэ оҕолору эрдэттэн саха итэҕэлигэр үөрэтэллэрэ буоллар, олоҕу көрүүлэрэ уларыйыа, тупсуо этэ дии саныыбын. Оттон байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга саха омук аатын түһэрбэккэ, тыыннаах, кыайыылаах-хотуулаах дойдуларыгар төннөллөрүгэр баҕарыам этэ.

ХААРТЫСКА: А.П. НЕУСТРОЕВ ТУС АРХЫЫБЫТТАН.