ОЛОХ ОЧУРДАРА: ЫАЛЛАР КИЙИИТТЭРЭ

Үлэ чааһа бүтэн, тыаһа-ууһа суох хомунан дьиэлээтим. Аара сэттэ маҕаһыыны кэрийэн, сэниэм эстэ сыһан хата дьиэбин буллум. Атыттар курдук ытыы сытар оҕо, маҕырыы турар ынах, ырдьыгыныы олорор оҕонньор суох, бэйэм бэйэбэр хотуммун.

Маабыра Бөтүрүөбүнэ

Подъезпар киирээт, куһаҕан тылы саҥарбыппын бэйэм да өйдөөбөккө хааллым. Оруобуна, сылайан кэлбиппин кэтээн туран, лииппит алдьаммыт. Хайыахпыный, лиипкэ баайсан манна хонуом дуо, хайдах эрэ гынан сэттис этээспэр сыылан таҕыстахпына сатанар. Били Маабыра Бөтүрүөбүнэ куруордуттан кэлэ илик буоллаҕа дуу, дии санаатым. Кини обургу баара буоллар, өлө да сытар лифтеру ойутан туруоран оҥорторуо этэ. Киниттэн куттанан подъезка биир да биич да, бомж да киирбэт, сэсиэттэр бары ылы-чыптар. Көрүдүөрү сууйааччылар итинник ыраастык бэйэлэрин да дьиэлэрин сууйаллара саарбах. Ол өттүнэн Маабыра маладьыас. Арай алҕаска тыытыһан кэбистэххинэ, туох кэлиэй. Биир оннук утары аахсар айдааннаах соҕус ыалы батарбакка, көһөн барбыттара. Буулаатаҕына дьэ буулуур, бэйэҕиттэн бэйэҥ кэмсиниэххэр диэри.

Бырастыы гыммат

Этээс аайы сынньанан, санаабар чаас аҥаара айгыстан, ынчык-бөтүөх бөҕөнөн сэттис этээспэр таҕыстым. Хараҥа соҕус сиргэ биир кыыс эркиҥҥэ сыстан тураахтыыр. Хайа, Маабыра кийиитэ Ольга дии.

— Хайа, Оля тоҕо манна турдуҥ? — диэн ыйыттым.

— Ээ суох, бэйэм, — диэн иһин түгэҕэр ботугураата. Кини хотунун кытта кыыһырыстаҕына итинник тахсан турааччы. Бай, ол аата Маабыра Бөтүрүөбүнэ кэллэҕэ дуу.

— Хотунуҥ кэллэ дуо куруордуттан?

— Кэлбитэ бүгүн. Лиип алдьанан таһаҕаһын нэһиилэ соһон таһаарбыт. Миигин ыҥырбыта да, үлэбиттэн ыыппатахтара.

— Ээ, ол иһин даҕаны. Дьэ оннук дьыаланы Маабыра бырастыы гыммата чуолкай.

— Ыраатта дуо тахсыбытыҥ? Ычча да, миэхэ киир, — диэтим.

Кыыһым саарыы түһэн баран сөбүлэстэ. Ыаллар кийииттэрин күрэтэн, ааранан аны мин кынчарылларым буолуо дии санаатым да, таспар таһаарбатым. Ол лиип алдьаммытыгар оҕо тугун буруйай. Таһаҕаһын аара консьержкаҕа хаалларан баран тахсыаҕын, кэлин оҕолор түһэн ылыа этилэр буоллаҕа. Арба да, ол дьахталлары эмиэ сүгүн олордубат этэ дуу.

Кыыһым саарыы түһэн баран сөбүлэстэ. Ыаллар кийииттэрин күрэтэн, ааранан аны мин кынчарылларым буолуо дии санаатым да, таспар таһаарбатым. Ол лиип алдьаммытыгар оҕо
тугун буруйай.

Бэҕэһээҥҥи мииним баар, онон бэлэми сылыта охсон чэйдээтибит. Кыыһым сотору-сотору төлөпүөнүн диэки көрбөхтүүр. Арааһа, эрэ эрийэрин кэтэһэр. Ол ийэтин муннун бүөтэ кини көҥүлэ суох ыҥыран да бэрт.

Кини кимий-тугуй?

Чэйдии олорон, Оля кимин-тугун, тугу үлэлиирин ыйыталастым. Ыраах улуустан сылдьар, ийэтэ аҕыйах сыллааҕыта өлбүт, аҕата убайын аахха баар, кыыс бэйэтэ орто үөрэҕи бүтэрэн, идэтинэн үлэ булбакка баттах кырыйааччынан үлэлиир эбит. Айаалы кытта ол идэтэ булуһуннарбыт. Эдэр дьон өр буолбакка холбоспуттар, ол кэннэ манна Маабыраҕа кэлэн олороллор эбит.

— Тоҕо туспа барбакка манна кэлбиккитий? — диибин. — Дьиэ да куортамнаан олоруо этигит буоллаҕа. Маабыраны кытта биир дьиэҕэ тапсан олорор киһи бу аан дойдуга баара эбитэ дуу.

— Айаалы ыыппат, Айаал эмиэ туспа барыан баҕарбат. Мин хаста да этэн көрбүтүм, кыһаллыбат.

Дьэ били этэр классическай үс муннуктара диэн бу буоллаҕа: ийэ, уол уонна кийиит. Маабыра хотторон да бэрт, онон бу барахсан таһырдьа быраҕыллан турдаҕа. Ити икки ардыгар төлөпүөн тыаһаата, эрбит ойохтооҕун дьэ өйдөөтөҕө дуу.

— Чэ, мин бардым. Махтал, — диэн кыыһым уку-суку тахсан барда. “Киирэр буолаар”, — диэн хааллым. Бэрт көрсүө үчүгэй оҕону Маабыра тоҕо да сордуур буоллаҕай диэн кыыһы аһына санаатым. Хаарыаны, итинник оҕолоох да буолбаппын.

Былырыын этэ дуу, икки сыллааҕыта этэ дуу, Айаал бэрт мааны ыал кыыһын ойох ылан эрэр диэн иһиллибитэ. Ол кэмҥэ Маабырабыт олох даама буолан хаалбыта, тыллыын-өстүүн, таҥастыын-саптыын тупсубута. Биирдэ ол эдэрдэри кытта лиибинэн бииргэ тахсыбыттааҕым. Күүстээх тыал үрдэҕинэ охтуох курдук бэрт нарын-намчы “создание” Айаалга куустаран турара. Ээ, мин итинник оҕо суоҕар оҕо буолар кыргыттары ахсарбаппын, бэйэм курдук үрүҥ-хара үлэ диэбэккэ, аҥаар кырыы түсүһэн иһээччилэри астынабын. Ол кийиит тоҕо куоппутун билбэтим, ким өлөр көрдөөн Маабыраттан ыйыппыта баарай, суох буоллаҕа дии. Маабыра Оляны ол кыыска тэҥнээн, атарахсытар буоллаҕа дуу дии санаатым. Баҕар, кыахтаах ыалы кытта уруурҕаһар баҕата туолбатаҕыттан абарара дуу. Айаалбыт да баар, бииртэн биир кыыска көтүөккэлээн түһэн, ийэтин майгытын билбэккэ дылы. Эбэтэр мааны кыыстан маппыт буруйун саптынан, “громоотвод” оҥостон олороро дуу.

Биир күн ааммын тоҥсуйан тобугураттылар

Ойон туран, аан хайаҕаһынан көрбүтүм, Оля турар. Аһа охсон биэрдим. Ыйытыам икки ардыгар уйа-хайа суох ытаан киирэн барда. Өйөөн киллэрэн, саалаҕа олортум, күөх чэй кутан аҕаллым. Уоскуйа быһыытыйбытын кэннэ туох буолбутун ыйыттым. Кыыс эрин туспа дьиэ куортамнаан көһүөххэ дии сатаабыт. Уол, биллэн турар, сөбүлэспэтэх. Бэлэм дьиэттэн туох эрэйин көрөн, тахсан барыай. Кыыһырсыы буолбут, салгыы хотун кыттыспыт. Онон хотторуулаах өрүт миэхэ куотан киирбит.

— Айыкка, аны ити дьоҥҥо барбаппын, сөбүн тулуйа сатаатым, — диэмэхтээтэ сыҥсыйарын быыһыгар.

Оля ол түүн миэхэ хонно. Ааранан мин кыыһы аһынан аанньа утуйбатым. Сүрдээх үчүгэй, көрсүө оҕо эбээт. Ханна баран, хас муннугу кэрийэн, туохха-туохха түбэһэр? Сарсыарда чэйдии олорон, кыыспар эттим:

— Оля, ыраах соҕус да турдар мин дьоҕус студия дьиэлээхпин. Онно баран олор, куортамнаан олорор уолу таһаарыам. Элбэҕи эрэйбэппин, сөбүнэн көрөн, төлүөҥ буоллаҕа дии. Кыбартыыра төлөбүрүн эрэ хойутатыма.

Кыыһым сирэйэ биирдэ сырдыы түстэ. “Төлүөм, хайаан да төлүөм”, — диэмэхтээтэ. Сонно ойон туран, дьиэтиттэн таһаҕаһын ылан кэллэ. Эрэ буолуохсут ааттыы-кэпсэтэ да сатаабатах быһыылаах.

Ити итинэн ааста. Оля мин дьиэбэр олорон, идэтинэн үлэ да булла, эргэ да таҕыста. Эдэр ыал чэпчэтиилээх ипэтиэкэтинэн туспа дьиэ ыла оҕустулар. Онон малааһыҥҥа ыҥырыылаах ыалдьыт буолан, мааны остуолга олорустум. “Туохха эмит наадыйдыҥ да этээр”, — диэн үөрдэр. Аны оҕолононнор, сиэн көрөр чиэскэ түбэстим, сороҕор хонноро аҕалан абырыыллар. Дьиэлэрбин атыылаан, саҥа дьиэҕэ көһөрбөр көмөлөстүлэр. Онон дьонтон хаалсыбат мааны эмээхсин буола түстүм.

Балыыһаҕа көрсүһүү

Биир күн мэйиим эргийэн охто сыһан, хата баттаһан суһал көмөнү ыҥыран, балыыһаҕа тиэллэн киирдим. Эпэрээссийэлэнэн, аҕыйах күн өйүкү-төйүкү сытан, арыый да бэттэх кэлэн уопсай балаатаҕа көһөрдүлэр.

Бай, хараҕым иирдэ дуу дии сыстым, нөҥүө ороҥҥо урукку ыалым Маабыра сытар эбит. Кини да сааһыраахтаабыт, урукку Маабыра буолбатах. Өр көрсүбэтэх дьон уруккуну-хойуккуну ахтыһан, ыарыыларбытын сонун оҥостон кэпсэтэ сыттыбыт. Тоҕо эрэ уолун ыйыппыппар, саҥата суох киэр хайыһан кэбиһээхтээтэ.

Арай балаата аана аһыллаатын кытта, һуу, эдьиий, хата буллум дии, диэбитинэн балыыһа халаатын санныгар быраҕыммыт кыыс көтөн киирдэ. Оляны көрөн, үөрүүбүттэн хараҕым уута кэлбитин билбэккэ да хааллым.

— Сибээстэн сүтэн хаалбыккар куттанным даҕаны, дьиэҕэр тиийбиппит, суоххун. Балыыһаны барытын эрийэн, хата буллубут. Аны соҕотох олоруо суоххун, куттала бэрт эбит, — диэмэхтээтэ тула көтө сылдьан.

Кыыһым хата ас бөҕө аҕалбыт, балыыһаттан таҕыстахпына, бастаан утаа кинилэргэ барарбын дьаһайа оҕуста. Үлэлээх, дьиэлээх киһи өр олоруо дуо, тилир гынан хаалла.

— Маабыраа, биллиҥ дуо ити кимин? — диэн ыйыттым. — Оля дии, хаһан эрэ эйиэхэ кийиит буола сылдьыбыта.

— Ээ, оннук дуу. Ол иһин хараҕым бэркэ таптыы көрбүтэ, — диэтэ Маабыра иһин түгэҕэр. Тугу санаабыта буолла кини ол түгэҥҥэ?

ХААРТЫСКА: ОҤОҺУУ ӨЙ ОҤОРДО, уруһуй pxhere.com ылылынна