Үөрэх боппуруоһунан “төгүрүк остуол” буолан ааста

Уопсастыбаннай палаатаҕа өрөспүүбүлүкэтээҕи үөрэх систиэмэтин салайыы мэхэниисимин көдьүүһүн үрдэтии тиэмэтигэр туһаайыллыбыт “төгүрү остуол” буолан ааста.

Тэрээһиҥҥэ Үөрэх уонна билим министиэристибэтин, уопсастыбаннай палаата, улуустар, оскуолалар, Идэлээх сойуус бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.

“Министиэристибэ судаарыстыбаннай уорган быһыытынан, бастатан туран, былаан, анаалыс оҥоруохтаахпыт, толоруулары хонтуруоллуохтаахпыт. Уонна саамай сүрүнэ, үөрэнээччи туһугар үөрэх тэрилтэлэрэ сайдалларын ситиһиэхтээхпит.

Биһиги араас хайысханан анаалыстыыр тэрээһиннэри ыытабыт. Оскуола иннинээҕи уонна уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр улахан үлэни быйыл саас, кэллиэстэргэ былырыын саҕалаабыппыт” – диэн эттэ.

Кэллиэстэр, тиэхиньикумнар судаарыстыбаннай сорудаҕы толорууларын, үбү-харчыны төһө көдьүүстээхтик туһаналларын, кыахтарын, бүтэрээччилэр үлэнэн хааччыллыылларын анаалыстаабыттар.

“Оскуолалар көдьүүстэрин көрдөрүүтүнэн, биллэн турар, үөрэх хаачыстыбата буолар. Улуустары, сайыннарар институттары кытта бииргэ ыытар үлэбит түмүгэр, бары даҕаны иһиттэххит буолуо, Үөрэҕи кэтээн көрөр федеральнай    сулууспа (Рособрнадзор) сыллата ыытар мунньаҕар уонна судаарыстыбаннай түмүктүүр аттестация хаачыстыбатынан биһиги эрэгийиэммит 21-с миэстэҕэ таҕыста. Итиэннэ Рособрнадзор аан маҥнайгытын уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэрин үлэтин сыаналаата, үөрүөхпүт иһин, өрөспүүбүлүкэ биэс оскуолата икки хайысханан үрдүк бэлиэни ылла. Бу – педагогтар үлэлэрин уонна үөрэнээччилэрбит ситиһиилэрин түмүгэ. Онон ити көрдөрүүнэн Уһук Илин уокурукка бастакы миэстэни ыллыбыт. Бу биһиги оскуолаларбыт көдьүүстээх үлэлэрин түмүгэ, олус үчүгэй көрдөрүү” – диэн миниистир бэлиэтээтэ.

Кэллиэстэр эмиэ ситиһиилээхтэр эбит. Ол курдук, Саха сирин аҕыс кэллиэһэ дойду үрдүнэн бүтэрээччилэрэ үлэ булууларынан үрдүк эриэйтиннээхтэрин эттэ.

Итини тэҥэ, министиэристибэ судаарыстыбаннай уорган быһыытынан үп-экэниэмикэ, хаһаайыстыбаннай үлэтигэр болҕомто ууралларын, демографическай сабыдыалы эмиэ көрөллөрүн ыйда. Манна миниистир араастаһыы баарын иһитиннэрдэ. “Өрөспүүбүлүкэ бэйэтин кэмигэр кыра кэмпилиэктээх, көс оскуолалары быһаарбыта, нэһилиэнньэлээх пууннарга үөрэҕи ылары мэктиэлииллэр. Бу мэктиэ Төрүт сокуонунан тутуһуллуохтаах. Кыра кэмпилиэктээх оскуолалар туһунан сокуон, үөрэх тэрилтэлэрэ ороскуоттарынан үбүлүнэллэр диэн ыйыллар. Оттон статистика туспа көрдөрүүлээх. Уон оскуолаҕа 1-2 оҕо, 45 оскуолаҕа уонтан аҕыйах оҕо үөрэнэр. Өскөтүн биһиги үөрэх көдьүүһүн туһунан этэр, 11-с кылааска диэри үөрэтэр буоллахпытына, биһиги оҕолор үрдүк үөрэххэ киирэллэригэр кыаҕы биэриэхтээхпит. Хомойуох иһин, быйылгы үөрэх сылын түмүгүнэн 41 оскуолаҕа 11 кылааһы бүтэрэр оҕолор талар эксээмэннэри туттарбатылар, кэллиэскэ киирэргэ суоттаналлар. Биһиги үөрэх хаачыстыбатын уонна үбү көдьүүстээхтик ороскуоттааһын туһунан этэбит” – диэн эттэ.

Итини таһынан, үлэ туһатын федеральнай ирдэбилэ үлэһити, үбү уонна үөрэнээччини тэҥниир туһунан ыйарын бэлиэтээтэ. Саха сиригэр 4 үөрэнээччигэ биир үлэһит тиксэр эбит, Арассыыйа орто көрдөрүүтэ 8 үөрэнээччи. Федеральнай министиэристибэ Саха сирин уратытын өйдүүр буолан, биир үлэһиккэ 4,5 үөрэнээччи диэн ирдиир эбит. Ити курдук, уһуйаан, оскуола, кэллиэс бары анаалыһы ааспыттар. “Федеральнай министиэристибэ көрдөрүүнү булгуччу ситиһиҥ, оптимизациялааҥ диэбэт. Улахан мэтэдиичэскэй үлэни ыытар, бу, эрэгийиэннэр бастыҥ быраактыкалара” – диэн миниистир эттэ.

Итини сэргэ, үлэһиттэр хамнастарын төлөбүрүн салаанан (отраслевой) үбүлээһиҥҥэ көһүү былырыын киириэхтээҕин 2026 сылга көһөрбүттэр, билигин 2027 сылга диэн ыйбыттар. Маҥнай биирдиилээн эрэгийиэннэргэ киллэрэн үлэлэтэн, үөрэтэн көрбүттэр. Ити анаалыстыыр-ырытар үлэ кэнниттэн быйыл бэс ыйыгар эрэгийиэннэргэ “Арассыыйа үөрэҕин тэрилтэлэригэр модельнай штатнай расписаниены” ыыталаабыттар.

“Биһиги бары 36 муниципалитекка анаалыстыыр үлэни бүтэрдибит. Үп-харчы блогар бэрэбиэркэ сөп түбэһиспэт (дисбаланс) көрдөрүү баарын ыйар. Усулуобуйа барыларыгар сиэрдээх уонна тэҥ буолуохтаах. Улууһун, оскуолатын ыйбакка туран холобур аҕалыахпын сөп, ааспыт үөрэх дьылын ыстатыыстыкатынан, биэс оскуолаҕа дириэктэрдэрэ аҕыстыы солбуйааччылаахтар. Бу аҥардас куоракка эрэ буолбатах, иккитэ – сэлиэнньэҕэ. Аны тэҥ ахсааннаах нэһилиэнньэлээх, иитиллээччилээх эрээри, биир уһуйаан сэбиэдиссэйэ биир солбуйааччылаах, иккискэ – үс” – диэн тэҥэ суох усулуобуйа олохтоммутун холобурдаата.

Бу улахан анаалыыстыыр үлэ түмүгэр эрэгийиэҥҥэ бэрээдэктээһин ирдэнэрин эттилэр. Бу бүтэһиктээх быһаарыы буолбатах, федеральнай киини кытта өссө да үлэ ыытылларын ыйаллар.