Ыйаахтары уонна уураахтары от ыйын 1 күнүттэн нууччалыы уонна сахалыы  тылларынан таһаарар буолуохтара

Бу сыл от ыйын 1 күнүттэн СӨ Ил Дарханын ыйаахтарын уонна Бырабыыталыстыба уураахтарын нууччалыы уонна сахалыы  тылларынан таһаарар буолуохтара. Ити туһунан Ил Дархан Айсен Николаев Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет судаарыстыбаннай тыйаатырыгар Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүгэр аналлаах үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ эҕэрдэтин кэмигэр иһитиннэрдэ.

Айсен Николаев элбэх омуктаах өрөспүүбүлүкэ буоларбыт быһыытынан, күннэтэ нуучча уонна саха тылларын тэҥҥэ туттабыт, хотугу омук (долган, эбээн, эбэҥки, дьүкээгир уонна чукча) тылларын сайыннарабыт диэн эттэ.

Былырыыҥҥыттан “Судаарыстыбаннай уонна официальнай тыллары харыстааһын уонна сайыннарыы” анал бырагырааматын үбүлээһини 100 мөл. солк. диэри үрдэтэн, ыытыллар үлэни биллэрдик сэргэхситтибит, кэҥэттибит диэн бэлиэтээтэ. “Барҕарыы” пуонда иһинэн тыл эйгэтигэр үлэни күүһүрдэргэ сорудахтаан, пуонда нөҥүө 10 мөл. солк. көрүллэн, оҕолор билимҥэ чинчийиилэрин, айар үлэлэрин күрэхтэрэ тэриллэн “Сахалыы саҥарыахпын баҕарабын”, “Эйгэ” сонун бырайыактар олоххо киирбиттэрин, бу үлэ салҕаныан иһитиннэрдэ.

“Биир үтүө хардыынан өрөспүүбүлүкэ Сокуоннарын сахалыы тылынан тахсар бэрээдэктэрэ олохтоммута буолар. Бу киэҥник биһирэннэ, суолталааҕа көһүннэ. Онон бу бэрээдэги кэҥэтэн, Ил Дархан ыйаахтарын уонна Бырабыыталыстыба уураахтарын бу сыл от ыйын 1 күнүттэн нууччалыы уонна сахалыы  тылларынан таһаарар буолуохпут. Онтон 2025 сылтан олохтоох бэйэни салайыныы дьаһалларыгар эмиэ маннык бэрэдэги туһанарга этии киллэрэбин. Маны дьон-сэргэ өйүө диэн бигэ эрэллээхпин”, — диэн эттэ.

СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников Ил Дархан, Бырабыыталыстыба, Ил Түмэн таһымыгар улахан суолталаах быһаарыылар ылыныллан олоххо киирэ тураллар диэн бэлиэтээтэ. “Билиҥҥи кэмҥэ суоһаан кэлбит кыһалҕаларга, кутталларга биһиги судаарыстыба таһымыгар сөптөөх быһаарыыны ылынаммыт, уопсастыбаннас уонна судаарыстыба хардарыта үлэлэстэхпитинэ эрэ биһиги бу кыһалҕалары туоратар уонна тылбытын сүрүннүүр, сайыннарар кыахтаахпыт”, — диэн эттэ. Ил Дархан тус сорудаҕынан өрөспүүбүлүкэ сокуона ыллыныллыбытын, ол чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэҕэ Ил Түмэн көрүүтүгэр сокуон икки тылынан киириитэ улахан суолталааҕын ыйда. Ону тэҥэ, саҥа судаарыстыбаннай бырагыраама олоххо киирбитин, 2023 сылтан үбүлээһинэ 100 мөл. солк. диэри үрдээбитин бэлиэтээтэ. Бу иннинэ тустаах бырагыраама нөҥүө учуобунньуктары оҥорон үөрэх кыһатыгар тарҕатар эбит буоллахтарына, судаарыстыбаннай бырагыраама үбүлээһининэн 55 араас хайысхалаах бырайыактар, бырагыраамалар олоххо киирэллэрин иһитиннэрдэ.  Бу иһигэр билим чинчийиилэрэ, үөрэх кинигэлэрэ, босуобуйалар, куйаар ситимигэр порталлар, тылга үөрэтэр бырайыактар, оҕолорго аналлаах контеннар, о.д.а. үлэ ыытылларын бэлиэтээтэ.

Төрөөбүт төрүт тылы сайыннарыыга өр сыллаах айымньылаах үлэлэрин  иһин СӨ Ил Дарханын бириэмийэлэрин, бэлиэлэри туттарда.

Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин быһаарыытынан Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Ил Дархан Айсен Николаев быһаарыытынан Оҕо саас сыллара биллэриллибиттэрэ. Төрөөбүт тыл өрөгөйдөөх бырааһынньыгын иитинэн  Ньурба улууһуттан төрүттээх, уон оҕону ииппит, улаатыннарбыт “Саха сирин Бочуотун кинигэтигэр” киирбит холобур буолар Дарья Федоровна, Дмитрий Николаевич Яковлевтары чиэстээтилэр. Кинилэр 2021 сыллаахха үйэ аҥара бииргэ олорбуттарын бэлиэтээбиттэр.  10 оҕону ииппиттэр, улаатыннарбыттар. Галина Иванова-Айтыына Уран, Марианна Федотова – Намыына ырыаларын улахан дьиэ кэргэн бары түмсэн толордо.

Санатан эттэххэ, СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ М.Е. Николаев 1996 сыллаахха саха алпаабытын төрүттээччи, бастакы лингвист-учуонай Семен Андреевич Новгородов төрөөбүт күнүн – олунньу 13 күнүн Ийэ тыл уонна сурук-бичик күнүнэн биллэрбитэ. Ол кэмтэн ыла күн бүгүҥҥэ диэри Төрөөбүт тыл күнэ өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник бэлиэтэнэр.