Үйэлэр кирбии кэмнэрин ситимнээччилэр: М.К. Аммосов тута сылдьыбыт тирии суумката

Бүгүн, муус устар 27 күнэ – Өрөспүүбүлүкэбит күнэ. Манан сибээстээн, Сахабыт сирин судаарыстыбаннаһын түмэллэрин туһунан сырдатабыт.

М.К. Аммосов аатынан судаарыстыбаннас түмэлэ

Түмэли тэрийии устуоруйата Саха сирин судаарыстыбаннаһын төрүттээччи сиэн балта Охлопкова Мария Алексеевна аатын кытта ыкса ситимнээх. Мария — Максим Кирович эдьиийэ Наталья Кириковна кыыһа.

1957 сылтан хаһыакка М. К. Аммосов, П. А. Ойуунускай, И. Н. Барахов, С. В. Васильев, С. М. Аржаков туһунан ыстатыйалар тахсан бараллар. Мария Алексеевна тыа бибилэтиэкэринэн үлэлии олорон хаһыат ыстатыйаларын кыһанан туран мунньан саҕалыыр. “Оччолорго, бу, түмэл тэрийиитигэр саҕалааһын буолуон туһунан толкуйдаабат да этим” диэн ахтар эбит.

1960 сыллаахха учуутал В. П. Иванова-Протодьяконованы кытта хомсомуол устуоруйатынан оскуолаҕа куруһуок тэрийэргэ этии киллэрэллэр. Куруһуок иитиллээччилэрэ М. К. Аммосов кэргэнин Р. И. Цугель-Аммосованы, доҕоро В. И. Аржакованы, соратнига Муся Потапованы кытта суруйсаллар. Р. И. Цугель-Аммосова кэргэнин, бастакы комсомольскай үлэһиттэр, кинилэр ааттарын, аадырыстарын туһунан ахтыылары, кини тус малын ыытар.

1962 сыллаахха Хатырыкка учууталлар икки кыбартыыралаах дьиэлэрин аҥаарын түмэлгэ анаан биэрбиттэрэ. Ахсынньы 22 күнүгэр М. К. Аммосов төрөөбүт күнүгэр оскуола түмэлэ аһыллыбыта.

1964 сыллаахха КПСС РК бюротун уонна Нам оройуонун Сэбиэтин уурааҕынан М. К. Аммосов аатынан мемориальнай түмэл аһыллыбыта. Манна Дьокуускайга хомуллубут эрэ буолбакка, саха норуотун уһулуччулаах уола олорбут, үлэлээбит сирдэриттэн Москваттан, Омскайтан, Новосибирскайтан, Иркутскайтан, Казахстантан, Киргизияттан түмүллүбүт матырыйааллары дьон-сэргэ көрүүтүгэр туруорбуттара.

1997 сыллаахха түмэлгэ анаан таас дьиэни тутан үлэҕэ киллэрбиттэрэ. 2022 сылтан М. К. Аммосов аатынан СӨ Судаарыстыбаннаһын устуоруйатын өрөспүүбүлүкэтээҕи түмэлэ диэн ааттанар. 2004 сылтан Ем.Ярославскай аатынан Саха сиринээҕи хотугу норуоттар устуоруйаларын уонна култуураларын судаарыстыбаннай холбоһуктаах түмэлин филиала буолар.

Күн бүгүн түмэлгэ сүүһүнэн эспэнээт хараллан сытар. 1956 сыллаахха М. К. Аммосов буруйа суоҕа дакаастанан, үтүө аата норуотугар эргиллибитигэр, сиэн балта Мария Алексеевна Охлопкова кини дьиэ кэргэнин кытта суруйсан, билсэн саҕалаабыта. Ол түмүгэр, 1959 с. Раиса Израилевна Цугель-Аммосова кэргэнин дойдутугар кэлэн ыалдьыттаабыта, быстыспат ситими олохтообута.

Тирии суумка

1965 с. Раиса Цугель-Аммосова Максим Кирович малларын, кинигэлэрин түмэлгэ бэлэхтээбитэ. Олортон биирдэстэрэ бу тирии саквояж суумка буолар.

Бу саквояж Максим Аммосов ытыһын сылааһын, элбэх судаарыстыбаннай суолталаах докумуоннар ыйааһыннарын биллэҕэ. Максим Кирович Казахстан киэҥ нэлэмэн истиэптэрин, Киргизия хайаларын уонна хочолорун устун үгүс айанын туоһута буоллаҕа.

Батыйа

Түмэлгэ хараллан сытар өссө биир ураты малынан саха батыйата буолар. Саха батыйата — бу күннээҕи олоххо-дьаһахха, үлэҕэ-хамнаска туттуллар сэп-сэбиргэл. Үҥүү, быһах, сүгэ быһыытынан туһаныллар, орто кээмэйдээх уктаах, быһахтыҥы көрүҥнээх биилээх.

Бигэргэтиллибэтэх кэпсээнинэн, бу батыйаны аатырбыт булчут, тыыл бэтэрээнэ Охлопков Павел Петрович Тойбол алаастан булбут диэн номох баар.

На­деж­да Лу­ки­но­ва,

М.К. Ам­мо­сов ааты­нан СӨ су­даа­рыс­ты­бан­на­һын

ус­туо­ру­йа­тын тү­мэ­лин  пуон­да­тын үлэ­һи­тэ.

Хаар­тыс­калары: Н.И.Лу­ки­но­ва тик­сэ­рдэ.