Үлэ киһитэ — Андрей Турантаев

Андрей Турантаев саха төрүт сүөһүтүн тэнитэр “Саха сүөһүтэ” генопуонда тэрилтэҕэ 2013 сылтан үлэлиир.

– Кылаабынай зоотехник быһыытынан бу тэрилтэҕэ 11 сыл үлэлээтим. Саха төрүт ынаҕын хаанын уларыппакка, бэйэтин тэнитэр үлэни ыытабыт. 90-с сылларга саха ынаҕа, нууччалыы эттэххэ, “угрожающай” дэнэр статустанан, эстэр турукка киирбитэ. 2018 сыллаахха Ил Дархан Айсен Николаев саха сүөһүтүн ахсаанын элбэтэр соруктаах ыйааҕы таһаарбыта. Бүгүҥҥү күҥҥэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 3 тыһыынча төбө саха сүөһүтүттэн, ыанар ынаҕа – 1000-тан тахса төбө. Бу ахсаантан 48%-на “Саха сүөһүтэ” генопуон­да тэрилтэҕэ баар. Онон Аҕа баһылыкпыт сорудаҕын бастакы кэрдииһин толордубут. Салгыы бу үлэҕэ олук ууруллан, тэтимнээхтик үлэлиибит. Билигин саха ынаҕын боруодатын улуустарынан тарҕатарга үлэлэһэбит. Ол курдук, Нам Таастааҕар, Горнай Маҕараһыгар, Амма Болугуругар, Үөһээ Бүлүү Оҥхойугар, Мииринэй Сүлдьүкээригэр, Ньурба Аканатыгар, Мэҥэ Хаҥалас Өргөннөөҕөр (Сыымах), Эбээн Бытантай Саккырыырыгар уонна Кустууругар саха ынаҕын ииттэр хаһаайыстыбалар бааллар. Кэлин Дьааҥы Суордааҕар биэрдибит. Урукку сылларга бу улууска Сартаҥҥа уонна Барыласка бааллара. Ииттиэн баҕа­лаах дьоҥҥо утары барыахпытын сөп. Ол эрээри биир ирдэбиллээх – биирдиилээн хаһаайыстыбаларга буолбакка, улуус дьаһалтатын нөҥүө сөбүлэҥ түһэрсэн. Кэтэхтэригэр ииттэ үс-түөрт сүөһүнү көрдөөн баран, идэһэҕэ тутталлар. Саха ынаҕа көрүнньүк сүөһү буолбатах, онон иитэргэ ирдэбилэ кытаанах. Сүрүн сорук – сүөһү ахсаанын элбэтии. Ол иһин улуус дьаһалтата бэйэтин хонтуруолугар ылар эрэ буоллаҕына, ол хаһаайыстыбаны кытта үлэлэһэбит, – диэн бэлиэтиир Андрей Андреевич.

Онон саха ынаҕын көрүөн-ис­тиэн баҕалаах хаһаайыстыбалар улуустарын дьаһалталарын кытта бииргэ үлэлэһэн, бу кэскиллээх суолу тобулуохтарын сөп.