Судургутук эттэххэ диэн этиитин Ил Дархан Үлэ сылыгар анаата. Айсен Николаев учууталлар династиялара — Томскайдар уонна Бочковскайдар дьиэ кэргэн туһунан кэпсээтэ.
Бу икки дьиэ кэргэн идэҕэ бэриниилэрэ, тапталлара, уопуттара көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллибит. Кинилэр үлэлээбит уопсай ыстаастара 500 сылга тэҥнэһэр. Ол эбэтэр биир династия 500 сыл устата үөрэх эйгэтигэр үлэлээбит. Өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин эйгэтигэр араас сылларга барыта 63 бэрэстэбиитэл үлэлээн ааспыт.
— Бу уустук кэмҥэ үчүгэйдик үлэлээтэхпитинэ эрэ өрөспүүбүлүкэбит сайдыаҕа. Биһиги Арассыыйабыт чахчы модун, күүстээх дойду буолар. Омук дойдуларын сааҥсыйалара биһиги дойдубутугар улахан дьайыыны оҥорботулар, хата, төттөрүтүн дойдубутугар биисинэс араас көрүҥэ сайдарыгар суол аһыллан биэрдэ. Бүгүҥҥү күҥҥэ инники күөҥҥэ үлэни өрө тутар уонна үлэни таптыыр дьон сылдьаллар. Биһиги кинилэри өйүөхтээхпи. Мин Үлэ сылынан сыл аайы бэриллэр бириэмийэни олохтоотум. Хас биирдии бириэмийэ 300 тыһ. солк.
Бүгүн биһиги үлэни өрө туппут, чахчы идэлэригэр бэриниилээх дьиэ кэргэн династиятын туһунан кэпсэтэбит. Биир оннук дьиэ кэргэнинэн Томскайдары ааттыыбын. Бу дьиэ кэргэҥҥэ учууталлар учууталлара диэн бочуоттаах аат баар. Үлэлээбит ыстаастара 500 сылга тэҥнэһэр. 90-c сылларга үөрэх салаатыгар бу дьиэ кэргэнтэн 29 киһи үлэлээбит. Билигин даҕаны кинилэртэн төрүттээх бэрэстэбиитэллэр үөрэх эйгэтигэр үлэлииллэр. Династияны төрүттээбит киһинэн Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа Семен Семенович Томскай буолар. Кини Бүлүүтээҕи педагогическай училищены бүтэрбитэ. Кэргэнэ Вера Петровна Томская эмиэ идэтинэн учуутал. Кинилэр уон оҕолоруттан үгүстэрэ учуутал идэтин талбыттар. Семен Семенович уонна Вера Петровна холбоон оскуола эйгэтигэр 90-тан тахса сыл үлэлээбиттэр. Билигин кинилэр сиэннэрэ эбээлэрин, эһээлэрин идэтин салҕыыллар.
Иккис маннык интэриэһинэй, дьоҥҥо холобур буолуон сөптөөх дьиэ кэргэнинэн Бочковскайдары ааттыыбын. Учуутал династиятын төрүттээбит дьонунан Аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа Всеволод Иванович уонна кини кэргэнэ Ираида Литвинцева буолаллар.
Бу икки дьиэ кэргэн бар дьоҥҥо холобур буолаллар, биһиги кинилэринэн киэн туттабыт. Үлэни өрө тутар, үчүгэй түмүгү көрдөрөр дьону өрүү өйүөхпүт уонна киэн туттуохпут, — диэн Айсен Сергеевич быһаарар.
Саха сиринээҕи Ис дьыалаҕа силиэстийэлиир Чурапчытааҕы отдела икки уонна онтон элбэх киһини өлөрөргө санаммыкка холуобунай…
«Билигин болҕомто күөнүгэр Горнай улууһун үрэхтэригэр уу киириитигэр сылдьар», – диэн СӨ Гражданскай оборуонаҕа, нэһилиэнньэҕэ…
Кыайыы күнэ хас биирдиибитигэр чугас, күндү. Арассыыйаҕа Аҕа дойду Улуу сэриитэ таарыйбатах ыала диэн суох.…
СӨ Гражданскай оборуона дьыалаларыгар уонна нэһилиэнньэ олоҕор-дьаһаҕар куттал суох буолуутун хааччыйар миниистирэ Дмитрий Лепчиков Арассыыйа…
Владимир Путин салалтатынан, биһиги дойдубут ыарахаттары туоруур эрэ буолбатах, саҥа кирбиилэри ыларга өссө күүстээх, эрэллээх…
Амма улууһугар "Бэтэрээнҥэ - ыалдьыттыы" диэн дойду үрдүнэн ыытыллар аахсыйа буола турар. Улуус дьаһалтатын пресс-сулууспата…