Үлүйүүгэ быраастар сүбэлэрэ

Саха сиригэр тыйыс-тымныы кыһыммытыгар киһи организма араас охсуулары ылар. Ол иһигэр үлүйүү биир саамай сүрүн кутталынан буолар. Бүгүн үлүйүүнү хайдах сэрэтэр туһунан суруйабыт.

40-50 кыраадыстаах тымныыга чараас таҥастаах киһи илиитин-атаҕын, сирэйин, кулгааҕын, муннун үлүтэрэ өр буолбат. Ону тэҥэ, киһи өр тоҥноҕуна, ис-иһиттэн тымныйан, этин сылааһа 30 кыраадыска диэри түһэр (переохлаждение).

Маннык тоҥмут киһи тыынара кылгыыр, сүрэҕин тэбэрэ, бары уорганнара, систиэмэлэрэ бытаараллар, организмын көмүскэнэр күүһэ мөлтүүр, утуктуур, тириитэ кубарыйар, көҕөрөр, мэйиитигэр салгын тиийбэт буолар, өйүн сүтэрэр.

Үлүйүүгэ быраастар сүбэлэрэ:

• — үлүйбүт сири аалымаҥ, капиллярдар быһыта бараллар;
• — хаарынан, тымныынан тутумаҥ, аалымаҥ, таҥаһынан, сылаас ытыһынан тутан, ириэрэ сатыахха наада;
• —  атах тарбаҕа үлүйбүт буоллаҕына, хаампаккын, илии тарбахтарын хамсатыа суохтааххын;
• табахтаамаҥ;
• үлүйбүт, тоҥмут киһини сылаас сиргэ илдьэн, ириэрэ сатыахха наада, итии чэйи, муоруһу, үүтү иһэрдиэххэ сөп;
• — арыгыны, кофены иһэрдэр, тута итии ваннаҕа сытыарар табыллыбат: киһи сүрэҕин үлэтэ кэһиллиэн, үлүйбүт сирдэрэ күүскэ эмсэҕэлиэхтэрин сөп;
• — үлүйбүт сири иккистээн тоҥордоххо, этэ-сиинэ өссө күүскэ эмсэҕэлиир;
• — тымныы күҥҥэ аччык, сылайбыт, мөлтөөбүт туруктаах таһырдьа өр сылдьымаҥ;
• — халыҥнык, хаппыыста курдук элбэх араҥалаах таҥаһы таҥныҥ;
• — атах таҥаһыгар хаатыҥка матырыйаалыттан боолдьох тилэҕи уктуҥ, кыыл түүтүттэн баайыллыбыт (шерстяной) наскыны кэтиҥ, оччоҕо атах ууламмат, тоҥмот;
• — тыаллаах, тымныы күҥҥэ сирэйгитин анал кириэминэн, эбэтэр ынах арыытынан, кыыл сыатынан бистиҥ, ытарҕаны, биһилэҕи кэтимэҥ;
• — ыарахан суумканы тута сырыттахха, тарбах тымырын баттаан, түргэнник үлүйэр;
• — тымныыга кыра оҕолор уонна кырдьаҕас дьон ордук түргэнник үлүйэллэр, тоҥоллор. Кинилэри харыстааҥ, таһырдьа мээнэ таһаарымаҥ.

Ангелина Васильева