Үрүҥ туруйалар эйэҕэ ыҥыраллар

Ханнык баҕарар улуус, сир киэҥник биллэн, биһирэм бэлиэҕэ кубулуйбут улахан тэрээһиннээх буолара кэрэхсэтэр. Холобур, Сунтаарым ыһыаҕа, кэнники «Тоҕус оһуордаах түһүлгэтэ» оннук ытык тэрээһиннэргэ киирэрэ буолуо. Үөһээ Бүлүүлэр «Тобуруокап көмүс күһүнүнэн» айар куттааҕы угуйаллар. Итинник ааҕа турдахха элбэх буолан тахсар. Оттон Нам улууһугар былырыыҥҥыттан бары сэриилэргэ толук буолбут саллааттарга  аналлаах «Үрүҥ туруйалар күннэрэ» ыытыллар.

1986 с. Дагестан улуукан уола, «Журавли» хоһоонунан аан дойду дьонун сүрэҕин таарыйбыт поэт Расул Гамзатов Арассыыйаҕа бу күн баар буоларын көҕүлээбитэ. Ол иһин быһыылаах, бу тэрээһин сырдык кутурҕан тыыннаах Поэзия күнүнэн ордук биллэр. 2006 с. тэрээһин ЮНЕСКО бэлиэ күннэрин тиһигэр киирбитэ. Оттон Нам үрдүнэн үрүҥ туруйалары улуус борокуруорун солбуйааччытынан үлэлээбит, айар-суруйар эйгэҕэ биллэн эрэр Антонина Ускеева көҕүлээн көтүппүт эбит.

Сэтинньи 6 күнүгэр куораттан хас да буолан, бу түһүлгэҕэ ыҥырыллан ыалдьыттаатыбыт. Улуус баһылыга Юрий Слепцов Үрүҥ туруйалар күннэрэ Намҥа үгэс курдук ыытыллар буолуоҕа диэн эҕэрдэ тылыгар эттэ. Намҥа кэнники төрөөбүт тылга аналлаах атын да үтүөкэн дьаһаллар тахса, түмсүүлээх түһүлгэлэр түстэнэ туралларын иһиттэн билэр буолан, Юрий Иннокентьевиһы салайааччы да, саха саарын киһитин да быһыытынан ис сүрэхпиттэн ытыктыыбын.

Быйылгы тэрээһини улуус култууратын, үөрэҕириитин, бибилэтиэкэтин, борокуратууратын уонна Ис дьыалаҕа салаатын үлэһиттэрэ кыайа-хото тутан ыыттылар. Дагестантан, Судаарыстыбаннай дууматтан  тиийэ көстөр эҕэрдэлэр, тэлэгирээмэлэр кэлбиттэрэ таһымы өссө үрдэтэр. Саҕаланыытыгар Анна Слепцовадиэн эдэркээн култуура үлэһитэ Гамзатов “Туруйаларын” олохтоох Баьылай Ушницкай-Сэки тылбааһыгар олус иэйиилээхтик толорон барыбытын долгутта.

Барыта 319 оҕо, ыччат кытынна. Мин 11 оҕо эссе диэн уустук жанрга сөбүлүүр суруйааччыларын туһунан суруйбуттарын дьүүллүүр сүбэни салайдым. 78 оҕо былакаат айан ойуулуурга күрэстэстэ. Саамай элбэх — 230 кыттаааччы саастарынан арахсан хоһоон ааҕан ньиргиттэ. Кэнники кэмҥэ ордук уол оҕолор сыанаҕа хорсуннук хоһоон ааҕа тахсаллара үөрдэр. Урут, биһиги саҕана, уолаттар барахсаттар хаатыҥкаларын тумсуттан төбөлөрүн өрө көтөхпөт буолалларын санаан кэлэбин…

Расул Гамзатов  туруйалара Эйэни харыстыырга, Эдэр киһини харыстыырга ыҥыраллар. Эйэни туругурдар тыллаах-өстөөх, өйдөөх-санаалаах чэгиэн кэккэ үүнэн-үксээн таҕыстын!

Биир хоһооммор суруйан турабын:

…Хааны тоҕон харсары,

Сэймэктэһэн сиэһэри,

Өтөрүтэ түсүһэн

Өлө-тиллэ киирсэри

Түөрт атахтаах да сатыыр,

Тыынын оннук харыстыыр.

Оттон киһи аймахха

ТЫЛЫ биэрбит Таҥара:

«Кэпсэтэҥҥит эллэһиҥ,

Тылгытынан иллэһиҥ,

Бэртэн бэрди быһаарыҥ,

Кыылтан атын — Дьон буолуҥ!»

Наталья Михалева-САЙА