Үс сыл иһигэр сир туһаҕа таһаарыллыахтаах

Туһаныллыбат сир, наһаа да элбээбэтэр, куорат да иһигэр баара көстөр. Онон, кулун тутар 1 күнүттэн сири туһаҕа таһаарыы туһунан Сир сокуонугар киирбит уларыйыылары үгүс киһи астына көрсүбүт буолуохтаах.

Төһө да учаастак тиийбэт диэн буоллар, быраҕылла сытар сир оннооҕор Дьокуускай ортотугар баар. Оннук учаастактар ордук аттыларыгар олорор дьоҥҥо кутталлаахтар. Сайын аайы отунан саба үүнэн баран, баһаар барар кутталын үөскэтэллэр, бэйдиэ ыттар олохсуйаллар, ааһан иһэр дьон бөхтөрүн быраҕар сирдэригэр кубулуйаллар. Саас хаардарын уута ханна барыай, аттынааҕы ыалларыгар кутуллар. Суол оҥоруутугар, о. д.а. наадаҕа ыкса ыаллар сүбэлэһэн бииргэ оҥорор дьыалаларын эмиэ атахтыыр. Онон бу туһаныллыбакка сытар даача, саад-оҕуруот, уһаайба сирдэрин туһаҕа таһаарар көннөрүү киирбитэ олох наадалаах.

Туһаныы болдьоҕо хайа кэмтэн ааҕыллар

2025 сыл кулун тутар 1 күнүн кэнниттэн атыыласпыт буоллаххына, үс сыллаах болдьох бас билиигэ ылбыт күҥҥүттэн саҕаланар. Оттон уруккуттан оннук сирдээх буоллаххына, болдьох эмиэ бу сыл кулун тутар 1 күнүттэн саҕаланар.

Учаастак арааһа элбэх

Биллэн турар, сир барыта үчүгэй буолбатах, уу олохсуйбут, сыыс отунан саба үүммүт, бөҕүнэн бүрүллүбүт да ханна барыай. “Ол иһин Сокуон, бастатан туран, маннык сирдэри туһаҕа таһаара сатыыр. Ол курдук нэһилиэнньэлээх пуун кыраныыссатын иһигэр сирдээх киһиэхэ, ону тэҥэ саад-оҕуруот үүннэриитигэр, сири туһаҕа таһаарарга бэлэмнээҥ диэн эбии үс сылы биэрэр”, — диэн көннөрүүлэри оҥорбут Росреестргэ быһаардылар.

Бу үс сыл устата бас билээччи сыыһын-бөҕүн, отун-маһын ыраастыыр. Ол гынан баран көҕөрдүүгэ, тупсарыыга киирсэр мастары тыыппат. Бу кэм устатыгар кинини сирин туһаныахтаах сыалыгар туттубут дуу, суох дуу диэн ыкпаттар. Үс сыл кэнниттэн сирин киһилии оҥорон баран, дьэ сыаллаах-соруктаах эппиэтинэһин сүгэр — дьиэ, маҕаһыын туттар дуу, оҕуруот үүннэрэр дуу. Дьиэ тутуллуохтаах учаастага буоллаҕына, тутун диэн эбии биэс сылы көрөллөр.

Хайа түгэҥҥэ туһаныллыбатаҕынан ааҕылларый?

— Хапытаалынай тутуу барыахтаах сиригэр икки сыл иһигэр фундамент оҥоһуллубатах, биэс эбэтэр онтон ордук кэм устатыгар туох да тутуу барбатах буоллаҕына.

— Дьиэ баар гынан баран, биэс сыл иһигэр өрөмүөннэммэтэх, туох да коммуникация оҥоһуллубатах, түннүгэ-үөлэһэ суох, сарайа, истиэнэтэ сууллубут буоллаҕына. Арай саахалланар туруктааҕынан күрдьүллэр эбэтэр саҥаттан тутуллар буоллаҕына аахсыллыбат.

— Оҕуруот олордуохтаах сирин аҥаарыттан ордук 1 м үрдүктээх сыыс отунан саба үүммүт, сыыс-бөх буоллаҕына.

— Дьиэ тутуллуохтаах саад-уһаайба сиригэр 5 сыл иһинэн дьиэ тутуллубатах эбэтэр өрөмүөннэммэтэх буоллаҕына.

— Тыа хаһаайыстыбатын култууратын үүннэриэхтээх сир үс сыл иһигэр туһаныллыбатах буоллаҕына.

Сокуону кэһээччилэри туох күүтэрий?

Сокуоҥҥа киирбит көннөрүүлэргэ саҥа бобуулар да, ыстарааптар да суохтар. Сири туохха туттуллуохтааҕынан туһамматах буоллаххына, КоАП 8.8 ыстатыйатынан сир кадастровай сыанатыттан 1–1,5% ыстараап төлөнөр, ол 20 тыһ. солк. кыра буолбат.

Туура тутан ылыы

Сири былдьаан ылыы олох бүтэһик миэрэ буолар дииллэр Росреестргэ. Үс сылы быһа хаһаайын тугу да гымматах да буоллаҕына, сэрэтии оҥорон баран ону көннөрөрүгэр бириэмэ биэрэллэр. Ону таһынан, бас билээччи бэйэтэ кэтиир уорганнарга болдьоҕу уһаталларын курдук көрдөһүү ыытыан сөп. Этиллибит кэмҥэ туох да уларыйбатах буоллаҕына, Росреестр бу кэмтэн саҕалаан 30 күн иһигэр былаас боломуочуйалаах уорганыгар эбэтэр олохтоох дьаһалтаҕа биллэрэр. Салгыы бу уорганнар сири былдьаан ылан, атыыга туруорар туһунан суукка ирдэбил түһэрэллэр.

Биэдэмистибэҕэ эппиттэринэн, туһаныллыбатах сир булуллуоҕуттан суукка барыар диэри 5–7 сыл да барыан сөп. Сири тутан ылыы, сүрүннээн, 2028 сыл кулун тутарыттан саҕаланыа.

Олоххо киллэрии уустуктара

Сокуону олоххо киллэриигэ туох ыарахаттар көрсүөхтэрэй? Эспиэрдэр хонтуруолу уонна ону толорууну ааттыыллар. Ол аата ким эрэ учаастактары кэрийиэхтээх, аак оҥоруохтаах, сэрэтии суруйуохтаах, сокуону тутуспатахтары эппиэккэ тардыахтаах, бу үлэ барбатаҕына, сокуон үлэлээбэтигэр тиийэр. Билигин бу үлэни Рос-
реестр территориальнай уорганнара уонна олохтоох былаастар толорон кэллилэр, онон эбии анал сулууспа дуу, штат дуу туруорса сатыылларыгар туох да биллэ илик. Сири сууттаһан ылан баран, аны кимиэхэ биэрэллэрэ эмиэ быһаарыллыбакка турар.

Дьокуускайга элбэх оҕолоох ыаллар босхо учаастак ылар уочараттара адьас бытааннык сыҕарыйар. Ыксаан сир оннугар 300 тыһ. солк. биэрэ сатыыллар. Куорат таһыгар учаастак сыаната мөлүйүөнүнэн сыаналанан турар кэмигэр уустук быһаарыы.

Урут быраҕыллыбыт сири бэйэҥ булан, бас билиигэр оҥортороруҥ киирэ сылдьыбыттааҕа. Онон бу да сырыыга ол сокуону үлэлэттэхтэринэ, кыһалҕалаах дьон быраҕылла сытар сирдэри начаас булуо-талыа этилэр.

Уонтан тахса сыллааҕыта Туймаада хочотугар тэрилтэлэргэ кытта сири түҥэппиттэрэ, ол гынан баран, уот, гаас, суол суоҕунан ол сирдэри туһаҕа таһаарыы бытаан. Дьиҥэр, аҥаардастыы уот да тардыллара буоллар, дьон былдьаһа-былдьаһа кэлэн олохсуйуо этилэр.

Өссө биир ирдэбил киирдэ

Кулун тутартан сири бас билээччилэр учаастактарын бэрээдэктииллэрин таһынан, сирдэрин уонна тутууларын докумуонун кэмигэр оҥорторуохтарын наада. Ол курдук, кулун тутар 1 күнүттэн ЕГРН-ҥа (Единый госреестр недвижимости) учаастак кыраныыссатын дааннайдара суох буоллаҕына, сиргэ сыһыаннаах туох да атыы-тутуу докумуона оҥоһуллубат. Ону кытта маннык учаастакка дьиэни эбэтэр туох эрэ тутууну кадастровай учуокка туруорар, бас билэр быраабы оҥорторор кыаллыбат. Онон атыы-тутуу иннинэ межевой былааны сакаастаан баран, ЕГРН-ҥа кыраныысса чуолкай дааннайдарын киллэриэххэ наада.

Матрена Петрова, куорат олохтооҕо:

— Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ киирсэммит, босхо сир уочаратыгар турбуппут ыраатта. Оҕолорбут улаатан эрэллэр, аны уочараттан таһааран кэбиспэт инилэр. Билигин дьоммут дьиэтигэр кыбыллан олоробут, хаарыаны бэйэбит бас билэр сирдээхпит буоллар, Ийэ хапытаалын туһанан дьиэ-уот туттуо этибит. Син бары үлэлии-үөрэнэ сылдьар дьоммут, кирэдьиити да төлөһүөхпүт. Ол гынан баран, сир сыаната аһара үрдээн хаалан, сири кытта дьиэни кыайыахпыт суоҕа диэн олуллан хаалан хааллыбыт. Санаабытыгар босхо сирбитин кэтэһэбит, син кэлиэхтээх буоллаҕа дии. Ол иһин үчүгэй баҕайы быраҕылла сытар сирдэри көрдөхпүтүнэ хараастабыт. Хаарыаны, биһиэнэ эбитэ буоллар, төһө эрэ үөрэ-көтө туттуо этибит диэн. Хата бу туһаныллыбат сирдэри туура тутан ылар сокуон киирбитэ үчүгэй эбит. Биһиэхэ да буолбатар, кимнээххэ эрэ туһалаарай.