“Ыт” кэнниттэн “Эт”

Саҥа альманах киинэ туһунан толкуйдар

Степан Бурнашев уонна Дмитрий Давыдов пандемия  кэмигэр устубут “Ыт” диэн ааттаах киинэ альманахтара көрөөччүлэри уонна киинэ кириитиктэрин үрдүк биһирэбилин ылбыта. Бу күннэргэ Амматтан төрүттээх режиссердар ити киинэ кэнсиэпсийэтин салгыыр кылгас устуоруйалартан турар “Эт” диэн киинэни сүрэхтээтилэр.

Омоним ааттаах альманахтар

Айымньы аата ис хоһоону арыйар аналлаах. Ол эрэн, Бурнашев уонна Давыдов “Ыт” уонна “Эт” диэн ааттаабыт киинэлэрэ хара маҥнайгыттан таабырын таайтарар аналлаахтар. Омоним, ол эбэтэр икки тус туспа суолта­лаах тыл быһаарыахтааҕар, төттөрүтүн бутуйар кыахтаах. Холобур, бастакы киинэ афишатыгар саа кыбыныылаах ыт ойууламмыт этэ. Дьэ, уонна таай, туох “ыт” хоһуллубутун – хамсыыр харамай дуу, саанан ытарга сору­йуу этиллибит дуу? Эбэн эттэххэ, бастакы хомуурунньукка биир даҕаны түөрт атахтаах ыт хоһуллара кылгас кэпсээннэргэ суоҕа. Ол оннугар бэйэ бэйэҕэ ыттыы сыһыан элбэхтик көстүбүтэ. Хата ытар саа хас да эпизодка баара.

Аны туран, “Эт”. Дьэ, ким бу  киинэҕэ тугу этэр, ким туох этин кырбастыыр? Үгүс ааҕааччым көрө илик киинэтин ис хоһоонун кэпсээн биэрэр сыыһа буолуо. Онон үрдүнэн эрэ ырытарбар тиийэбин.

Тыа сирин дьоно уонна куораттар

Икки киинэни араарар уонна иһинээҕи кэрчиктэри холбуур сүрүн тиэмэнэн кэпсээн буолар сирэ быһыы­лаах. Өскөтүн “Ыт” буолар сирэ дэриэбинэ эбит буоллаҕына, “Эт” дьоруойдара куорат дьоно буолаллара өтө көстөр. Бу диэн эттэххэ, кэпсэнэр кэрчиктэр иһинээҕи ааттара суох. Тус бэйэм маннык хоһуйуу ааттарынан араардым: “Оҕоттон иирсээн”, “Ситэн кэлбит иэстэһии”, “Дьахтарга ымсыы”, “Сатамматах үспүкүлээн”, “Сокуон аата сокуон”, “Ыт үлэтэ”.

Кылгас, кылгас кэпсээннэргэ эттэһии да баар, этиһии да баар. Кэмиэдьийэ, дыраама, психологическэй кэтээн көрүү бэйэ бэйэлэрин солбуйсаллар. Ис хоһоон өттүгэр киирдэххэ, кэрчиктэр тэҥэ суохтар. Сорохторун толору сиппит “кылгас миэтирэнэн” ааҕыахха сөп, сорохторо киинэ ортотуттан ороммут, саарбах саҕаланыылаах, сиппэтэх түмүктээх кэрчик курдуктар. Алта кэпсээн бэйэ бэйэлэрин кытта туох да сибээстэрэ суох. Арай, “Кэскилгэ” Аббаан уол “куораттар дьиикэйдэр!” диэн эппит этиитигэр кыттыһыахха эрэ сөп.

Устуу ньымата

Бу киинэҕэ режиссердар элбэхтик киинэ устуу аныгы ньымаларын туһаммыттар. Бастакы кэрчик олоччу “скринлайф” ньыматынан оҥоһуллубут. Смартфоҥҥа кэпсэтии скриншотуттан саҕаланар, онтон куорат устун турар кэтиир камералар, массыына иһигэр туруоруллубут видео­регистратор, оперативнай устуу каадырдара утуу-субуу солбуһаллар. Атын кэрчиктэргэ соһуччу ракурс, сюжеттан туора устуу, “салыбырыыр камера” уо.д.а. классиическай устууттан ураты ньымалар үгүстүк туһаныллыбыттар. Көрөөччү бу быһаарыыны хайдах ылынарын кэлэр кэм көрдөрүө. Тус бэйэм “Ыт” киинэҕэ аан маҥнайгытын туруорааччы оператор быһыытынан бэйэтин көрдөрбүт Николай Петров үлэтин астына ылынным.

Артыыстар уонна дьоруойдар

Дмитрий Давыдов биир күүстээх өрүтүнэн идэтий­бэтэх артыыстары кытта сатаан үлэлиирэ буолар. “Дэриэбинэ учуутала биир дойдулаахтарын көмөтүнэн аан дойду таһымнаах киинэлэри устар!” диэн аатырбыт кириитиктэр былдьаһа-былдьаһа хайҕабыл эрэсиэнсийэлэри суруйталаабыттара. “Ийэкээм” уус-уран киинэҕэ Давыдов идэтийбит артыыстары кытта үлэлээбитэ. Зоя Багынанованы уонна Петр Садовниковы сүрүн оруоллары оонньотон, режиссер быһыытынан ханнык баҕарар “матырыйаалы” кытта үлэлиир кыахтааҕын көрдөрбүтэ.

Степан Бурнашев артыыс­тары кытта үлэтэ эмиэ туспа ааҕыллар буочардаах. Федот Львов, Ирина Михайлова, Иннокентий Луковцев уонна да атын артыыстар кини кии­­нэлэригэр бэйэлэрин үөрү­йэх амплуаларыттан тахсан, көрөөччүгэ атын өттүлэриттэн көстүбүттэрэ.

Саҥа киинэҕэ идэтийбэтэх дьону кытта биллэр артыыстар тэҥҥэ үлэлээбиттэр. Михаил Апросимов, Наталья Слепцова-Корякина драматическай ­оруолларын олус итэҕэтиилээхтик арыйбыттар. Кинилэри кытта биир сыанаҕа оонньуур саҥа артыыстар тэҥ таһымҥа оонньууллар. Туох да саарбаҕа суох, киинэ биир “көөчүктүүр” түгэнинэн рэп-ырыаһыт Егор Васильев – JEADDA биир сүрүн оруолу оонньообута буолар. Егор эдэркээн сылдьан  “Далаһа устун уҥуор” диэн киинэҕэ сүрүн оруолу оонньообута эрээри, идэтийбит артыыс диэн ааттыыр уустук буолуо. Ол эрэн, “Эт” түмүктүүр кэрчигэр ГАИ үлэһитин оонньообутун бэртээхэй үлэ диэн сыана быстахпына утары саҥарар киһи аҕыйах буолара буолуо.

Уопсайынан, артыыстары кытта үлэ, артыыстар уобараска киириилэрэ туйгуннук ааспыт. Арба, Бурнашев өрүү киинэлэригэр устар артыыһа Георгий Бессонов бу сырыыга кыттыбатах. Сэрэйдэххэ, “Чужая” киинэҕэ (эбэтэр атын Арассыыйа таһымнаах быра­йыакка) кыттыбыта мэһэйдээбитэ буолуо.

Түмүккэ

Саха сирин бастыҥнарын иһигэр киирэр режиссердар мөлтөх киинэни устубатахтара чуолкай. Ол эрэн, бу киинэни туох эрэ бэлиэ, тутаах, сайдыыларын туоһулуур бырайыак курдук көрбөтүм. Иллэҥ кэм көстүбүтүгэр сып-сап оҥорбут үлэлэрин курдук сыаналыахха сөп. Альманах сорох кэрчиктэрэ толору киинэ устарга сөбө суох чычаас курдуктар, холобур валютанан үспүкүлээннээн байа сатаабыт барахсан туһунан кэрчик “ералаш” биэриитин курдук. Ону сорох дириҥ ис хоһонноох кэрчиктэр “быыһыыллар” диэххэ сөп.

Ону кытта бу бырайыак син биир Саха киинэтин сайдыытыгар биир кыра олугу охсор. Бу уус-уран айымньыны «Сайдам Барыл» уонна «СОЛЛАКС» киинэ хампаанньалар, Wink Originals стриминговай сервиһи кытта бииргэ кыттыһан устубуттара. Саха киинэтигэр  стриминговай сервиһи кытта эрдэттэн дуогабардаһан үлэлэһии бастакы холобура. Стриминг сервистэрэ аан дойду үрдүнэн улахан ыйааһыннаах сабыдыал­лаахтар. Нетфликс курдук хампаанньалар Голливуд бырайыактарын кытта мөккүһэр күүстэммиттэрэ, оттон Арассыыйаҕа кэнники кэмҥэ тыас таһаарбыт киинэлэрин үгүстэрэ онлайн-сервистэр үбүлээһиннэринэн күн сирин көрбүттэрэ. Онон Саха сирин киинэһиттэрэ бу хайысханы эрдэ-сылла тутуһуох тустаахтар. Амма уолаттара ити диэки ыллык үктээтэхтэрэ.

Хаартыскалары «Сайдам Барыл» хампаанньа тиксэрдэ.