Үтүө быһыы умнуллубат

Училище тэриллибитэ 100 сылынан, ол саҕана училище салгыы үлэлиир дьылҕатыгар көмө-тирэх буолбут куорат олохтоохторун ахтан ааһары наадалааҕынан ааҕан, кинилэр оҕолоро, сиэннэрэ дьоннорунан киэн тутуннуннар, аныгы дьон-сэргэ биллин диэн ыалларга олорон үөрэнэн, идэ ылан тахсыбыт оччотооҕу эдэр дьон, билигин үлэ ветераннарын ахтыыларын мунньан бэлэмнээтибит.

1966 сыл от ыйын 26 күнэ — Бүлүүтээҕи Н.Г.Чернышевскай аатынан педагогическай училище историятыгар биир ыарахан кэрдиис кэм саҕаламмыт күнэ. Сайыҥҥы каникулбутугар дьиэбитигэр тарҕаспакка, уолаттар саас хаардаахтан акылаатын түһэрэн  саҕалаабыт физкультурнай саалабытын тута, кыргыттар уопсай дьиэлэри штукатуркалыы сырыттахпытына, киэһэ 9 чааһы ааһыыта быһыылааҕа, икки мэндиэмэннээх үөрэнэр дьиэбит, иһиттэн уот баран, көрөн турдахпытына умайан хаалбыта. Уулусса уҥуор турар эргэ физкультурнай саалабытын уонна директорбыт аах олорор дьиэлэрин сарайдарыгар уу таһан кутаммыт быыһаабыппыт. «Биричиинэтин быһаарбатахтара. Билигин да, ону санаатахпына, хараастыах курдукпун. Дьиэбит эрэ буолуо дуо, дьыалабыт-куолубут, архыыппыт барыта күл-көмөр буолбута. Училище историятын көрдөрүөхтээх араас матырыйаалы хомуйан испиппит баара…», — диэн биир ахтыытыгар суруйбута ытыктабыллаах директорбыт М.С.Иванов, саха норуотун биир хараанньыта, киэн туттар киһитэ Багдарыын Сүлбэ. Төһө даҕаны, бэйэтэ бэлиэтээбитин курдук, оройуон салалтатын, үөрэх министерствотын өттүлэриттэн улахан өйөбүл суоҕун иһин, Михаил Спиридонович училище салгыы үлэлииригэр кыахтар баалларын дакаастаан, күүскэ туруорсан, училище сабыллыбатаҕа диэн сэрэйиэххэ сөп.

Уопсайдары үөрэтэр дьиэлэргэ сөптөөх гына бэлэмнээһин, өрөмүөннээһин саҕаламмыта, саалабытын күһүн бүтэрэр сыал-сорук туран, икки сменанан түүннэри үлэ тэриллибитэ. Күһүн оҕолор үөрэнэ кэлбиттэригэр, уопсайдар тиийбэттэринэн, куорат ыалларыгар олордон үөрэтэргэ тэрээһин үлэ ыытыллыбыта. Манна Бүлүү дьоно, балаһыанньа уустугун өйдөөн, бэрт элбэх оҕону, ол иһигэр хастыы даҕаны киһини, олордорго сөбүлэспиттэрэ — биир ураты көстүү. Бүлүү дьоно-сэргэтэ Саха сирин арҕаа эҥэригэр үөрэҕи тарҕатыыга кинилэр кырдьаҕас куораттарын оруолун, суолтатын дириҥник иҥэринэн, ол үгэстэри тутан хаалар ытык иэстэрин ордук өйдөөбүттэр эбит диэҕи баҕарыллар билигин. Училище тэриллибитэ 100 сылынан, ол саҕана училище салгыы үлэлиир дьылҕатыгар көмө-тирэх буолбут куорат олохтоохторун ахтан ааһары наадалааҕынан ааҕан, кинилэр оҕолоро, сиэннэрэ дьоннорунан киэн тутуннуннар, аныгы дьон-сэргэ биллин диэн ыалларга олорон үөрэнэн, идэ ылан тахсыбыт оччотооҕу эдэр дьон, билигин үлэ ветераннарын ахтыыларын мунньан бэлэмнээтибит.

Ньурба оройуонун Үөдэй нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, Саха сирин оҕону иитиигэ, сайыннарыыга, үөрэҕириитин сайдыытыгар Бочуот знага, 2010 сыл «Бүтүн Россиятааҕы нэһилиэнньэ перепиһэ» медаллардаах үлэ ветерана Васильева Софья Ивановна:

-Мин 1964 с. бастаан тиийэн үөрэнэрбэр Кугаевскайдар диэн училище таһыгар олорор ыалга 1 сыл Петрова Машалыын олорбуппут. Онтон, үөрэнэр корпуспут умайбытын кэннэ, Бүлүү пааркатын таһыгар Степановтарга 3 буолан олорбуппут: Васильев Володя, Иванова Варя уонна мин. Ыаллар аҕалара Степанов Василий Петрович Ньурба Хаҥалаһын киһитэ этэ. Хайыһарынан сүүрэрин өйдүүбүн. Ийэлэрэ Варвара араас кинигэлэри ааҕара, онтун биһиэхэ кэпсиирэ. «Консуэло» диэн мээнэ көстүбэт кинигэни ааҕарын көрбүттээҕим. Эбэлээхтэрэ, Галя диэн балтылааҕа уонна 3 кыра оҕолоохторо. Улаханнара Ириша сүүрэ сылдьар, Петя хаамар, кыралара Катя олоппоско олорор оҕолор этилэр. Онон уон буолан олорбуппут. Варя биһикки биир кыра хоско, Володяны аан таһыгар, аһыыр сир өттүгэр тимир орон туруоран, онно олохтообуттара. Училищеттан ыраах олорбуппут. Үксүн киэһэ уонна өрөбүллэргэ баар буоларбыт. Биһиги оҕолору таптыырбыт, ордук кыра Катяны көрөрбүт-истэрбит.

Бу ыал биһиэхэ кыһаллаллара, үөрэхпитин туоһулаһаллара, сүбэлииллэрэ. Саамай чугас дьоммут курдуктара. Бу олорорбут тухары биирдэ да сэмэлэммэккэ, мөҕүллүбэккэ сылдьыбыппыт. Дьиэҕэ, тиэргэҥҥэ туох үлэ баарынан саба түһэн үлэлээччибит. Икки сыл олорбуппут.

1998 с., Бүлүү училищетын юбилейыгар  сылдьан, Володялыын бара сылдьыбыппыт. Варвара эрэ баара, эмиэ кинигэ ааҕа сылдьара. Син өр соҕус олорон олох-дьаһах туһунан кэпсэппиппит. Эбэлэрэ, балта, кэргэнэ олохтон барбыттарын туһунан кыбытан, этэн аһарбыта. Оҕолор улаатан этэҥҥэ сылдьалларын иһитиннэрбитэ.

Онтон 1 сыл Михайлов Кузьма Ильичтээххэ, Бүлүү куоратынааҕы электростанция салайааччытын аахха, олорбутум. Бүлүү библиотекатын аҥаарыгар, өрүс үрдүгэр турар дьиэҕэ олороллоро. Ол дьиэ билигин да баар. Эбэлээхтэрэ, кэргэнэ Шура диэн этэ, 5 уол, 2 кыыс оҕолордоохторо, 8-ыс оҕо мин буолтум. Оҕолор бары үөрэнэллэрэ. Аҕалара Ньурба Маарыттан, ийэлэрэ Үөдэйтэн төрүттээхтэрэ. Оҕолор олус бэрээдэктээхтэрэ, дьоннорун тылларын истэллэрэ, улахан киһи курдук дуоспуруннаахтара. Дьонноро оҕолорун хаһан да мөҥө-этэ сылдьалларын истибэтэҕим. Аҕалара, көрдөххө сымнаҕас курдук буолан баран, кини тылын киһи хайдах да истэр, ылынар киһитэ этэ. Мин бу ыалга олорон киһи буолтум, үөрэҕи бүтэрэрбэр элбэх өйү-санааны укпуттара. Кырдьыга баара,  тулаайах оҕо буолан, мэник-тэник этим. Кэлин ыал, үлэһит буолан баран, кинилэргэ сөп-сөп кэлэн барааччыбын. «Улахан кыыспыт» кэллэ диэн, оҕонньордоох эмээхсин үөрүү бөҕө буолааччылар. Оҕолор «эдьиийбит кэллэ» диэн тула көтө сылдьааччылар. Онон, ыал улахан оҕото буолан, мин хас да мутук үрдээн, үөрэн-көтөн дьиэбэр төннөөччүбүн.

1986 с. кэргэним орто дойдуттан туораабыта. Үс оҕону атахтарыгар туруортаатым. 7 сиэннэнним, уонтан тахса хос сиэннээхпин. Улахан хос сиэн уол 5 кылаас, онтон 3 кылаас, улахан кыыс хос сиэн 2 кылаас, онтон 1 кылааска үөрэнэллэр, уоннааҕылара кыралар.

Ити курдук үөрэхпэр, олохпор элбэх үөрэтиини, такайыыны биэрбит, киһи буоларбар көмөлөспүт, илдьэ олорбут ыалларбын барыларын олус күндүтүк саныыбын, ахтабын, махтанабын!

. . .

Р.С. Николаева (Антонова), үлэ ветерана, Сунтаар Кутанатын бочуоттаах олохтооҕо, Т. А.Иванова (Владимирова),  АЛРОСА АХ ветерана,  Мирнэй Сүлдьүкээрин бочуоттаах олохтооҕо:

-Дьүөгэм Владимирова Тасялыын, үөрэнэр кыһабыт «кытарарга» былдьаммытыгар, Бүлүү куорат ыаллара Ердашевтар биһигини олордон абыраабыттара. Дария, Дмитрий икки уол оҕолоох сүрдээх сэмэй, үтүө майгылаах, үлэһит, иллээх ыал этилэр. Дария Григорьевна Кэбээйи Мукучутуттан төрүттээх, бэйэтэ биэкэр этэ. Кини арыы саһыл сырдык хааннаах, үрдүк уҥуохтаах, истиҥ мичээрдээх, элбэх кэпсээннээх, ыраас туттунуулаах, минньигэс астаах хаһаайка буолара. Дмитрий Маркович бэйэтэ Үөһээ Бүлүүттэн кэлбит, эрдэһит, үлэһит, сымнаҕас майгылаах, лоп-бааччы тыллаах-өстөөх, дьоһуннаах хаһаайын этэ. Кинилэр тыл аҥаарыттан өйдөһөр сүрдээх эйэлээх ыал этилэр. Биһиэхэ сыһыаннара олус истиҥэ, үөрэнэн кэллэхпитинэ биһигини сылаас аһынан көрсөллөрө.

Биһиги кинилэргэ дьиэ ис-тас үлэтигэр көмөлөһөрбүт, ардыгар Дарияны кытары куорат бэкээринэтигэр хонсорбут. Оҕолоругар Дималаах Аркашаҕа үөрэхтэригэр көмөлөһөр этибит. Киэһэ саха суруйааччыларын кинигэлэрин дорҕоонноохтук ааҕарбыт. Арыт киинэҕэ сылдьарбыт, библиотекаҕа кинигэ, сурунаал ааҕа барарбыт.

Бүлүү биир ытык-мааны ыалыгар Ердашевтарга махталбыт муҥура суох. Кинилэртэн үөрэнэр сирбит чугаһа да үчүгэйэ бэрдэ. Уопсайынан, Бүлүү олохтоохторо устудьуоннарга бары киһилии эйэҕэстик сыһыаннаһалларын умнубаппыт.

. . .

А.П.Баягантаева (Баттахова), СӨ үөрэҕириитин туйгуна, СӨ үөрэҕириитин бочуоттаах бэтэрээнэ, Нуораҕана, О.В.Осипова, Е.Г. Николаева (Андреева), СӨ үөрэҕириитин бочуоттаах бэтэрээнэ, Ньурба Малдьаҕарын бочуоттаах олохтооҕо:

-Саха сирин араас муннуктарыттан кэлэн 400-тэн тахса студент үөрэ-көтө үөрэнэ сылдьыбыт училищебыт дьиэтэ умайан хаалан, улахан иэдээн буолбута. Бу кытаанах түгэҥҥэ Саха сиригэр алын кылаас учууталларын бэлэмнээн таhаарар кырдьаҕас үөрэх кыhата салгыы үлэлии турарыгар Бүлүү куоратын амарах дууhалаах, аhыныгас айыы санаалаах дьоно төhүү күүс буолтара. Студеннар олорбут үгүс уопсайдара  үөрэнэр дьиэлэр буолбуттара. Элбэх оҕону куорат олохтоохторо дьукаах ылан олордубуттара. Биhиги 4 кыыс буолан: Баттахова Тоня, Игнатьева Люда, Осипова Ольга, Андреева Дуся- училищебыт завхоhугар Сыромятников Ефим Егоровичтаахха дьиэлэнэн олорбуппут. Саҥа туттубут 4 хостоох дьиэлэрэ Орджоникидзе уулусса 46 нүөмэригэр турара. Тиэргэнигэр урут олорбут кыракый дьиэлэрэ баара. Онно эмиэ училище уолаттара олорбуттара. Ыал ийэтэ Марина, аҕыйах саҥалаах, наҕыл, сэмэй баҕайы этэ. Оҕолоро эмиэ көрсүө, үчүгэйкээн дьон этэ. Саамай кыраларын Гошаны (Куочугу) киhи эрэ таптыах оҕото этэ, саҥа сүүрэ сылдьар котокуну куукула курдук биэбэйдэhэрбит.

Марина барахсан, кыра оҕолордоох, эдэрчи киhи, эбии түөрт кыыhы көрөн-истэн, хаhаайыстыба көрүнэн олорбута. Аҕалара Ефим наар үлэтигэр, кэлиигэ-барыыга сылдьара. Туох да кыҥкый саҥаны истибэккэ, олус үчүгэйдик, дэлэгэйдик кыстаабыппыт. Оччолорго көтө-дайа сылдьар мэник-тэник эдэр дьон төбөбүтүгэр махтанар, баhыыбалыыр санаа охсуллан да ааспатах буолуохтаах. Онон, бу элбэх бириэмэ ааспытын кэннэ, хойутаан да буоллар, үтүө санаалаах Ефим Егорович, кэргэнэ Марина сырдык ааттарыгар барҕа махталбытын этэбит. Оҕолоро, ыччаттара этэҥҥэ олордуннар, доруобай буоллуннар, дьоннорунан киэн тутуннуннар!

. . .

В.И. Собакина, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Мирнэй куорат:

-1968 сыл сайыныгар БПУ иитэр-үөрэтэр тыыныгар уһуйуллан, элбэх оҕону, дьону кытта алтыһан, сайдан, үөрэнэн, учуутал идэтин ылбытым. Үөрэммитим устатыгар икки сыл (II-III-с куурустарга) ыалга олорбутум.  II-с кууруска үөрэнэрбэр интернат иитээччитэ Нектегяева Варвара Петровна бэйэтэ олорор уопсай дьиэтигэр дьүөгэтигэр, учуулусса бухгалтерыгар Платонова Варвара Харлампьевнаҕа (Жданов уулуссатын 8 нүөмэригэр 8 квартираҕа) илдьэн олохтообута. Көһөн кэлэн, олус истиҥ-иһирэх илгэлээх, 4 оҕолоох ыалга түбэспитим. Оҕолор Наташа, Надя, Полярий оскуола ортоку кылааһын үөрэнээччилэрэ этилэр, мурун бүөтэ Лия оҕо саадыгар сылдьара. Оҕолор дьиэлэригэр истигэн, бэйэлэрин икки ардыларыгар эйэлээх, дьиэ үлэтигэр сыстаҕас этилэр. Онон мин ис үлэҕэ кыттыспат этим.

Ийэлэрэ Варвара Харлампьевна — улахан коллектив тарбахха баттанар специалиһа. Олус холку, аҕыйах саҥалаах, кыыһырары билбэт этэ. Мин оҕолорун мөҥөрүн олох өйдөөбөппүн, төһө даҕаны Полярийбыт үөрэҕэр боппуруостардааҕын иһин. Билигин санаатахпына, Варвара Харлампьевна чахчы саха Далбар Хотуна эбит.

Өссө эбэн эттэххэ, мин уоллуҥу туттуулаах-хаптыылаах буоламмын, Варвара Петровна тас үлэҕэ көмөлөһөөччү буолуо диэн санааттан илдьэн олордубут эбит диэн сэрэйэбин. Ол курдук, кырдьык, олорбутум устата өрөбүллэргэ хаһаайкалыын иккиэн маспытын эрбээччибит. Онтон мин хайытааччыбын, Харлампьевна киирэн бэрэски буһарааччы. Биирдэ эмэ Дорообо Бүөтүр аттыбытынан ааһан истэҕинэ көрдөстөххө, аҕыйах хардаҕаһы хайытарын өйдүүбүн.

Оннук нэммитин билсэн, тапсан, икки сыл олорбутум, салгыы олор диэбиттэрин, оҕолору кытары чугастык алтыһаары уопсайга көспүтүм. IV-c кууруска «Сыралта» уопсайга оҕолору кытта олус үчүгэйдик, иллээхтик олорбуппут. Кэм-кэрдии ааһан истэҕин аайы кырдьаҕас Бүлүү куоратын олохтоохторо БПУ студеннарыгар туһалаабыт үтүөлэрэ-өҥөлөрө өссө ордук суолталанан, сыаналанан иһэр, учуулуссаны бүтэрбиттэр сүрэхтэригэр, өйдөрүгэр-санааларыгар иҥэн сылдьар, махталбыт муҥура суох.

. . .

Е.Р.Алексеев, БППК преподавателэ, РФ үтүөлээх учуутала:

-Бүлүү куоратын биир бастыҥ ыалларыгар Ефросиния Гаврильевна уонна Василий Михайлович Кондаковтарга үһүс-төрдүс куурустарга (1966-68) үөрэнэр сылларбар олорбутум. Ефросиния Гаврильевна бэйэтэ ыҥырбыта. Соҕотох уолларыгар Алеша Кондаковка доҕор буолбутум. Олус амарах санаалаах, дьоҥҥо үтүө сыһыаннаах, чэнчис, чэбэр туттуулаах, чуумпу олохтоох, үлэһит кырдьаҕастар этилэр. Миигин оҕолорун курдук көрбүттэрэ. Өрүһэ суох сиргэ төрөөбүт, улааппыт киһи мин, ытыктыыр киһим Василий Михайлович балыксыт буолан, өрүс балыгын арааһын билбитим, сиэбитим-аһаабытым: тоҥ, туустаммыт, ыһаарыламмыт, мииннэммит,  балык-бөрүөк, дьуукала. Дьиэ ис-тас үлэтигэр  кыратык көмөлөһөрүм. Барыта бэлэмҥэ олорбутум. Олорорбор, аһыырбар тугу да төлөппөтөхтөрө. Оччолорго куоракка олорор интернаттаах студеннарга ыйдааҕы аһылыгы сухой паек диэн биирдэ биэрэллэрэ. Каникулга дьиэбэр бардахпына дьонум кэһии диэн эт, арыы, сүөгэй, барыанньа, отон ыытааччылар. Ол кэмтэн ситиммитин хаһан да быһа иликпит. А.И.Герцен аатынан Ленинградтааҕы педагогическай институту бүтэрээт, училищебар преподавателинэн ананан үлэлии кэлбитим, эмиэ кинилэргэ үөрүүнэн олорбутум. Мин  учуутал идэтин баһылыырбар, үлэбин-хамнаспын саҕалыырбар, олохпун оҥосторбор улахан төһүү күүс буолбуттарыгар махталым муҥура суох. Ефросиния Гаврильевнаҕа, Василий Михайловичка, Ульяна Федоровнаҕа уонна Алексей Васильевичка —  Кондаковтарга – махталым адьас улахан.

Билигин үлэбэр баран-кэлэн иһэн, уруккута Октябрьскай, билиҥҥитэ Ленин уулуссатын 87 нүөмэрдээх дьиэтин аттынан аастахпына, эдэр сааһым сыллара тиллэн кэлэллэр, олорбут хоһум түннүгүнэн  оччотооҕу олоҕум ойууланан көстөр, сүрэхпин-быарбын минньигэстик долгутар.

. . .

З.А.Павлова (Семенова), РСФСР норуотун үөрэҕириитин,  СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Кэбээйи улууһун бочуоттаах олохтооҕо:

-Ол 1966 с. сайын II кууруһу бүтэрбиппит уонна училищебытыгар өрөмүөҥҥэ үлэлии хаалбыппыт. Сайын ортото үөрэнэр икки мэндиэмэннээх корпуспут умайан хаалла, уот тугу да быыһаппатаҕа. Күһүөрү дойдубар баран, хойутаан, үөрэх буолуо аҕыйах хонук хаалбытын кэннэ кэлбитим. Инники олорбут «Новай», «Белай» уопсайдарбытыгар үөрэнэр буолбуппут. Онон улахан куурустар оҕолорун уопсайга олордубат буолбуттар,  кыргыттарым бары кэриэтэ ыаллары булуммуттар.

Мин хайдах буоларбын кыайан быһаарыммакка сылдьан, биир дойдулаахпын Каратаева Зояны эдьиийбит  аахха көрүстүм. Зоя ыал булбут, «миигин кытта олор, баран ыйытыахха» диэн илдьэ барда. Советскай уулусса 9-с нүөмэригэр турар икки квартиралаах дьиэттэн бииригэр Бүлүү Бороҕонуттан төрүттээх  Петрова Анна Ивановна олорор, промбыткомбинакка иистэнньэҥинэн үлэлиир эбит. Кыыһа Валентина Краснодар куоракка эмиэ иис үөрэҕэр барбыт. Онон Зоялыын биир хоско олордубут.

Дьиэбит училищеттан ыраах, куорат баанньыгын чугаһыгар турара. Биһиги училищебытыгар баран аһыыбыт, үөрэнэбит. Киэһэ хойукка диэри сылдьабыт. Анна Ивановна, биһигини күүппэккэ, сытан утуйар. Күүлэ аанын хатыыр, биһиги кэлэн кистэлэҥ быаны тардан арыйан киирэбит. Хойутуугут-эҥин диэн биирдэ да мөҕүллүбэтэхпит. Көмөбүт диэн өрөбүлгэ нэдиэлэтээҕи оттор маһы, харбылы эрбиибит, буочукаҕа муус симэбит, киэһэ 6 чааска оһоҕу оттобут, сылабаар оргутабыт.

Саҥа дьыл кэнниттэн Зоям таайын аахха көспүтэ, онон бэйэм салгыы кыстаабытым. Ити III-с кууруска үөрэнэрбитигэр этэ. IV-с бүтэһик кууруска үөрэнэ кэлбиппэр, «быйыл эмиэ олор» диэбиттэрин, кыргыттарым уопсайга миэстэ уураннар, онно көспүтүм. Ити сөбүлэһэн, тапсан олорбуппут кэрэһитэ буоллаҕа. Анна Ивановна олордубатаҕа буоллар, төһөлөөх эрэйдэниэм этэй дии санаатахапына долгуйабын. Үтүө санаалаах ыал миигин олордо ылан үөрэннэҕим, үлэһит буоллаҕым. Онон куруук махтана саныыбын.  Үтүө дьоҥҥо махтал улаханын аныыбын.

. . .

Дьэ, ити курдук Бүлүү куоратын олохтоохторун үтүө быһыылара умнуллубат, дьон өйүгэр-санаатыгар, сүрэҕэр иҥэ сылдьар. Мин эмиэ үөрэхтэнэн, идэ ылан киһи-хара буоларбар таайым Егоров Иннокентий Егорович уһулуччу өҥөлөөҕүн хайдах даҕаны ахтан ааспат буоларым сатаммат.  Бастакы кэргэниттэн икки оҕону илдьэ хаалан, онтон икки оҕолоох саҥаспытын Степанида Саввичнаны Сыралтаттан көһөрөн киллэрэн, кыыс оҕолонон, барыта биэс оҕолоох улахан ыал баһылыга буолбута. Аны онно, ийэбит өлөн, бастаан балтым Зина, онтон мин эбии оҕо буолан көрүллүбүппүт, иитиллибиппит. Билигин саныыбын, хайдах таайым гараж харабынайын, саҥаһым хонтуора хомуйааччы кыра хамнастарыгар тиийинэн итиччэ элбэх оҕону аһатан-сиэтэн, таҥыннаран олорбуттарын. Мин дьонум, бэйэлэрэ нэһиилэ тиийинэн олорор дьон, оччо-бачча көмөлөспөтөх буолуохтаахтар. Барыбытын тэҥҥэ тутан, тугу булбуттарынан аһатан, кыһалҕаны биллэрбэккэ улаатыннартаабыттара — тугунан даҕаны кэмнэммэт үтүө быһыы. Тыыннаахтарыгар ол туһугар махтанар өй киирбэтэх. Онон, үөһэ ахтыбыт доҕотторум курдук, кинилэр сырдык ааттарыгар сүгүрүйэрбитин оҕолоругар, сиэннэригэр тиэрдэбит.

Бука бары сүһүөхтээх бэйэбит сүгүрүйэн, хоолдьуктаах бэйэбит хоҥкуйан туран барҕа махтал, баһыыба тылларын ис сүрэхпититтэн этэбит.

С.П.Григорьев, БПУ 1968 с. бүтэрбит, үлэ ветерана, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ