Үтүө санаа кэрэһитэ

“Дьоллоох киһи кырдьар сааска тиийэр, оҕолорун олохторун тэрийсэрин ааһан,  сиэннэригэр, хос сиэннэригэр бэйэтин баай олоҕун уопутуттан бэрсэр, сүбэлиир, кинилэр олохторун араҥаччылаһар кыахха тиийэр”, — диэн тус санаалаахпын.

Ким эмэ туһунан: “Тупса кырдьыбыт” диэтэхтэринэ, көрдөхпүнэ, чахчы да дьүһүннүүн сырдык, майгылыын сымнаҕас, наҕыл буолар дьоннору көрөөччүбүн ээ… Оттон кырдьыы, сааһырыы дьоҥҥо араастаан кэлэр. Холобур, сорох сааһырдым, тугу да кыайбат буоллум, ыарытыйабын диэн дьиэтигэр бүгэн, тэлэбиисэри манааһынынан муҥурданар, ону да хараҕа көрөр, кулгааҕа истэр буоллаҕына. Оттон сорох киһи сиэннэрин, хос сиэннэрин көрсөр, дьиэ-уот бэрийиитин курдук бүппэт түбүгүнэн дьиэтээҕилэрин үөрдэ-көтүтэ күнүн барыыр. Сорох сибэкки эгэлгэтин олордор, дьэрэкээн оһуор анньар, сорох иис араас көрүҥүн баһылаан,  дьиэтин иһин бэйэтэ тикпит малынан киэргэтэр, быыстапкаларга кыттар. Сорох хоһоон суруйар, ахтыы кинигэлэрин сааһылыыр. Хас биирдии киһи туохха дьоҕурдааҕынан, туохха баҕалааҕынан, санаата кыайарынан дьарыктанар.

Олунньу 20 күнүгэр биһиэхэ олус үтүөкэн күн тосхойдо. Күүстээх санаалаах, олоххо тардыһыылаах, кырдьар саас бытаардааһыныгар бэриммэт бэртээхэй киһини кытта көрсүһүү сэминээригэр сылдьан, сүөм саҕа үрдээтим, санаам сырдаата, билии-көрүү эбинним.

Бүгүҥҥү күн дьоруойа Аргунова Любовь Семеновна  “Мындыр саас” бырайыагын иһинэн “Уһуннук олорууга бэйэни үөрэтии, дьоһуннук кырдьыы култууратын баһылааһын” тиэмэтигэр саастаах дьону аһаҕас  кэпсэтиигэ ыҥыран,  сүбэ-ама аҥардаах, билии-көрүү үллэстээһиннээх сонун сэминээр буолан ааста. Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, “Норуот педагогикатын” бочуоттаах чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин  үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ,    Учууталлар учууталлара Любовь Семеновна куорат оскуолаларыгар, Мэҥэ Хаҥалас нэһилиэктэригэр “Кырдьыы култуурата”, “Күн этнопедагогиката”, “Мындыр саас” тиэмэлэригэр бэсиэдэлэриттэн кэпсээтэ. Кини “Институт развития человека” бииргэ үлэлиир эбит. Билиитин-көрүүтүн Арассыыйа бөлүһүөгэ, дьиэ кэргэн психолога,  суруйааччы  Анатолий Александрович Некрасов “90 шагов  к здоровью” диэн кинигэтиттэн сомсор эбит. Иоганн Егорович Максимов  “Айылҕа ситиминэн Айыы тыыннаныы”, “Квантовай хардыылар”, “Сайдыы кирилиэстэрэ” үлэлэрин, “Күн Дабаан” ассоциация тэриллэн, 15 лаборатория үлэлиирин, “Мин  — эйгэбин” педагогическай мастарыскыай, Айсен Дойду, Василий Иванович Оконешников  киэҥ далааһыннаах үлэлэрин сырдаталаата. Арассыыйаҕа 2016 сылтан кырдьыы култууратыгар болҕомто ууруллуута күүһүрбүтүн бэлиэтээтэ. Саха сирин Доруобуйатын харыстабылын министиэристибэтин кылаабынай онколога Федосия Иванованы илдьэ Мэҥэ Хаҥалас улууһун бэтэрээннэрин сэбиэтин кытта кырдьыы култууратын тиэмэтигэр сэминээр ыыттылар.  Любовь Семеновна бу сүбэлэрин-амаларын киэҥ араҥаҕа таһааран, онлайн-биэриилэри оҥорбута икки нэдиэлэ буолбутун үөрэ иһиттибит.

Киһи – айылҕа оҕото, айылҕа хаамыытынан олоҕо саҕаланыаҕыттан тэҥнээн олорор. Ис туруккун истэ, кэтэнэ, хонтуруоллана сылдьарыҥ ордук, санааҕын бэйэҥ сырдатына, толкуйгун дириҥэтэ, билиигин кэҥэтэ, онтугун дьоҥҥун кытта үллэстэ сырыттаххына,  ордук туһалаах.  Дьокуускай куоракка ыам ыйын саҥатыгар кырдьыы култууратыгар анаммыт сийиэс былааннанар, күнэ чопчуланыа, истиэн,-билиэн баҕалаахтар онно киирэн кыттыыны ылалларыгар ыҥырда.

Салгыы сөптөөхтүк тыыныы – Цигун үөрэҕиттэн, тыыныы киһи туругун бөҕөргөтөр сүдү күүһүн бэлиэтээн, тыыныы көрүҥнэригэр үөрэттэ.

Хас сарсыарда уһугуннуҥ да, 5 тылы куйаарга этэрбитин сүбэлээтэ:  Любовь – Таптал, Благодарение – Махтал, Свобода – Көҥүл,  Радость – Үөрүү, Счастье – Дьол . Бу тылларбыт куйаарга тахсан ити күнү быһа биһигини  арыалыыллар, үтүөҕэ, ситиһиигэ сирдииллэр эбит.

Үтүө санаалаах, дириҥ билиилээх киһи биһиэхэ билиититтэн бэрсибитигэр, үтүөҕэ уһуйбутугар ис сүрэхпититтэн махтанныбыт. Уһун үйэлэнэригэр, дьонун, ыччаттарын арчылыы, араҥаччылыы, сүбэлии амалыы сылдьарыгар баҕардыбыт.

Зинаида ИГНАТЬЕВА, Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Хаптаҕай бөһүөлэгэ.