Үтүөкэннээх дойду Бүлүү

Бу күннэргэ «Саха сирэ» хаһыат суруналыыстара Бүлүү улууһун нэһилиэктэринэн сылдьан, чэпчэтиилээх сурутуу күннэригэр бэлэмнэнэн, Уһуйааччы уонна Үлэ сылларыгар туһаайыллыбыт тыа сирин олохтоохторун туһунан матырыйааллары хомуйдубут, чэпчэтиилээх сурутууну билиһиннэрдибит.

ХАҺЫАППЫТЫН СЭРГЭЭТИЛЭР

«Сахамедиа» холдинг генеральнай дириэктэрин солбу­йааччы Чокуур Гаврильев тэрилтэ үлэтин ис хоһоонун кэпсээн, саҥа сонун сүүрээннэр олоххо киириилэрин билиһиннэрбитин үгүс дьон бэркэ кэрэхсии ылынна. Холобура, сурунаал курдук өҥнөөх балаһалардаах «Саха сирэ» хаһыат 40 сирэйдэммитин, ис хоһооно тыа сирин олоҕун-дьаһаҕын туһунан кэпсиирин сырдатта. Биир сонун көстүүнэн улахан матыры­­йааллар “куйаар-кодтаахтарын”, онно төлөпүөнү даҕайдахха, ыстатыйа ис хо­­һооно эбии байытыллан тахсыбыт саайтыгар көһөн, видео кытта көстөрүн быһаарбытын дьон олус сэргии да, соһуйа да иһиттэ.

Кылаабынай эрэдээктэр Александр Тарасов айар кэлэктиип үлэтин-хамнаһын кэп­сээтэ, хаһыат «Эдэр саас» уонна «Саха сирэ» электроннай та­­һаарыыларын билиһиннэрдэ. Мин сылдьыбыт нэһилиэктэрбэр дьону кытта көрсөн матырыйаал хомуйдум, репортаж оҥорон, видеоҕа уһуллум.

ТЫЛГЫНЫГА – САҤА ДЬИЭЛЭР

Бастакы сылдьыбыт нэһилиэкпит – Тылгыны. Манна ордук сэргии көрбүтүм – саҥа дьиэ тутуута үгүс. Буолаары буолан, иккилии мэндиэмэн­нээх дьиэлэр кытта бааллар. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, сүрүннээн эдэр ыаллар дьиэ тутталлар эбит. Олохтоох дьаһалта үс сыллааҕыта дьиэ туттар дьоҥҥо нэһилиэк бүддьүөтүттэн 100 тыһыынча солкуоба­йынан көмө оҥорууга ту­­һаайыллыбыт бырагырааманы олоххо киллэрбит. Ол түмүгэр уонча ыал саҥа дьиэ туттан, үгүстэр номнуо киирэн олороллор. Атыттар туттан тигинэтэ сылдьаллар. Ити курдук, олохтоох дьаһалта дойдуларын ыччаттарыгар дьоһуннаах өйөбүлү оҥорбут.

ХАҺААЙЫСТЫБАЛААХ ЫАЛЛАРГА

Командировкам кэмигэр хотоҥҥо сылдьан, хаһаайыстыбалар үлэлэрин-хамнастарын билистим. Бүлүү улууһун I Күүлэт нэһилиэгин киэн туттуутунан «Күүлэт» тыа хаһаа­йыстыбатын производственнай кэпэрэтиибэ буолар. Уопуттаах салайааччы Елена Тутукарова салайар кэпэрэ­тиибэ бы­­йылгы кыстыгы хайдах туораан эрэрин билсэ, кэпэрэтиип хотонугар анаан тиийэ сырыттым. Сүөһүнү көрүүгэ биригээдьиир Саргылаана Григорьева бүгүҥҥү күннээх үлэ-хамнас туһунан кэпсээтэ. Быйыл хаһаайыстыбаҕа уустук кыстык ааһан эрэр эбит – отторо тиийбэккэ, эбии атыылаһарга күһэллибиттэр. Сылдьыбыт хотоммор 4 ыанньыксыт отут ынаҕы ыыр эбит. Хотонноро толору мэхэньисээссийэлээх. Ол эбэтэр, ынах сааҕын аптамаат хомуйар, дуойканан ыыллар.

Халбаакы нэһилиэгин олохтоохторо Максим уонна Оксана Петровтар хотонноро ырааһа, киэҥэ-куоҥа сөхтөрдө. 34 сүөһүгэ быйыл түөрт төрүөх эбиллэн, 38 ынах сүөһү турар, 5 ыанар ынахтаахтар. Петровтар киэн туттуулара – саха боруодатын оҕуһа. Үс сыллааҕыта ылбыт оҕустара сэмэнтээллэртэн хаһаайыстыба сүөһүтүн үгүс сиэнчэринэн байыппыт. Онон дьэ элбэх үүттээх, минньигэс эттээх сүөһү Петровтарга эрэ буолбакка, бүтүн нэһилиэккэ да элбээбит. Халбаакыга «Петровтар оҕус­тара дуо?» диэн киһи киэн тутта этэр оҕуһун көрөн, хаартыскаҕа түһэрэн, видеоҕа устан, хаһаайыстыба туһунан бэртээхэй репортаж оҥордум диэн астынан кэпсиибин.
Аны «Тэтим» араадьыйа үлэһиттэригэр үөрүүлээх сонун – Петровтар хотонноругар киирээккин кытта эйигин саха араадьыйата доргуччу саҥаран көрсөр. Петровтар күнү быһа «Тэтими» холбонон, истэ-истэ үлэлииллэр. Инньэ гынан, «Тэтим» үлэ-хамнас тахсыылаах буоларыгар улахан көмөлөөх эбит.

КЫРГЫДАЙ КИЭРГЭЛЭ – СИЭДЭРЭЙ КӨСТҮҮЛЭЭХ ДЬИЭ

Кыргыдайга киирээт, киһини бэйэтигэр тардар туох эрэ ураты көстүү баарын ха­­йаан да бэлиэтии көрөҕүн. Бу да сырыыга оннук буолла. Наһаа эриэккэс сахалыы оһуор­даах мандар ойуулаах мас оҥоһуулардаах дьиэлэр «биһигини хайаан да сырдатыаххын наада!» диэбиттии, дьэндэһэн көрүстүлэр. Халлаан күөҕэ, саһархай, от күөҕэ өҥнөрдөөх тимир «профлииһинэн» сабан оҥоһуллубут дьиэлэри мас ­оһуордарынан киэргэтэн кэбиспиттэрэ – ураты көстүү!

Нэһилиэк баһылыгын солбуйааччы Иван Винокуровы сирдьит оҥостон, оһуор­даах дьиэлэри устан, саайтка ыытан, ааҕааччыларбар билиһиннэрбитим. Бу матырыйаалым бассаабынан хото тарҕанан, Саха сирин олох­тоохторун кэрэхсэтэн, Кыргыдай өрөспүүбүлүкэҕэ аатыра түстэ.

КЭРИЭСТЭБИЛ ӨЙДӨБҮННЬҮКТЭР

Бүлүү улууһугар төрөөбүт дойдуларын сайдыытыгар сүҥкэн кылааттарын киллэрбит дьоҥҥо анаан биир дойдулаахтарын үйэтитэр өйдөбүнньүктэр үгүстэрэ сөхтөрдө.

Ордук кыракый Хаҕын нэһилиэгэр хардыы аайы искибиэр, өйдөбүнньүк баарын бэлиэтии көрдүм. Сылгыһыкка анаммыт баарын истэн, ха­­йаан да ону көрдөрөллөрүгэр көрдөстүм. Хаҕыҥҥа 20 сыл баһылыгынан үлэлээбит Оксана Еремеева кэпсээбитинэн, 2010 сыллаахха Улуу Кыайыы бырааһынньыгар анаан Бүлүү улууһун аатыр­быт тимир ууһугар Николай Степановка сакаастаан оҥорторбуттар. Бу искибиэргэ хас биирдии сэргэҕэ араас сылларга үлэлэригэр ситиһиилээх сылгыһыттар ааттара баар эбит. Аҕа дойду Улуу сэрии­тин кэмигэр 100 биэттэн 99 кулуну ылбыт дьонтон саҕа­лаан, күн бүгүҥҥэ диэри ситиһии­лээх сылгыһыттары үйэтиппиттэр. Маны таһынан, Дьиэ кэргэн өйдөбүнньүгүн ахтан ааһар тоҕоостоох. Манна элбэх оҕолоох ийэлэргэ анаммыт истиэн­дэ баар. Хаҕын ыал буолар эдэр дьоно бу искибиэргэ сылдьан, алгыс ылан бараллар эбит.

Ити курдук, киһи Бүлүү улууһун туһунан кэпсии олороро үгүс. Ол барыта саайтпытыгар сырдатыллан, Саха сирин биир сайдыылаах түөлбэтинэн киэн туттууну саҕара чахчы.