Үтүөнү, кэрэни, үйэлээҕи тарҕатааччы

Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, Үлэ Албан Аата уордьан III истиэпэннээх кавалера, А.А. Иванов – Күндэ  түмэл-дьиэтин төрүттээбит  Кириллин Трофим Семёнович бүгүн, ыам ыйын 10 күнүгэр, 70 сааһын туолуохтаах этэ.

Кини 1954 сыллаахха ыам ыйын 10 күнүгэр Татьяна Афанасьевна уонна Семён Дмитриевич дьиэ кэргэттэригэр үһүс оҕонон күн сирин көрбүтэ. СГУ саха салаатын бүтэрэн, Тойбохойунан, Сунтаарынан үлэлээн баран, 1981 сыллаахха төрөөбүт Кутанатыгар үлэлии кэлбитэ. Онтон ыла кини үлэтэ-хамнаһа, олоҕо-дьаһаҕа бар дьонун туһугар күөстүү оргуйан, айар үлэ умсулҕаныгар сылдьыбыта. Мин онно кылгастык тохтоон ааһыам.

Трофим Семёнович ыалдьан баран тылбааһынан күүскэ дьарыктаммыта. Ол курдук, кини Чингиз Айтматов айымньыларын, Андрей Кривошапкин «Табалаах дьон» сэһэнин тылбаастаабытын дьон-сэргэ сөбүлээн ааҕаллар. Хотугу Америка индеецтэрин олоҥхолорун «Хайабаат туһунан ырыаны» тылбаастаабытын Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үтүөлээх артыыската Зоя Петровна Багынанова араадьыйаҕа аахпытын истэн олус үөрбүтэ. Маны таһынан Трофим Семёнович Лев Толстой «Холстомерын» «Ала ат олоҕо» диэн тылбаастаабыта. 2014 сыллаахха киргизтэр олоҥхолорун «Манааһы» тылбаастаабыта. Бу тылбааһа 2015 сыллаахха литература сылыгар «Россия бастыҥ кинигэтэ» буолбута. Манааһы сүрэхтии делегацияны кытта Киргизияҕа тахса сылдьыбыта.

Трофим Семёнович тылбаастаабыт Чингиз Айтматов «Буурҕалаах тохтобул » айымньытыгар киирбит үһүйээнинэн «Моҥкуруут ийэтэ» моно-испэктээҕи СӨ үтүөлээх артыыската Софья Баранова саха тыйаатырыгар хаста да туруорда. Уонна аан дойдутааҕы тыйаатырдар бэстибээллэригэр Монголияҕа кыттан, «Бастыҥ артыыска» ааты ылбыта. Маны таһынан, ахсынньы ыйга Киргизияҕа тахсан көрдөрбүтэ. Онон, Трофим Семенович тылбааһа аан дойду таһымыгар иһиллэн, биһигини үөрдүбүтэ.

Трофим Семенович казахтар «Хабланды баатыр» олоҥхолорун тылбаастаабыта, Олоҥхо институтугар харалла сытар, хаһан эрэ бэчээккэ тахсыа диэн эрэллээхпит. Трофим Семенович Чингиз Айтматовы тылбаастаабытын барытын биир кинигэ гынан таһаарыан баҕарар этэ. Кини бу тылбаастара Чолбоҥҥо, Күрүлгэҥҥэ бэчээттэммиттэрэ.

Маны таһынан, Нодар Думбадзе «Я вижу солнце» уонна «Хижина дяди Тома» диэн сэһэннэрэ бэчээттэнэ иликтэр.

Дьоҥҥо-сэргэҕэ саха суруйааччыларын айымньыларын тириэрдээри, библиотека иһинэн театральнай түмсүүнү тэрийэн, биэс сыл устата Анемподист Софронов  — Алампа «Кэччэгэй кэриэһэ суох», Платон Ойуунускай «Оҕоҕо баҕарбыт», Тимофей Сметанин «Атын киһи оҕото», Иван Герасимович Иванов – Нуолур, Иннокентий Семенов айымньыларынан туруоруллубут «Быраһаай алааһа», о.д.а. айымньылары туруоран, чугастааҕы нэһилиэктэргэ гастроллаабыппыт.

Түмсүүгэ барыта 28 киһи дьарыктаммыта, ол иһигэр 3-4 оскуола оҕото. Бу түмсүүгэ кэргэннии Полина, Николай Сековтар, Владимир Васильевич Иванов, Владимир Семенович Егоров, Валентина Васильевна Иванова, Татьяна Константиновна Джанова, Мотрена Кузьминична Ксенофонтова, Вера Куприяновна Петрова, Мария Михайловна Куприянова, Анатолий Никандрович Гаврильев, Айталина Алексеевна Романова, Анфиса Владимировна Иванова, Ксения Андреевна Павлова, Мария Павловна Афанасьева, Алексей Игнатьевич Федоров уо.д.а. биһиги талааннаах артыыстарбыт этилэр. Улуустааҕы театральнай түмсүүлэр күрэхтэригэр «Быраһаай алааһа» диэн Трофим Семенович сценарийынан туруоран бастакы миэстэни ылбыппыт. Быйыл Кутана орто оскуолатын театральнай түмсүүтэ эмиэ бу «Быраһаай алааһа» испэктээҕинэн «Бастыҥ испэктээх» ааты ылан, Гран-при хаһаайыттарынан буоллулар.

Бу театральнай түмсүү инникитин өссө элбэх айымньылары туруоран, үүнэ-сайда турарыгар баҕаран туран, Трофим Семенович дьиэ кэргэнин, оҕолорун ааттарыттан анал бириэмийэни туттардыбыт.

Бу курдук, тапталлаах кэргэним, аҕабыт, эһэбит Трофим Семенович төһө да билигин биһиги кэккэбитигэр суоҕун иһин, кини айымньыларынан аан дойдуга кэпсии, саҥара сылдьар.

Кириллина Зоя Григорьевна, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ култууратын туйгуна.