Ытык кырдьаҕас Мария Перфильева 95 сааһын туолла

Бу күннэргэ Хаҥалас улууһун Төхтүр нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык кырдьаҕаһа» бэлиэ хаһаайката, 3 истиэпэннээх «Ийэ Албан аата» уордьаннаах, сэрии оҕото мэтээллээх, тыыл, үлэ бэтэрээнэ Мария Ильинична Перфильева 95 сааһын туолла.

Мария Ильинична  1930 сылллаахха  тохсунньу 22 күнүгэр  Хаҥалас улууһун Төхтүрүн Кыһыл сулус диэн түөлбэтигэр төрөөбүтэ. Оҕо сааһа Аҕа дойду сэриитин сылларыгар, кыра кыаммат холкуостаах дьиэ кэргэнигэр ааспыта. Түөрт оҕолоох Илья Гаврильевич уонна Елена Саввична Лукиннар дьиэ кэргэннэригэр Мария  бастакы оҕонон төрөөбүтэ. Инньэ гынан ас-таҥас кырыымчык  кэмин, аас-туор олох кыһарҕанын этинэн-хаанынан билбитэ.

Аҕата  Ааллаах Үүҥҥэ биэс атынан таһаҕас таһар, сайынын  окко, бурдукка, мас кэрдиитигэр үлэлээбит. Ыарахан үлэҕэ баттатан доруобуйатыгар оҕустаранолохтон эрдэ барбыта. Ийэлэрэ түөрт оҕотун кытары тулаайах хаалан, Мария ыал улахан оҕотун сиэринэн, иккис кылаастан балыстарын, бырааттарын иитэргэ көмөлөһөөрү осколатын быраҕан, үлэлииргэ күһэллибитэ. Ол саҕана үлэлиир дьоҥҥо 500 грамм килиэп биэрэллэрэ. Кыһынын кулуупка остуорастыыра, сааһын-сайынын бурдукка, сир оҥоһуутугар үлэлиирэ. Төлөбүрүн ыйга 3-түү киилэ бурдугунан, 5-тии киилэ сэппэрээтэр үүтүнэн төлүүллэрэ. Сэрии ыар сылларыгар улаатан эрэр кыыс оҕо аччыктааһын, тоҥуу эрэйин этинэн-хаанынан билбитэ.

1950 сыллаахха Николай Максимович Перфильевкэ кэргэн тахсан, ыал буолан 7 кыыс, 2 уол  оҕону төрөтөн, биир уолу бэйэлэрин оҕолорун курдук иитэн 50 сыл дьоллоохтук олорбуттара. Улахан уоллара Ылдьаа, кыыстара Зоя кыра саастарыгар ыалдьан өлөөхтөөбүттэр.

Мария Ильинична 1950-1987 сс. диэри «Кыһыл сулус» холкуоска, онтон  «Өктөм» совхозка ыанньыксытынан  үлэлээбитэ. Үтүө суобастаахтык, таһаарыылаахтык үлэлээн мэлдьи «Бочуот дуоскатыгар» тахсара. Өр сыллаах хорутуулаах үлэтин иһин араас бэлиэлэринэн, грамоталарынан, бириэмийэнэн, мэтээллэринэн  наҕараадаламмыта. Ытык кырдьаҕас –«Коммунистическай үлэ» уонна РСФСР социалистическай куоталаһыы туйгуна. 1967 сыллаахха туҥуй бургунастартан сылга 1800 киилэ үүтү ыан Москва куоракка Бүтүн сойуустааҕы норуот хаһаайыстыбатын быыстапкатыгар, инники күөҥҥэ сылдьар туруу үлэһит дьон өрөспүүбүлүкэтээҕи сүлүөттэригэр дэлэгээтинэн талыллан кыттыбыта, анал хары чаһытынан наҕаараадаламмыта.

Кини 1960 сыллаахха «Өктөм» совхозка ынаҕы аппараатынан ыаһыны бастакынан баһылаабыт  ыанньыксыттартан биирдэстэринэн буолар.

Мария Ильинична ыанньыксыт ыарахан үлэтин таһынан иистэнэн, оҕолоругар, сиэннэригэр бэргэһэ, сон, унтуу, араас дьэрэкээн былааччыйалары тигэн кыргыттарын сиэннэрин үөрдэрэ. Уран тарбахтаах элбэх оҕолоох ийэ, иллэҥсийдэ даҕаны сахалыы оһуордаах-мандардаах араас дьэрэкээн сабыылары, олбохтору, кэргэнигэр ат киэргэлин тигэрэ.

Олоххо, үлэҕэ көхтөөх киһи, Мария Перфильева өр сылларга нэһилиэккэ Дьахтар кэмитиэтин чилиэнэ, сыанаттан түспэт артыыс этэ.

Оҕолоро бары үрдүк үөрэҕи бүтэрэн араас эйгэҕэ үлэлии сылдьаллар. Кинилэр ортолоругар учууталлар, товаровед, зоотехник, экономист, электрик идэлээхтэр бааллар. Ытык ийэ оҕолоро дьиэ-уот тэринэн билигин бэйэлэрэ улахан дьиэ кэргэн ийэлэрэ, аҕалара.  Тыыл бэтэрээнэ, Дьоруой ийэ Мария Ильинична 17 сиэн, 19 хос сиэн тапталлаах эбээтэ, хос эбээтэ. Ыиык кырдьаҕас оҕолорун, сиэннэрин, хос сиэннэрин тапталларарыгар уйдаран, дьоллоохтук олорор. Барыбытыгар үчүгэйи, кэрэни эрэ баҕарар, аттыбытыгар үөрэ-көтө, ыллыы-туойа сылдьара биһигини кынаттыыр, дьоллуур, хас биирдиибитигэр холобур буолар дэһэллэр оҕолоро, сиэннэрэ.