Ытык Тааттаҕа — Манчаары оонньууларыгар

Тааттаҕа “Манчаары оонньуулара” буолара чугаһаата. Далааһыннаах тэрээһин түһүлгэтигэр дьон-сэргэ тоҕуоруһуо.

Улахан эппиэтинэс сүктэриллибит улууһа онно төһө бэлэмий?

Саҥа тутуу — сонун көстүү

“Манчаары оонньууларын” дириэксийэтин салайар Петр Захаров:

— Бэлэмнэнии үлэлэр тиһиктээхтик салҕаналлар. Нэһилиэнньэ нэдиэлэ ахсын ыытыллар субуотунньукка көхтөөхтүк кыттар.

Сүрүн тутууларынан “Дьулуруйар Ньургун Боотур” стадион, Алексей Егорович Турнин аатынан успуорт дыбарыаһа, Авксентий Егорович Мординов аатынан Таатта лиссиэйэ буолаллар. Лиссиэй ахсынньыга үлэҕэ киирбитэ, успуорт дыбарыаһа (күрэс ыытыллар уораҕайа) уонна стадион бэс ыйыгар олоччу бүтүөхтээхтэр. Биир сүрүн эбийиэк — Саһыл Уйалаах ипподрома. Манна ааспыт сылтан үлэлэр саҕаламмыттара. Билигин 60 ат турарыгар сайыҥҥы көньүүһүнэ (сылгы хаһаата) уонна күрүөтэ хаалан тураллар. Бэс ыйын ортотуттан субуотунньуктаан дьэндэтэр былааннаахпыт.

Билигин спортсменнары, ыалдьыттары түһэриэхтээх, аһатыахтаах эбийиэктэрбитигэр өрөмүөннэр ыытыллаллар. Сотору үмүрүтүөхпүт. Тупсаҕайдык туттан олоруу хайысхатынан былааннаммыт үлэлэр салҕаналлар. Таатта уонна Чурапчы улуустара быысаһар аартыктара олоччу саҥардыллан, тупсарыллан сиэрэ-силигэ ситиэхтээх. “Халыма” айан суолун кыйа олорор нэһилиэнньэлээх пууннар киирии аншлагтара саҥардыллан, хас биирдии нэһилиэк туспа бэлиэлээх буолуоҕа.

Түөрт сылга биирдэ ыытыллар Манчаары Баһылай аатынан күөн күрэс төрүт көрүҥнэрин күрэхтэһиитэ ытык Тааттаҕа үрдүк таһымҥа ыытылларыгар дьоммут-сэргэбит бүттүүн түмсэн көхтөөх кыттыыны ылаллар.

Күндү ыалдьыттарга

Норуот айымньытын дьиэтин салайааччыта Гаврил Вырдылин түһүлгэҕэ түмсүбүт ыалдьыттары сынньатар-аралдьытар тэрээһиннэртэн сырдатта.

— Култуура бырагырааматыгар 60‑тан тахса тэрээһин былааннаммыта. Быыстапкалар, туристическай маршруттар, түмэллэр үлэлэрэ, стадиоҥҥа тэрээһиннэр, уо. д. а.

Улахан болҕомто тэрээһин аһыллыытыгар уонна сабыллыытыгар ууруллар. Көрөөччүлэр уран тыл маастардара тахсыбыт, улуу олоҥхоһуттар уутуйан үөскээбит ытык-кэрэ сирдэриттэн уратыны эрэйэллэрэ, кэтэһэллэрэ өйдөнөр. Маныаха Саха тыйаатырын артыыһа, Олоҥхо тыйаатырын кылаабынай режиссера, биир дойдулаахпыт Роман Дорофеев салалтатынан хамаанда ураты көрүүтүн, сонун санаатын түмэн үлэлиир. Дьон-сэргэ кэтэһэр улахан тэрээһинин үөрүүлээх аһыллыытыгар 2000 киһи, сабыллыытыгар 800 киһи кыттара былааннанар. От ыйын 7 күнүгэр сүрүн бэлэмнэнии буолуоҕа. От ыйын 8 күнүттэн тэрээһин саҕаланыа. Стадиоҥҥа кэнсиэр арааһа, ырыа-тойук, үҥкүү-битии тардыллыа. Долгутуулаах түмүктүүр тэрээһин чаҕылхай буоларыгар, болҕомтону тардарыгар эрэнэбит.

Көрөөччүлэри кытта үлэҕэ бырайыактардаахпыт. Холобур, эдэр ыччакка дьыалабыай, култуурунай бырагыраамалардаах ураты тэрээһиннэр былааннаналлар. Көрөөччүлэргэ “Бастыҥ ыалдьааччы”, “Бастыҥ көрөөччү”, о. д. а. ыытыллыахтара. Ол курдук, күрэхтэһии көрүҥүн ахсын биирдии кыайыылаах ааттаныа. “Манчаары уустара”, “Манчаары сулустара”, сахалыы таҥастаах дьиэ кэргэн, о. д. а. күрэстэр бааллар. Хадаайыга, Чөркөөххө, Баайаҕаҕа түмэллэргэ дьон-сэргэ тиһиктээхтик сылдьарын тэрийиэхпит. 700 киһилээх “Түүҥҥү сүүрүү” тэриллиэҕэ.

Стадиоҥҥа уус-уран оҥоһуктары атыылыырга 12 киоска тутулла турар. Уустарбыт, уран тарбахтаах иистэнньэҥнэрбит манна анаан бэлэмнэнэллэр.

Сүрүн тэрээһин буолар сирэ арыый уратылаах. Ол курдук, стадиону кытта Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Ф. М. Охлопков аатынан култуура уонна сынньалаҥ паарката бииргэ тураллар. Пааркаҕа баар стадиоммут үлэтэ бүтэн эрэр. Манна даҕатан эттэххэ, 1993 сыллаахха РФ Бэрэсидьиэнэ Б. Н. Ельцин уонна СӨ Бэрэсидьиэнэ М. Е. Николаев саха норуотун чулуу уола, саха сэбиэскэй литэрэтиирэтин төрүттээччи, уопсастыбаннай уонна судаарыстыбаннай диэйэтэл П. А. Ойуунускай төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах Үрүҥ Тунах ыһыахха күндү ыалдьыттарынан буолбуттара. Онон бу уһулуччу уратылаах ытык сирбит. Былатыан Ойуунускай “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхотунан ааттаммыт стадиоммут үөрүүлээх аһыллыытыгар СӨ Ил Дархана Айсен Николаев кыттыыны ыларын долгуйа күүтэбит.

Тапталлаах Тааттабытыгар ыалдьыттар астына-дуоһуйа сынньаналларыгар, тэрээһини сэргииллэригэр, сэҥээрэллэригэр, сэргэхсийэллэригэр эрэнэбит.

Күүстээхтэр, быһыйдар, сымсалар түһүлгэлэрэ

Улуус физическэй култуураҕа уонна успуорка кэмитиэтин салайар Андрей Сидоров:

—“Манчаары оонньууларыгар” спортсменнар 11 араас көрүҥҥэ күрэхтэһиэхтэрэ. Хапсаҕайга, мас тардыһыытыгар, хабылыкка, хаамыскаҕа, атах оонньуутугар, сүүрүүгэ, оҕунан ытыыга, многоборьеҕа, уо. д. а.

Барыта 36 хамаанда кыттыахтаах. Бүгүҥҥү туругунан 34 хамаанда путевкалаах. Билиҥҥитэ Жатай, Аллараа Халыма путевката суохтар.

Ытык Күөлгэ стадиоҥҥа сүүрүүгэ, атах оонньууларыгар, многоборье сорох көрүҥнэригэр, хапсаҕайга, мас тардыһыытыгар күрэхтэһиэхтэрэ. А. Е. Турнин аатынан успуорт дыбарыаһыгар хабылык, хаамыска, наартаны үрдүнэн ыстаныы, тутум эргиир, мас тардыһыыта ыытыллаллар. Саһыл уйалаахха ат сүүрдүүтэ буолуоҕа. Чөркөөххө буулдьанан ытыыга күрэхтэһиэхтэрэ.

Ити курдук, бастыҥтан-бастыҥ, күүстээхтэн күүстээх, быһыйтан быһый спортсменнар ох курдук оҥостон, кустук курдук куоһанан кэлэннэр эрбии тииһин курдук эгил-тэгил эриһиэхтэрэ, илин-кэлин түсүһүөхтэрэ.