Юрист сүбэтэ: Икки үлэҕэ тэҥинэн үлэлээтэххэ, уоппусканы хайдах биэрэллэрий?

СӨ Идэлээх сойуустарын үлэ быраабыгар иниспиэксийэтин салайааччы, СӨ үтүөлээх юриһа Наталья Ивановна Барковская ыйытыыга эппиэттиир.

Ыйытыы: Сүрүн үлэбиттэн уоппускам 66 халандаарынай күн (уһатыллыбыт — 42 халандаар күнэ + хоту сиргэ үлэ иһин 24 халандаар күнэ). Бу тэрилтэҕэ иккис үлэҕэ тэҥинэн үлэлиибин, онно уоппускам 80 халандаар күнэ (уһатыллыбыт — 56 халандаар күнэ + хоту үлэҕэ 24 халандаар күнэ). Үлэни биэрээччим сүрүн уонна иккис үлэбэр 66 эрэ халандаар күннээх уоппусканы биэрэр. Быстах үлэбэр толору уоппуска биэриэхтээхтэр дуо, өскөтүн сүрүн үлэм уоппускатыттан уһун буоллаҕына? Мин иккис үлэҕэ үлэлээбит күннэрбэр компенсация ылыахпын сөп дуо?

— Чуолкайдыахха, РФ Үлэ кодексын 287 ыстатыйатынан, үлэни уонна үөрэҕи дьүөрэлиир  дьоҥҥо, ону тэҥэ, Уһук Хоту уонна онно тэҥнээх сирдэргэ үлэлиир  дьоҥҥо (холобур, үлэһиккэ уонна кини дьиэ кэргэнин чилиэннэригэр сынньалаҥҥа айан уонна таһаҕас төлөбүрэ, айан уонна көһөрүү ороскуоттара, о.д.а.) мэктиэлэр уонна компенсациялар сүрүн үлэ миэстэтин үлэһиттэригэр эрэ бэриллэллэр.

Үлэ сокуонунан уонна кэлэктиип дуогабардарынан, сөбүлэһиилэринэн уонна чопчу нуорма аахталарынан көрүллүбүт буоллахтарына, атын гарантиялар уонна компенсациялар иккис  үлэҕэ үлэлиир дьоҥҥо толору бэриллэллэр.

Ону тэҥэ, РФ Үлэ кодексын 321 ыстатыйатынан, Уһук Хоту уонна онно тэҥнээх сирдэргэ быстах кэмҥэ үлэлиир  дьоҥҥо сыллааҕы уоппускаларын уопсай болдьоҕо уопсай төрүккэ олохтонор.
Онон, иккис үлэҕэ тэҥинэн үлэлиир дьоҥҥо (чаастаах үлэ ис дуу, тас дуу буоларыттан тутулуга суох) кинилэр дуоһунастарыгар сөп түбэһиннэрэн, ыйыллыбыт болдьохтоох  уочараттаах төлөнөр уоппуска бэриллэр.
РФ Үлэ кодексын 286 ыстатыйатыгар сөп түбэһиннэрэн, иккис үлэҕэ тэҥинэн үлэлиир  дьоҥҥо сыллааҕы уоппускалара сүрүн үлэлэриттэн уоппускаларын кытта тэҥҥэ бэриллэр. Үлэһит иккис үлэтигэр ирдэнэр алта ыйын ситэ  үлэлээбэтэх буоллаҕына, уоппуска абаанса быһыытынан бэриллэр.Үлэһит иккис үлэтин сыллааҕы уоппускатын болдьоҕо сүрүн үлэтин уоппускатыттан кылгас буоллаҕына, үлэни  биэрээччи үлэһит көрдөһүүтүнэн, сөптөөх болдьохтоох хамнаһа суох уоппусканы биэрэр. Ол гынан баран, эн түбэлтэҕэр курдук, иккис үлэ уоппуската сүрүн үлэ уоппускатыттан уһун буоллаҕына, үлэ сокуона сыллааҕы төлөнөр уоппусканы биэрии бэрээдэгин быһаарбат.

РФ Үлэ кодексын 286 ыстатыйатынан,  иккис үлэҕэ тэҥинэн үлэлиир дьоҥҥо уоппусканы биэрии уопсай быраабылаларыгар майгыннатан, үлэни биэрээччи сүрүн үлэлиир сиригэр хамнаһа суох уоппусканы — иккис үлэ  уоппуската сүрүн үлэтин уоппускатын куоһарар күнүн ахсаанынан биэриэн сөп.

Ол гынан баран, үлэни биэрээччи оннук уоппусканы биэрэр эбээһинэһэ суох. Сүрүн үлэлиир сиргитигэр хамнаһа суох уоппуска РФ Үлэ кодексын 128 ыстатыйатынан олохтоммут уопсай быраабылаларынан бэриллэр:
— икки өрүт сөбүлэһиитинэн (1-кы чааһа);
— үлэни биэрээччи үлэһит суругунан көрдөһүүтүнэн, хамнаһа суох уоппусканы биэрэр эбээһинэстээх: Аҕа дойду сэриитин бэтэрээннэригэр, биэнсийэлээхтэргэ, үлэлиир инбэлииттэргэ, байыаннай сулууспалаахтар оҕолоругар, төрөппүттэригэр, кэргэттэригэр, уо.д.а. (2-с чааһа).

Онон, үлэни  биэрээччи хамнаһа суох уоппусканы биэрэртэн аккаастаннаҕына, үлэһит сүрүн үлэтигэр уоппусканы бүтэрэн баран, үлэтигэр төннүөхтээх, онтон иккис үлэтин уоппуската бүппүтүн кэннэ, ол үлэтигэр төннүөхтээх.
РФ Үлэ кодексын 126 ыстатыйатыгар сөп түбэһиннэрэн, сыллааҕы төлөнөр уоппуска ханнык баҕарар чааһа 28 халандаар күнүттэн тахсар буоллаҕына, үлэһит суругунан көрдөһүүтүнэн, харчынан толуйууга солбуйуллуон сөп.

Көстөрүн курдук, туһаныллыбатах уоппуска сорҕотун иһин харчынан компенсацияны төлөөһүн үлэни биэрээччи эбэһээтэлистибэтэ буолбатах, талар бырааба буолар.