“Үүт харчыта кэлэ илик” дэспэттэр

Үүт соҕотуопкатын хампаанньата бара турар. Саха сиригэр үүтү тутуу былаана – 60568, 0 туонна. Бу сыалга 3936,620 мөл. солк. субвенция көрүллүбүт. 

Министиэристибэ “СӨ муниципальнай оройуоннарын уонна куораттааҕы уокуруктарын олохтоох салайыныыга уорганнарыгар судаарыстыба тыа хаһаайыстыбатын үлэтин өйүүр сорох боломуочуйаларын биэрэр туһунан” сокуоҥҥа уларытыы киллэрбитин Ил Түмэн дьокутааттара ылыммыттарын бары билэбит. Онон улуустар тыа хаһаайыстыбатын боломуочуйаларын толороллоругар бүддьүөт үбэ үс анал сыаллаах ыстатыйанан тиксэриллэр. Ол курдук, тыа хаһаайыстыбаларын управлениеларын үлэлэрин-хамнастарын хааччыйыыга, ону тэҥэ 14 хайысханан тыа хаһаайыстыбатын үлэтин-хамнаһын өйөөһүҥҥэ уонна кыра кыамталаах эбийиэктэри тутууга.

СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин аһы-үөлү оҥорон таһаарыыга уонна ас куттала суох буолуутугар отделын салайааччыта Егор Чичигинаров этэринэн, бу дьыл муус устар 21 күнүнээҕи туругунан, 16 муниципальнай тэриллиигэ 2001,71 мөл. солк. субвенция ыытыллыбыт. Ол сыллааҕы кээмэйтэн 50,8 быр. тэҥнэһэр. Кини чопчулуурунан, сүүмэрдээһин ыытыллан, үбү-харчыны 10 муниципальнай оройуоҥҥа туһаммыттар. Ити кээмэйэ 1490, 241 мөл. солк. Маныаха 10 муниципальнай оройуоҥҥа уонна куораттааҕы уокурукка сүүмэрдээһин түмүктэнэн эрэр. Бу — Үөһээ Бүлүү, Дьааҥы, Кэбээйи, Мииринэй, Өлүөхүмэ, Томпо, Уус Алдан, Уус Маайа, Хаҥалас, Дьокуускай к.

— Быйыл муус устар 21 күнүнээҕи туругунан, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 5222,24 туонна үүт соҕотуопкаланна. Бу сыллааҕы былаан 8,6 быр. тэҥнэһэр. Уонна ааспыт сыллааҕар хаалыы бэлиэтэнэр. Былырыын баччаҕа 6878,13 туонна соҕотуопкаламмыта, — диэтэ Егор Владимирович.

“Үүт ыстаапката үрдүүрүгэр”

Мэҥэ Хаҥалас улууһунааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы Александр Борисов этэринэн, быйыл боломуочуйа улууска бэриллэн, министиэристибэттэн кэлбит харчыны үүт ыстаапката үрдүүрүгэр ыыппыттар. Ол курдук, сайыҥҥы ыйдарга, о. э. муус устар
1 күнүттэн алтынньы түмүктэниэр диэри субсидиятын чааһа 78 солк., оттон кыһыҥҥы ыйдарга, о. э. сэтинньи 1 күнүттэн кулун тутар түмүктэниэр диэри 83 солк. тэҥнэспит. Соҕотуопкалааччы “закупочнайын” холбоон, сайын 1 киилэ үүт — 95 солк., кыһын 105 солк. тэҥнэһиэхтээх.

— Билиҥҥи туругунан, улууска 3 соҕотуопкалааччы талыллыбыта. Ол курдук, “Якутнацпродукт” ТХПК, “Хоту” СППК, Павловскайдааҕы үүт собуота СПК. Субсидия, быһа холуйан, 47% ыытыллан турар. Үүт туттарааччыларга толору төлөннө. Абаансанан да ыллылар.

Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сыллааҕы кээмэйбитин чопчулаабыта — 5970,03 туонна диэн.

Билиҥҥи туругунан, 706,7 туонна үүт тутулунна. Былырыын баччаларга 585,84 туонна этэ. Ол эбэтэр былырыыҥҥы көрдөрүүнү 120,8 туоннанан куоһаран иһэбит, — диир Александр Ярославович.

Кини этэринэн, Ил Дархан Айсен Николаев “Олохтоох оҥорон таһаарыыны уонна туризмы өйүүр туһунан” Ыйааҕын олоххо киллэриигэ улуус тыатын хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ үлэлэһиэхтэрэ. Тэрээһиннээх хаһаайыстыба оҥорон таһаарыытын улаатыннарыыга, ону тэҥэ сүөһү туругун тупсарыыга, олохтоох оҥорон таһаарар бородууксуйанан нэһилиэнньэни хааччыйыыга, үүт туттаран дьон үгүөрү үбү аахсалларын ситиһиигэ болҕомтону ууруохтара.

“Сүөһү үүтэ — тылыгар”

Горнай улууһун үүт тутааччыта Галина Капитонова Кировскай нэһилиэгэр ынахтар, дьэ, төрөөн эрэллэринэн, үүтү туттарыы кээмэйэ кыралаан эбиллэн эрэрин бэлиэтээтэ. Ол курдук, нэһилиэккэ Яков Андреев ааспыт ыйга 3 т тахса үүтү туттарбытын холобурдаата. Яков Яковлевич “сүөһү үүтэ — тылыгар” диэн өйдөбүлү тутуһан, иитэр сүөһүлэрин үчүгэйдик отунан, бурдук атыылаһан хааччыйбыт буолан, үүт соҕотуопкатыгар көхтөөхтүк кыттар кыахтаммыт. Я. Андреев курдук бэриниилээх үүт туттарааччылар сир-дойду аайы бааллара чахчы. Былырыын сайын от мөлтөхтүк үүммүт нэһилиэгэр, хата, тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Станислав Андреев эрдэттэн дьаһанан, оту атын сиртэн атыылаһыыга сайаапкалары хомуйан эҥин, быйыл сүөһүлэрин аһатан үүт ыыр, туттарар кыахтаммытар.

Ынаҕы үчүгэйдик аһаттахха, үрүҥ илгэ дэлэйэрин “Чурапчы” ТХПК (Н. И. Петров) эмиэ бэркэ билбит. Ол иһин үүт хаачыстыбатын, сыатын үрдэттиннэр диэн үүт туттарааччыларыгар 18 компоненнаах 200 т комбикорму аҕалан түҥэппиттэр, өссө 1000 т аҕаларга, ньирэй үүтүн сакаастыырга былаанныыллар. Чурапчы улууһугар Соловьев нэһилиэгэ туспа соҕотуопкаһыт буолбут. Онон бу кэпэрэтиип нөҥүө туттарбат. Ол эрээри “Чурапчы” кэпэрэтиип итинтэн итэҕэстэммэтэх, былырыыҥҥы таһымын тутан олорор. Тоҕо диэтэххэ, төбөҕө ылар дьон докумуоннара табыллыбакка, үүт туттарар буолбуттар. Ол да буоллар, үүттэрин быйылгы былаана аччаабытын бэлиэтээтэ.

Сыахтара үчүгэй

Чурапчылар арыы сыахтарын үлэлэрин үчүгэйдик тэрийбиттэр. Билиҥҥи туругунан, кэпэрэтиипкэ 6 сыах үлэлиир, 1 сыах бу күннэргэ аһыллыа. Быйыл уопсайа 10 арыы сыаҕын үлэлэтэр былааннаахтар. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин көмөтүнэн (миниистир А. Александров) үүт таһар массыынаны атыылаһан, дьэ, таһыы үлэтин бэркэ саҕалаабыт. “Дьиҥэ, боломуочуйаҕа киириинэн, үүккэ, төбөҕө диэн араарбакка, төһөнү оҥорон таһаарбыт түмүктэринэн бэйэлэрэ үбү хамнатан, ханна ыытыахха сөбүн быһаараллара ордук буолуо этэ”, — диир бэрэссэдээтэл.

Нам улууһугар үүтү тутуу өрүү да тэрээһиннээх. Холобура, Партизаҥҥа арыы собуота сылы эргиччи үлэлиир буолан, бэл, Никольскайтан кэлэн эмиэ туттараллар. Былааннарын куруук толороллор. Былырыын 306 т оннугар 394 т
(128,75% аһары) туттарбыттар. Тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Юлия Федорова этэринэн, үүт харчыта кэлбит. Билигин күҥҥэ 1 т тахсаны туттараллар.

Үөдэйгэ тутар пууннарын икки сыллааҕыта өрөмүөннээн, туруга үчүгэй эбит. Билигин сарсыарда 7 ч., сайынын 5–6 чаастан үүтү туталларын туһунан үүт тутааччы Маргарита Ивановна этэр.

Бу курдук, улуустарга үүт соҕотуопкатын хампаанньата бара турар. Боломуочуйа да киирбитинэн быһыылаах, үүт харчыта кэлбэтэ диэн этэллэрин истэ иликпит.