Үүт соҕотуопката көхтөөхтүк ыытыллар

Самаан сайын кэлэн, өрөспүүбүлүкэҕэ үүтү бэлэмнээһин үлэтэ күүстээхтик барар. Быйыл Саха сиригэр уопсайа 64 тыһыынча туонна үүтү соҕотуопкалыыллара былааннанар. Бу үлэҕэ барыта 3,8 млрд. солкуобай көрүллүбүтэ. Бүгүҥҥү күҥҥэ үүтү соҕотуопкалааһын хайдах бара турарын туһунан Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр кэпсээтилэр.

Үүт туттарыыта

Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ 20 оройуонугар уонна Дьокуускай куоракка — барыта үүтү соҕотуопкалыыр 40 тэрилтэ быйыл ыаммытынан үүтү тутар. Бэс ыйын 15 күнүнээҕи туругунан, бу тэрилтэлэр барыта 15 388,8 туонна үүтү бэлэмнээтилэр. Бу сыыппара сыллааҕы былаантан 24% буолар. Былырыын бу кэмҥэ 15 164,3 туонна үүтү тутан
астаабыттара.

Саамай элбэх үүтү быйыл Сунтаар улууһа туттарыахтаах — 6689 туонна. Билигин оройуоҥҥа уопсайа 2037 туонна үүт тутуллубут. Онтон Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас уонна Хаҥалас улуустарыгар 5 тыыһынчаттан тахсалыы туонна үүтү бэлэмниэхтээхтэр. Билигин чурапчылар 780, мэҥэ хаҥаластар 1190, хаҥаластар 1470 туонна үүтү туттарбыттар.
Тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов бэлиэтээбитинэн, билигин өрөспүүбүлүкэҕэ үүт соҕотуопката көхтөөхтүк бара турар. Элбэх хаһаайыстыбалар ыйдааҕы былааннарын куоһардылар. Ол курдук, Мэҥэ Хаҥаласка “Хоту” ТХПК (368,8%) уонна “ЯНП” ТХПК (140,8%), Сунтаарга “Тускул” ХЭУо (160,4%), “Хочо” МУП (102,3%) уонна “Элгээйитээҕи ММК” ХЭУо (100,5%), Чурапчыга «Чурапчы» ТХПК (105,2%), Кэбээйигэ «Унаардаах» ТПК (156%) уонна «Сайылык» ТХПК (163,9%) үрдүк көрдөрүүлээхтик
үлэлииллэр.

Үүт харчыта

Ил Дархан Айсен Николаев сорудаҕынан, тыа хаһаайыстыбатын үбүлээһинэ быйыл 2,6 миллиард солкуобайынан улаатан, уопсайа 14,2 миллиард солкуобайга тэҥнэстэ. Онтон 3 миллиард 840 мөлүйүөн солкуобай үүккэ уонна оҥорон таһаарыыга көрүлүннэ. Бу чэрчитинэн тэрээһиннээх хаһаайыстыбалартан тутуллар үүт биир киилэтигэр көрүллэр субсидия 50 солкуобайтан 60 солкуобайга диэри улаатта. Эбии бу суумаҕа соҕотуопкалыыр тэрилтэлэр аччаабыта 10 солкуобай төлүүллэр. Төлүүр сууматын тэрилтэ бэйэтэ быһаарар. Холобур, Мииринэй оройуонугар биир киилэ үүтү 30 солкуобайга туталлар. Манна эбии 60 солкуобай субсидия көрүллэн үүт туттарааччылар биир лиитирэҕэ уопсайа 90 солкуобай ылаллар.

Кэтэх хаһаайыстыбаларга үүккэ маннык субсидия көрүллүбэт. Ол гынан баран, кинилэргэ быйылгыттан ынах төбөтүгэр төлөнөр төлөбүр 35 тыһыынча солкуобайтан 37 тыһыынчаҕа диэри улаатта. Билиҥҥитэ Саха сиригэр маннык көмөнү 10 тыһыынчаттан тахса кэтэх хаһаайыс-
тыба туттар.

“Чурапчы” ТХПК бэрэссэдээтэлэ Алексей Гаврильевич Егоров:

— Чурапчы улууһугар сүөһүлээх дьон улахан аҥаара кэтэх хаһаайыстыбанан дьарыктанар. Онон бүтэһик сылларга үүт туттарыыта аҕыйаата. Ол да буоллар быйыл биһиги кэпэрэтиип уопсайа 5465 туонна үүтү соҕотуопкалыахтаахпыт. Биэс ыйдааҕы түмүгүнэн 664 туонна үүтү оҥордубут. Былырыын бү кэмҥэ 744 туоннаны туппуппут. Билигин тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар сайылыкка тахсан, ону таһынан Алтайтан кэлбит эбии аһылыгынан ынахтарын аһатан атырдьах ыйыгар диэри көрдөрүүбүт улаатыаҕа. Үүт биир киилэтин 10 солкуобайга тутабыт, онтон 25 ыанар ынахтаах