Захар Александров: «Чөл олох уонна дойдуга бэриниилээх буолуу” сылынан үлэбит өссө күүһүрдэ

Улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ, Арассыыйаҕа «Байыаннай эпэрээссийэ кыттыылааҕын дьиэ кэргэнигэр көмө» аһымал аахсыйанан итиэннэ Амма улууһун Амма-Наахара нэһилиэгэр биллэриллибит “Чөл олох уонна дойдуга бэриниилээх буолуу” сылынан нэһилиэк аҕа баһылыга Захар Семенович Александров салайыытынан араас хабааннаах тэрээһиннэр тиһигин быспакка салҕана тураллар.

Бу туһунан биһиги баһылык Захар Александровы кытта кэпсэттибит.

— Балаҕан ыйын дьалхааннаах кэмнэригэр быстах хомуурунан ыҥырыы тутан уонна баҕа өттүнэн сөбүлэҥ түһэрсэн эдэркээн ыччаттарбыт дойдуларыттан хомуллан барбытттара. Нэһилиэкпититтэн биир уолбут Амма улууһуттан ыҥырыллан, биир уолбут бу кыһын хантараак баттаан барбыта. Иккиэн байыаннай эпэрээссийэҕэ кытта сылдьаллар.

Байыастарбытын өйүүр бастакы аахсыйабыт 2021 сыллаахха олунньу ыйга байыаннай эпэрээссийэ саҕаламмытыгар буолбута. Маны нэһилиэкпитигэр баар «Арассыыйа ийэлэрэ» хамсааһын (сал. Макарова М.П.) тэрийэн ыыппыта. Нэһилиэкпит олохтоохторо баҕа өттүнэн байыаннай усулуобуйаҕа наадалаах малы хомуйан “саллааттар ийэлэригэр” Емельянова М.Е. киллэрэн, биир бастакынан туттарбыппыт. «Сарыада» дьахталлар түмсүүлэрэ (сал. Лебедева С.К.), «Арассыыйа ийэлэрэ» хамсааһын (сал. Макарова М.П.) кыттыһан тэрийбит «Аптечка» диэн аахсыйаҕа барыта 27 ийэ кыттыыны ылбыта. Аптечкалары тигиини 3-с көлүөнэ «Уран тарбах» куруһуогун салайааччыта Унарова Лариса Ивановна салайбыта. Онон 26 устуука аптечканы толору эм уган, туттарбыппыт. Маны таһынан, 3-с көлүөнэ «Уран тарбах» куруһуок чилиэннэрэ улууска «Ийэм баайбыт сылаас наскыта» диэн аһымал аахсыйаны ыытарга ыҥырыы таһаараннар, уопсайа, 63 баайыы, сылаас наскылары уолаттарбытыгар ыыппыппыт. Бу куруһуок чилиэннэрэ сылаас саал былааттары баайбыттара. Бу саал былааттары байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга оройуон дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Александрова С.Л. бара сылдьан туттартаабыта.
Аахсыйалар манан бүппэттэр. Билигин биһиги саамай көмөбүт — уолаттарбыт байыаннай дьайыыга сылдьар кэмнэригэр кинилэр чугас дьонноругар көмө, өйөбүл буолар. Дьаһалта баһылыгын дьаһалынан тэрилтэлэр салайааччыларын кытта сөбэлэһии түһэрсэн, нэһилиэкпит байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттардаах икки ыалбытыгар өрүспүт ыраас мууһун ылан, тиэйэн хааччыйдыбыт уонна оттук мастарын киллэрдибит. Манна нэһилиэк тэрилтэлэрин эр дьоно көхтөөх үлэнэн кыттыбыттарыгар барҕа махтал! Халлаан төһө да тымныынан тыыннар, үлэ ыытылынна. Маны таһынан, олохтоох фермерскэй хаһаайыстыбаларбыт “Идэһэ” диэн аахсыйа оҥороннор уолаттарбыт дьоннорун бэйэ аһынан күндүлээбиттэрэ. Оттон нэһилиэк дьаһалтата олохтоох хортуосканан көмөлөспүтэ.
Биһиги бука бары биир киһи курдук, үтүө үтүөнэн эргийэн, эдэркээн уолаттарбыт эйэлээх олоҕу уһанса, төрөөбүт түөлбэлэригэр төннөн кэлэн, сахалыы сиэринэн ньир-бааччы олоруохтарын баҕарабыт.
Быйылгы сылга патриотическай иитии күүһүрэр, онон бу хайысхаҕа элбэх үлэ күүтэр. 2023 сыл биһиги нэһилиэкпитигэр “Чөл олох уонна дойдуга бэриниилээх буолуу” сыла биллэриллибитэ. Номнуо араас хабааннаах үлэлэр бара тураллар. Амма-Наахара нэһилиэгин «Түмэн» сынньалаҥ киинигэр Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүгэр аналлаах түөлбэлэр эр дьоннорун икки ардыларыгар аналлаах «Саха тыла — омукпут кэскилэ» квиз-оонньуу ыытылынна. Түөлбэлэртэн 16 саастарын ааспыт уолаттар, халыҥ хаххаларбыт, суон дурдаларбыт кытыннылар.
Быйыл Амма-Наахара нэһилиэгин чулуу уола Социалистическай үлэ Дьоруойа П.И.Яковлев төрөөбүтэ 102-с сыла. Ахсынньы 23 күнүттэн 2003 сылтан Амма-Наахара орто оскуолата Үлэ Дьоруойун П.И.Яковлев аатын сүгэр. Нэһилиэкпитигэр Дьоруой аатынан оскуола музейа, киин уулусса эмиэ ааттанар. Кыайыы болуоссатын учуутал, буойун, ыанньыксыт Петр Ионович Яковлев бүүһэ киэргэтэр. Уолаттары эр дьон холобуругар иитэр, эр дьон оруолун көтөҕөр сыалтан аҕалар улуустааҕы күрэхтэһиилэрэ буолан ааста. Хайҕабыллааҕа, нэһилиэк баһылыктара Эмистэн Прокопий Бубякин, Амма-Наахараттан мин, Сатаҕай нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччы Андрей Аммосов хамаанда тэрийэн оонньообуппут сүргэни көтөхтө. Үүнэр көлүөнэҕэ, эдэр ыччакка аҕалар түмсүүлэрин күрэхтэһиитэ үрдүк холобур буолан, туһалаахтык ааста.
Амма-Наахараҕа төрөөбүт түөлбэҕэ бэриниилээх, үтүө санаалаах дьон элбэх. Бу үлэһит дьонноох, биир тэҥ тыыҥҥа олорор, биир санаанан салайтарар, киһи эрэ киэн туттар дэриэбинэтэ буолар. Субуота күн «Дуораанчык» уһуйааҥҥа Мичил Русланович Ефремов салайар нэһилиэк эдэр ыччаттара, аҕаларбыт, төрөппүт кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Андрей Анастасьевич Захаров, уһуйаан үлэһит эр дьоно, Үлэ Дьоруойа П.И.Яковлев аатынан Амма-Наахара орто оскуолатын 10 кылааһын үөрэнээччилэрэ Талбан Мартынов, Мирослав Романов оҕо оонньуур былаһааккатын хаарын ыраастаан субуотунньуктаатылар. Өрүү актыыбынай көрүүлээх эдэр аҕа Эдуард Егорович Михайлов тыраахтарынан 3 былаһаакка хомуллубут хаарын таста.
Быйыл биир дойдулаахпыт суруналыыс, кыраайы үөрэтээччи, Амма улууһун, Амма, Амма-Наахара, Абаҕа, Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, документалист-суруйааччы, РФ суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ Дмитрий Николаевич Гаврильев 85 сааһын бэлиэтиэхпит. Онтон да атын төрөөбүт дойдуга бэриниилээх буолууга туһаайыллыбыт үлэлэрбит тиһиктээхтик ыытылла, салҕана туруохтара.