Саҥа киинэ туһунан санаа: «Зина уонна Леха»

Балаҕан ыйын 29 күнүттэн Саха сирин үрдүнэн “Зина и Леха. Операция: хвост и вымя” диэн ааттаах сахалыы киинэ тахсан икки нэдиэлэ устата киинэ саалаларыгар көрөөччүлэри муста. Билиҥҥи түмүгүнэн, туох да саарбаҕа суох, бу киинэни быракаат лиидэринэн ааттыахха сөп – каассата 10 мөлүйүөн солкуобайы куоһаран Саха сирин ордук ситиһиилээх уус-уран хартыыналарын кэккэлэригэр кыттыста. Ол эрэн, киинэ аҥаардас харчы хомуйарынан эрэ сыаналаммат, ис хоһооно, оҥоһуллубут таһыма хайдах эбитий? Аҕыйах хонуктааҕыта продюсер Алексей Михайлов саҥа үлэтин көрөн турардаахпын.

Эмиэ нууччалыы ааттаах киинэ

Хаһан эрэ бу уоллуун илэ көрүстэхпинэ, “тоҕо сахалыы оҥоһуулаах киинэҕин нууччалыы ааттаан таһаараҕын?” диэн ыйытан көрүөм этэ. Бу иннинэ оҥорон таһаарбыт киинэтэ “Враг по крови” диэн аатынан киэҥ экраҥҥа тахсыбыта, дьиҥэр, “Хаан өстөөхтөр” диэн судургутук тылбаастаатахха, киинэ ис хоһоо­нугар туох даҕаны уларыйара суох курдук этэ. Ол эрэн, “Враг по крови” аатыгар эрэ иҥнэр сыыһа, уопсайынан, быстар мөлтөх таһымнаах “оҥоһук” этэ. Киһи өйдүүрүгэр уустук, бутуурдаах сценарийынан эрдэ улахан үлэҕэ эриллибэтэх режиссер устубутун монтаж көмөтүнэн көннөрө са­­таабыттара табыллыбатаҕа харахха быраҕыллара. Балаһыанньаны күүстээх оператор (Иван Семенов) үлэтэ, талаан­наах артыыстар оонньуулара (холобур, Дмитрий Хоютанов) быыһаабатахтара. Ол да буол­лар, киһи дьиктиргиэх, сорох көрөөччүлэр киинэни сөбүлээбит этилэр, түмүгэр киинэ куһаҕана суох “каассаны” хомуйбута (4 мөл. солк. тахса). Бу кэнниттэн аны “Өттүк Леха саҥа киинэтин устан эрэр үһү” диэн сурах кэлбитэ.

Сыыһаларын көннөрбүт

Дьиҥэр, “Зина уонна Леха” киинэ таһыма лаппа үрдээбит буолуохтааҕын эрдэттэн билэн тиийбитим. Бу сырыыга “самодеятельность” бырайыак буолбатаҕа биллэрэ – сценарист быһыытынан бу идэни баһылаабыт Алексей Амбросьев (аччыгыйа) – Чоох Мунду ыҥырыллыбыт этэ. Алексей бэ­­йэтин айымньытынан устубут маҥнайгы киинэтэ – “Муммуттар” дойдубутугар сценарий суру­йуутун саҥа таһымҥа таһаарбыта. Иккис былаан артыыстарга дириҥ суолтаны биэрии, мин санаабар, бу киинэттэн саҕаламмыта. Ол кэнниттэн Чоох Мунду атын режиссердарга бэрт араас ис хоһоонноох сценарийдары суру­йан элбэх ситиһиилээх быра­йыактар кыттыгастара буолбута. Хоррор (“Республика Z”), кэмиэдьийэ (“Агент Мамбо”), историческай драма (“Судаарыстыбаннай оҕолор”), ромком (“Мин үрүҥ түүннэрим”) уо.д.а. ааптардара.

Оттон режиссер олбоҕор Роман Дорофеев олорбут этэ. Мин санаабар, Роман тыйаатырга даҕаны, киинэҕэ даҕаны мөлтөх үлэлэрэ суоҕун кэ­­риэтэ. Киинэ режиссера быһыытынан “Кэскил-2”, “Арай биирдэ”, “Көҥүл боотурдар” курдук киинэлэри устубута.

Туруорааччы оператор – Тим Третьяков. Киинэ эйгэтигэр өр үлэлэспит эрээри, сыыспат буоллахпына, бастакытын улахан бырайыакка туруорааччы оператор быһыытынан үлэлээбит. Соругун бэрт тупсаҕайдык толорбут диэххэ наада.

Роман Дорофеев: “Эрдэттэн биллэр быһыылаах-майгылаах персонажтарга олоҕуран толору миэтэрэлээх киинэни оҥорон таһаарыы бэрт сонун бырайыак буолуон сөп дуу дии санаан, бу үлэҕэ кыттыспытым”, – диэн этэр.

Сүрүн сүүйүүлээх быһаарыы

Өскөтүн Алексей Михайлов маҥнайгы холонуутугар балачча уустук, эрдэ тургутуллубатах жанры талбыт эбит буол­лаҕына, бу сырыыга олус сөптөөх туһаа­йыыны таба тайаммыт. Иннокентий Орестовтыын инстаграм кылгас роликтарыгар бэркэ кичэйэн оҥорон та­­һаарбыт персонажтарын, Саха сирин көрөөччүлэрэ астына кэтиир Зиналаах Лёха туһунан көрдөөх кэмиэдьи­йэни устубуттар. Эрдэттэн биллэр, туспа сүгүрүйээччилэрдээх персонажтары улахан уус-уран киинэҕэ көһөрүү бары өттүттэн сөптөөх туттунуу. Бастатан туран, көрөөччүнү кэтэһиннэрэр, иккиһинэн саҥа дьоруойдары айар уустук үлэттэн босхолуур.

Киинэ ис хоһооно

Кылгастык кэпсээтэххэ: биир баппат майгылаах уол тээтэҥ атаһын кучуйан, грант суруйбута буолан судаарыстыбаттан үп апчарыйар былаан оҥостоллор. Бэрт судургу оҥоһуулаах былааннара, киһи соһуйуох, табыллыахча курдук буолан барар. Ол эрэн… дьэ уонна туох буолбутун киинэни илэ көрөн кэтээбит астык буолуоҕа.

Тус бэйэм санаабар, киинэ сюжета судургу соҕус. Арыый уустугурдан, эриллиилээх түгэннэри эбэн биэрбит киһи, уонна саамай тыҥааһыннаах түгэҥҥэ соһуччу тосту уларыйыы баара эбитэ буоллар, “Зина уонна Леха” улаханнык тупсуо этэ. Ол да буоллар, маастардар үлэлээбиттэрэ өтө көстөр – урукку кэмнээҕи саха кэмиэдьийэлэригэр сигэнэр, судургутук сынньатар анал­лаах уус-уран айымньы оҥоһуллан тахсыбыт. Ордук күүстээх өттүнэн дьоруойдар буолбуттар.

Саха дьонун аныгы мэтириэттэрэ

Роман Дорофеев Саха тыйаатырын сыанатыгар Өксөкүлээх Өлөксөй «Саха дьахталларын мэтириэттэрэ» пьесатын туруорбуттаах. Лена Маркова талааныгар сигэнэн, олус күүстээх үлэтинэн тыйаатыры таптааччылар сүрэхтэрин сүүйбүтэ. Бу сырыыга киинэ бөлөҕө кэмиэдьийэ көмөтүнэн аныгы сахаларга баар араас майгылары олус күлүүлээхтик быһыылаан-таһаалаан та­­һаарбыттар. Бэйэтэ тус санаата суох, кэлбит-барбыт киһи сабыдыалыгар наар киирэн биэрэ сылдьар Петя (Иннокентий Орестов), уһуну-киэҥи санаабат одьунаас Леха (Алексей Михайлов), күүдэпчилэнэр уот майгылаах күнүүһүт Леха ойоҕо Тамара (Аюна Спиридонова), бэриниилээх үлэһит кыыс (Елизавета Далбараева) уонна да атыттар дьиҥнээх олоххо баар дьон майгытын кэтээн көрөн, ону күүркэтэн оҥоһуллубуттара көстөр. Орестов икки тус-туспа дьоруойдары оонньуур, онтуката олус табыллыбыт. Оттон Михайлов дьоруойа, “Өттүк Леха” араас араас айымньыларга барытыгар биир кэлимсэ ойуулаах, “мем” киһи буолара көстөр. Ону эмиэ сатыахха наада.

Ону тэҥэ “Зина уонна Леха” иһигэр саха киинэтин дьиҥнээх таптааччыларыгар анаан элбэх таайбараҥнары кистээбиттэр. Холобур, режиссер хас да киинэҕэ элэс гынан ааһар (#taptal, “Маҥнайгы таптал”) дьоруойун – “Айылҕа аанньалын” Варфоломейы бу киинэҕэ толору арыйбыт.

Түмүккэ

Хас тахсыбыт киинэ барыта бэстибээл кыайыылааҕа, саҥа үрдүк таһымы өксөйүү буолбата чахчы. Дьону күллэрэр, сынньатар киинэ эмиэ хайаан даҕаны баар буолуохтаах. Саха киинэтин бүгүҥҥү ситиһиилэрэ маҥнайгы сыллар судургу кэмиэдьийэлэрэ дьону киинэ тыйаатырдарыгар салайбыттарыттан саҕаламмыта. “Зина уонна Леха” бүгүн “Кэскил”, “Алмаастаах тэмийэх”, “Хаамаайы Бааска” курдук чэпчэки кэмиэдьийэлэри салгыыр уус-уран киинэ. Элбэҕи ирдээбэккэ, күннээҕи түбүктэн күлэн-салан сынньанарга анаммыт бэртээхэй киинэ. Оттон бырайыак ааптара Алексей Михайлов киинэһит быһыытынан лаппа үүнэр сибикилээҕэ оҥорбут сыыһаларын сөптөөхтүк көннөрөрүттэн көстөр.