Байыаннай дьайыыга сылдьар «Пионер» сүбэлэрэ-амалара

Билигин байыаннай эпэрээссийэҕэ сылдьар «Пионер» байыаннай сулууспаҕа бараары сылдьар дьоҥҥо уонна кинилэр чугас дьонноругар сүбэлиир-амалыыр. 

Төлөпүөн

— Дойдубутуттан илдьэ кэлбит симкабытын төлөпүөнтэн хостоон сүппэт сиргэ ууран кэбиһэр ордук. Манна «Феникс», «7телеком», «Телеком» диэн хампаанньалар симкаларын ылыахха сөп. 350 солк. саҕалаан 3000 солк. диэри сыаналаан атыылыыллар. Ол эрэн, балар эмиэ сэрэхтээхтэр. Аһаҕастык кэпсэппэккэ, интэриниэтинэн киириэххэ сөп. Сорох дьон төлөпүөнү тоҕо туһаналларый диэн мунаахсыйаллар, соһуйаллар. Ыраах сылдьан дойдубутун, дьоммутун ахтан, кинилэр долгуйбаттарын курдук сибээстэһэ сатыыбыт. Ону өйдүөххэ наада.

Баан хаартыта, харчы

— Харчы, кырдьык, наада. Ону-маны эбии ыларга уонна аска элбэх барар. Харчыны устарга банкомат диэн суоҕун кэриэтэ. Биир-икки улахан соҕус куораттарга ПСБ банкоматтара бааллар. Элбэх сиргэ «обналичивание» өҥөтө баар, ол  4-6 %, сороҕор өссө элбэх % буолуон сөп. Маҕаһыыннар терминаллара суох, смс-төлөбүрүнэн (переводунан) эбэтэр кумааҕы харчынан ылаллар.

Ас-таҥас

— Аармыйа аһынан хааччыйар. Халбаһы, сымыыт, балык баар. Киһи бэйэтэ миин, торуой  астаныан баҕарар. Ол иһин кыттыһан ылабыт. Таҥас өттүн, ол аата байыаннай пуорманы аармыйа хааччыйар, утуйар мөһөөччүк, саппыкы биэрэр. Ону таһынан Саха сирэ гуманитарнай көмөтө элбэх.

Олорор сир

— Манна улаханнык олорбоккун, сыппаккын. Хамсана сылдьаҕын, бойобуой сорудах суох буоллаҕына нэрээккэ (пост, патруль) турабыт. Хонор сири чугас дьоҥҥо эрэ этиэххэ сөп (ДНӨ, ЛНӨ, Запорожье эбэтэр Херсон уобаластара). Ол эрэн ханнык бөһүөлэк аттыгар баары эппэт ордук.

Олохтоохтору кытта сыһыан

— Бу диэки олорор дьон үксэ Арассыыйа диэки санаалаахтар. Ол эрэн чугастык кэпсэтэртэн туттунуохха наада. Араас санаалаах дьон баар. Дьонтон эт-үүт, оҕуруот аһын, утах ылартан эмиэ сэрэхтээх буолуллуохтаах. Маҕаһыыннар бааллар. Олортон ылар ордук.

Доруобуйа

— Сахалар үксэ сииги тулуйбаппыт, сороҕор күүстээх тыал түһэр. Сыырастан сөтөл элбиир. Тумууттан антибиотик көмөлөһөр. Улаханнык ыалдьар түгэҥҥэ кыбыстыбакка, байыаннай бырааска этиниэххэ наада. Ойоҕостотон баран сылдьары билиэ суохха сөп.

Тыыл уонна инники кирбии

— Байыаннай дьайыы каартата киэҥ. Үс лииньийэлээх. Сорохтор үс өҥүнэн араараллар. Бастакы лииньийэ диэн «передок» диэн аатынан биллэр. Манна өстөөх сэбилэниилээх күүстэрэ чугастар. Үрдүгүнэн тыас-уус, уот бөҕө буолар. Сэрэхтээх сир. Иккис лииньийэ онтон ырааҕа суох. Үһүс син куттала суох. Үһүскэ саҥа кэлбиттэри бэлэмнииллэр, олох бары көрүҥэ күөстүү оргуйар. Ол эрэн ким ханна сылдьыбытынан араарар сыыһа. Кэлбит уолаттар бары хорсуннар-хоодуоттар. Бастатан туран, байыаннай салалта тугу эппитин толоро сылдьабыт.

Уоппуска

— Уоппусканы полкабыт, батальоммыт салалтата быһаарар. Маннааҕылар. Байыҥкамаат даҕаны, ыҥырыллыбыт да чааспыт быһаарбат. 6 ый кэннэ 15 күнү ылар бырааптаахпыт.

Бааһырар, ыалдьар түгэҥҥэ

— Бастаан чугас баар дьоҕус госпитальга илдьэллэр, онно бастакы диагноз туруораллар, суһал көмө оҥоһуллар. Ол кэннэ Донецкай эбэтэр Мариуполь куораттарга (бу курдук улахан куораттарга) ыыталлар. Онно быһаарыы тахсар. «Форма 100» диэн докумуону бааһырбыт, контузияламмыт дьоҥҥо биэрэллэр. Реабилитацияны ааһарга харчы биэрэллэр. Оттон бэйэ ыалдьан киирдэххэ (тоҥоруу, ойоҕостотуу, аллергия, астма эбэтэр атын ыарыыга),  оннук докумуон көрүллүбэт. Эвакуационнай лиис биэрдэхтэринэ, ол аата Ростов-на-Дону ыыталлар. Онно 2 нэдиэлэлээх эмтэнии саҕаланар. Сороҕор 1-2 ыйга диэри уһуон сөп, атын госпиталларга эбэтэр санаторийдарга ыыталлар. Эмтэммит госпиталыҥ ыҥырыллыбыт чааскар ыытыан сөп. Холобур, Приморье чааһыгар ыҥырыллыбыт буоллахха, онно төннүөххүн эмиэ сөп.  Оттон доруобуйа айгыраабыт буоллаҕына, дойдугар ыытыахтарын сөп, ону ВВК быһаарар.

Буруйуу кэһии, куотуу

— Билигин чаастан куоппуттары дьыалаҕа түргэнник тардаллар. Онон сокуону олох кэһэ сатаамаҥ. Араас биричиинэ баар буолуон сөп, ону толкуйдаан, сүбэлэһэн быһаарыахха сөп. Саҥа дьыл кэнниттэн арыгыны иһиигэ хонтуруол эмиэ кытаатта. Харыстанар сыалтан барытын көрүнэ сылдьыахха наада. Табах эмиэ кутталлаах, ордук киэһэ өттүгэр. Хас да уол табаахтыы туран, дронтан эчэйбиттэрэ

Хаартыскаҕа түһүү, видео устуу

— Бу эмиэ сүрүн боппуруос. Биир да саллаат кэтэх санаата суох «на память» түһэр, устар. Үксүгэр аймахтар, доҕоттор: «Хайдах-туох сылдьаҕын, хаартыската ыыт», — дииллэр.  Сибээс баар буоллаҕына, статуспар ону-маны таһаарыахпын сөп. Киһиргээн дуу, тугу эрэ кэпсээри дуу буолбатах. Баарбын, этэҥҥэбин диэн көрдөрөөрү. Ол эрэн сирэйгитин көрдөрө сатаамаҥ. Сирэйдэрин тарҕатымаҥ. Барытын көрө, үөрэтэ олороллор.

Социальнай ситимҥэ

— Бу олох сэрэхтээх. Билбэккэбит ону-маны таһаарбыппыт өстөөх баазатыгар барыта киирэ турар. Олох чугас дьоҥҥутун хаалларыҥ. Страницаны атыттартан сабан баран, ыксаабакка хаартыска, видео угуохха сөп. Ол да сэрэхтэнэн турар.

Кылгас түмүк

— Саамай долгуйар дьоммут: төрөппүттэрбит, кэргэттэрбит уонна оҕолорбут буолаллар. Тиийэн бур-бур буруо таһааран, саха маанылаах ыала буолан, этэҥҥэ эйэлээх олоҕу уһансан, дойдубутун сайыннаран үлэлээн-хамнаан олорору ситиһиэххэ!