Емельян Ярославскай аатынан түмэлгэ “Саха сирэ” хаһыат «Сэдэх экспонаттар» бырайыагынан кыраайы үөрэтэр мусуой уонна хаһыат тэрийиилэринэн холбоһуктаах быыстапкаҕа Чурапчы улууһун ааттаах-суоллаах түмэлэ эмиэ кыттыыны ылла.
Чурапчы сэрии кэмигэр көһөрүллүүгэ барбыт устуоруйатын кэпсиир Көһөрүллүү мусуойун аатыттан анал дэлэгээссийэ түөрт экспонатынан кыттыыны ылла. 1942 сыллаахха үс эрэ хонук иһигэр Чурапчы оройуона оччолорго 70 холкуостааҕыттан 41-ттэн 5320 киһини испииһэктээн алтынньы саҥатыгар Булуҥ, Кэбээйи, Эдьигээн оройуоннарыгар ыыппыттара. Хаар-ардах үгэннээн түһэ турдаҕына, оҕолуун-кырдьаҕастыын ыраах айаҥҥа туруммуттара. Онно элбэх тэрили ылбат буолан, үгүстэрэ бу маннык кыра хопполору илдьэ барбыттар.
Хас биирдии экспонат маннык быһаарыы суруктаах буолан, устуоруйа кэрэһитэ буолбут мал киһи дууһатын өссө долгутар.
Чурапчы улууһун Хатылы нэһилииэгин Көһөрүллүү мусуойун сэбидиссэйэ Марфа Чичигинарова аҕалбыт экспонаттарын туһунан бу курдук билиһиннэрдэ:
Дьон интэриэһин тардан, бу мал эмиэ сэдэх экспонат быһыытынан социальнай ситимнэргэ хото тарҕанна.
Сэдэх тэрил чопчу быһаарыыта маннык эбит:
Көһөрүллүү мусуойун сэдэх малларын туһунан матырыйаал «Саха сирэ» хаһыакка тахсан, ааҕааччы сэҥээриитин ылбыттара.
Бу эмиэ бэрт дьикти устуоруйалаах тэрил.
Бу туһунан маннык быһаарыллан суруллубут:
Дьэ, ити курдук, хас биирдии сэдэх малы билиһиннэрдэххэ, биир киһи дуу, биир ыал дуу буолбакка, бүтүн улуус устуоруйата тиһиллэн тахсар…
Билигин кирэдьииттэрин кэмигэр төлөөбөт, ону ааһан биир да харчыны төлөөбөт дьон бааллар. Суут бириистэптэрин Амма…
"Защитники Отечества" пуонда учуотугар өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 198 (байыаннай дьайыы кыттыылааҕа) инбэлиит турар. Сүрүн болҕомто тиэхиньиичэскэй…
Бэҕэһээ “Путь воина” байыаннай-тактическай күрэхтэһиилэр аһыллыылара буолбута. Бүгүн сарсыардаттан икки хамаанда – Саха сириттэн «Боотур»…
Дьокуускайга бэлисипиэтинэн үгүстүк оҕолор уонна эр дьон сылдьалларын көрөбүн. Бүгүн биир саастаах дьахтар бэлисипиэтинэн сылдьарын…
Бэҕэһээ Дьокуускай куорат үрдүнэн кыра көтөр аал төттөрү-таары эргийэн, үгүс киһини долгутта. Социальнай ситимнэринэн бу…
Суут бириистэптэрин управлениета иһитиннэрбитинэн, Уус Алдан улууһугар тэрилтэттэн 800 бытыылка арыгыны конфискациялаабыттар. Ол курдук мировой…