Де­нис: «Аһы-­үөлү улуус­тар дэ­лэ­гээс­си­йэ­лэ­рэ ил­дьэл­лэ­рэ бы­дан ор­дук»

Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэтин эргин Саха сирин тирэх пууна баарын истэ-билэ сылдьар буолуохтааххыт. Өрөспүүбүлүкэбититтэн хомуллан тиийбит гуманитарнай көмө барыта онно түмүллэр. Дьэ маны сыымайдаан, бэрийэн салгыы байыастарга тиэрдээччилэринэн тирэх пуун волонтердара буолаллар. Салгыы Дениһы кытта кэпсэтиибитин ааҕыҥ. Биллэр төрүөтүнэн араспаанньатын суруйбатыбыт.

— Сунтаар улууһуттан төрүттээхпин. Дьокуускайга баар бассейнҥа инструкторынан үлэлиибин. Донецкай диэки 2022 сыл ахсынньытыгар тирэх пууҥҥа волонтерунан үлэлии барбытым. Билэргит курдук, мобилизацияны ити сыл балаҕан ыйыгар биллэрбиттэрэ. Ити кэмтэн биэстэ командировкаҕа бара сырыттым. Ортотунан, үс-түөрт ый үлэлиибит.  Сахабыт сириттэн тиийбит баһыылкалары байыастарбытыгар тарҕатабыт, тиэрдэбит. Күн аайы, биир да күн өрөөн көрбөккө үлэлиибит. Киэһэ сарсыҥҥы сырыыбыт хайысхатын эрдэттэн былааннаан чопчулуубут. Сарсыарда эрдэ тимир көлөлөрбүтүгэр олороот, былааннаммыт хайысхабыт диэки турунабыт. Сайын киэһэ аҕыс диэки ыстааппытыгар баар буолуохтаахпыт, оттон кыһын алта иннинэ кэлиэхтээхпит. Ирдэбил оннук. Бары билэҕит, ол диэки эрдэ хараҥарарын. Билигин, кырдьык, кутталлаах соҕус буолла. Тимир “көтөрдөр” элбээтилэр. Онон олох сэрэнэн-сэрбэнэн, кэтэнэн сылдьабыт. Инники кирбиигэ баар уолаттартан балаһыанньа хайдаҕын-тугун эрдэттэн ыйыталаһа сылдьабыт.

— Күҥҥэ төһө баһыылканы тарҕатаҕыт?

— Бу диэн этэр уустук, арааһынай. Күҥҥэ барыта этэҥҥэ табылыннаҕына, аадырыстаммыт баһыылканы, ортотунан, 20‑ни тиэрдэбит. Бу элбэх диэн ааҕыллар. Саха сирин бары улуустарыттан баһыылка арааһа кэлэр.

— Ордук туохха наадыйалларый? Уопуттаах волонтер буоларыҥ быһыытынан, тугу сүбэлиэҥ-амалыаҥ этэй?

— Эрдэ этэн аһарбыппыт курдук, ордук маскировочнай сиэккэҕэ, таҥаска-сапка наадыйаллар уонна, биллэн турар, төрөөбүт төрүт астарын олус күүтэллэр, ахталлар. Таҥас-сап олус наадалаах, онно усулуобуйа хайдаҕа биллэр буоллаҕа. Хастыы да күн сууммакка-тарааммакка сылдьаллар.

Манна биири өйдүөххэ наада. Аһы-үөлү улуустартан тиийэр дэлэгээссийэлэр бүөбэйдээн илдьэллэрэ быдан ордук. Биирдиилээн дьон баһыылкаҕа аһы уган ыыттахтарына, буортуйан хаалыан эмиэ сөп. Бастаан итинник этэ. Билигин ити этэҥҥэ буолла, барыта бэрээдэктэннэ, сааһыланна.

Биллэн турар, аһы-үөлү, ордук саха төрүт аһын кыһын илдьэр, ыытар үчүгэй бөҕө буоллаҕа. Билигин идэһэни өлөрүү саҕаланна. Сотору убаһа тоҥ этэ дэлэйиэ. Аны туран, күөллэргэ муҥхалааһын хайыы үйэ эмиэ саҕаланан эрэр. Бу биһиги, саха дьоно, былыр-былыргыттан илдьэ кэлбит үтүө үгэспит буолар. Хас биирдии саха киһитин этигэр-хааныгар баар… Уолаттарбыт барахсаттар дойдуларыттан төһө даҕаны ыраах сылдьыбыттарын иһин, айылгылара таайан, ордук билигин идэһэ этин амсайыахтарын олус баҕараллар. Эттэрэ-хааннара эрэйэр. Онон билигин, ордук кыһыҥҥы кэмҥэ, ыһаарыламмыт собо, тоҥ убаһа этэ, буспут ынах этэ, харта, тууһаммыт балык ордук наадалар. Балар тиийдэхтэринэ, уолаттарбыт олус үөрэллэр, астыналлар. Амсайдахтарына, төрөөбүт дойдуларын ахтылҕана ааһарга дылы буолар. Күүстэригэр күүс киирэр, сэниэлэригэр сэниэ эбиллэр.

Донецкай диэки тирэх пууҥҥа үлэлиир волонтердар биирдэ да, күн өрөөн көрбөккө, уолаттарбыт уонна Кыайыы туһугар үлэлии сылдьалларынан бары киэн туттуохтаахпыт. Кинилэри үгүс дьон “Көстүбэт фронт байыастарынан” ааттыыллар. Кырдьык да, оннук. Ол эрээри, кинилэр биһиги уолаттарбыт этэҥҥэ сылдьалларын туһугар элбэҕи оҥороллор, үлэлииллэр.