Өймөкөөҥҥө ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕа атыттартан уратыта элбэх

     2023 сылга Өймөкөөн улууһугар ыытыллар өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕа бу иннинэ ыытыллыбыт ыһыахтартан уратыта үгүс уонна дириҥ ис хоһоонноох буолуоҕа.

Бу туһунан «Сахамедиа» холдинг пресс-киинигэр буолбут кэмпириэнсийэҕэ ыһыаҕы тэрийээччилэр бэрт кэрэхсэбиллээхтик кэпсээтилэр.

Ол курдук, өрөспүүбүлүкэтээҕи ыһыах экология боппуруоһун, айылҕаҕа ытыктабыллаах сыһыаны (Өймөкөөн – тымныы дойдута, килиимэт уларыйыыта); Үтүө санааны, или-эйэни (Өймөкөөн — 1-кы гильдиялаах меценат-атыыһыт  Н.О. Кривошапкин төрөөбүт дойдута, А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй Өймөкөөнҥө Эйэ ыһыаҕын ыһыыта); Үлэ сылын (үлэ –олох төрдө); саха халандаарынан Дьөһөгөй Айыытын сылын (Өймөкөөн — боруода сылгыны иитии дойдута, Дугуйдан Винокуров саха атынан айана); туризмы сайыннарыыны (Өймөкөөн – норуоттар икки ардыларынааҕы туризм киинэ) арыйыаҕа. Бу туһунан ыһыах тосхолун оҥорбут социологическай наука дуоктара,  Култуура уонна ускуустуба Арктическай институтун  профессора  Ульяна Винокурова быһааран биэрдэ.

Быйылгы сылы улуус баһылыга Иннокентий Сивцев Өймөкөөн улууһугар Ыаллаһыы уонна Бииргэ үлэлээһин сылынан биллэрбитэ. Ол чэрчитинэн өрөспүүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕар «Халыма» федеральнай суола таарыйан ааһар Мэҥэ Хаҥалас, Таатта, Чурапчы, Томпо улуустарын баһылыктара ыраах Өймөкөөҥҥө баран иһэр ыалдьыттары көрсүүгэ эмиэ араас тэрээһиннэри ыытары былаанныыллар.  Бу туһунан улуус баһылыга Иннокентий Сивцев иһитиннэрдэ. Маны таһынан, атын улуустар Тымныы полюһугар ыытыллар ыһыах тэрийээччилэрин эмиэ өйүөхтэрэ. Ол курдук, сунтаардар оһуохайы тэрийиигэ, таатталар, мэҥэлэр — саха национальнай таҥастарын тигиигэ, чурапчылар, намнар, Бүлүү бөлөх улуустара тимир уустар күрэстэрин ыытыһан көмөлөһүхтэрэ уонна өйүөхтэрэ.  Онон Ыаллаһыы уонна Бииргэ үлэлээһин сылыгар өймөкөөннөрү өрөспүүбүлүкэ үгүс улуустара өйүөхтэрэ.

Пресс-кэмпириэнсийэҕэ Өймөкөөн улууһугар ыытыллар ыһыах уратыларын уонна дьикти сөп түбэһиилэрин бэлиэтээтилэр.

1924 сыллаахха Өймөкөөҥҥө гражданскай сэрии түмүктэниитин айхаллаан, эйэлээх олоххо төннүү чиэһигэр анаан саха литературатын төрүттээччи, наука араас көрүҥнэригэр маҥнайгы оҥкулу оҥорбут чинчийээччи, гуманист-бөлүһүөк Алексей Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй Эйэ ыһыаҕын ыспыта уонна Кыайыы сэргэлэрин туруорбута. Өймөкөөн улууһун «Үрэх Төрдө» сиригэр быйыл Өксөкүүлээх Өлөксөй Эйэ ыһыаҕын ыспыта 99 сылын туолар.  Оттон 9 сыыппара сахаҕа ытык сыыппара. Онон суолталаах тэрээһини тэрийээччилэр Өймөкөөн ыһыаҕа Кыайыы ыһыаҕынан буоларыгар эрэнэллэр. Бу туһунан өрөспүүбүүкэтээҕи «Олоҥхо» ассоциациятын салайааччыта Февронья Шишигина иһитиннэрдэ.

Пресс-кэмпириэнсийэҕэ ыһыаҕы тэрийээччилэр Өксөкүлээх Өлөксөйү кытта ыкса сибээстээх өссө биир дьикти сөп түбэһии туһунан кэпсээтилэр. Олоҥхо институтун салайааччыта Руслан Анисимов кулун тутар 15-17 күннэригэр Өймөкөөн улууһун киинигэр Уус-Ньараҕа уонна Томторго ыытыллыахтаах научнай-методическай кэмпириэнсийэ туһунан билиһиннэрдэ. Бу кэмпириэнсийэни бастаан былырыын балаҕан ыйын бүтэһигэр ыытарга былааннаабыттара. Онтон олунньу саҥатыгар көспүтэ эрээри, олус тымныыта бэрдиттэн  кулун тутарга көспүтэ. Үһүс сырыытын көспүт кэмпириэнсийэ биир дьиктитэ диэн, анаабыт курдук кулун тутар 16 күнүгэр Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүт күнүгэр түбэстэ. Чуолаан бу күҥҥэ Олоҥхо ыһыаҕар анаммыт  научнай-методическай кэмпириэнсийэ  анаан болдьоммут курдук буолан тахсыбыт! Суолталаах тэрээһин үс күн устата ыытыллыаҕа. Өрөспүүлүкэ араас тыл үөрэҕин чинчийэр институттарыттан, үрдүк үөрэх кыһаларыттан барыта 30 учуонай, кыттыыны ылыаҕа. Сылгы иитиитигэр научнай чинчийиини ыытар институт салайааччыта Александр Зайцев кыттыахтаах. Кэмпириэнсийэҕэ 12 улуустан кыттыыны ылыахтара.

Үлэ сылын чэрчитинэн Өймөкөөҥҥө ыытыллар суолталаах Олоҥхо ыһыаҕар РФ эрэгийиэннэриттэн кэлбит сылгы иитиитин исписэлиистэрин сүбэ мунньаҕа, сылгы иитиитигэр сибээстээх тэрээһиннэр, сылгыны үөрдээн иитии быыстапката.  Өймөкөөн нэһилиэгэр Н.О. Кривошапкин уһаайбатыгар улуустартан кэлбит урбаанньыттар, Томтор нэһилиэгин «Үрэх Төрдө» учаастагар норуот бөлөһүөктэрин көрсүһүүлэрэ былааннанар.

Пресс-кэмпириэнсийэҕэ салгыы СӨ духуобунай сайдыы миниистирин солбуйаачы Афанасий Ноев, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ иһинэн үлэлиир олоҥхону чинчийэр институт дириэктэрэ Руслан Анисимов, Олоҥхо тыйаатырын дириэктэрэ Мария Турантаева бэрт кэрэхсэбиллэх өрүттэргэ тохтоон, Олоҥхо ыһыаҕын тэрээһиннэрин сырдаттылар.

«Өймөкөөн улууһа өрөспүүбүлүкэ иккис 100 сыллаах үбүлүөйүн көрсүүнү арыйар  чиэскэ  тигистэ. Ыһыах тосхолун өрөспүүбүлүкэтээҕи Култуура министиэристибэтин, Олоҥхо институтун, Олоҥхо ассоциациятын, Култуура уонна ускуустуба Арктическай институтун кытта  бииргэ сүбэлэһэн оҥордубут. Ыһыахпытын киэҥ далааһыннаахтык тэрийэргэ бэлэмнэнэн, бу күннэргэ үгүс тэрээһиннэри ыыта сылдьабыт», диэн бэлиэтээтэ улуус баһылыга Иннокентий Сивцев.