Эҥсиэли хочотугар айар куттаахтар түмүстүбүт

Ыам ыйын 25 күнүгэр Өлүөнэ Эбэ өҥ-быйаҥ Эҥсиэли хочотун кыыс кэрэ  Нам сиригэр ыалдьыттаан кэллибит.

Куба кыыл ытык бэлиэлээх, Мымах кинээс тойонноох,  былыргы аатынан  Куонда-Кириэс диэн  кииннээх Нам улууһа — Саха сирин бэлитиичэскэй, уопсастыбаннай, култуурунай олоҕун сайдыытыгар сүҥкэн үтүөлээх үгүс чулуу дьон үөскээбит дойдута.

Ол курдук, М.К. Аммосов, И.Е.Винокуров ааттара дойду устуоруйатыгар кыһыл көмүс буукубаларынан суруллан киирбиттэрэ.

Аҕа дойду 1941-1945 сс. Улуу сэрии кэмигэр кыайыыга кынаттаабыт үйэлээх ырыа «Хайыһар» бэйиэт И.Д.Винокуров-Чаҕылҕан тылларыгар суруллубута.

Сахалартан биир бастакы композитор,  Хатыҥ Арыыга төрөөбүт  З.П. Винокуров айбыт «Эҕэрдэ ырыатын» 1955 с.  Варшава к. Аан дойдутааҕы ыччаттар уонна устудьуоннар  бэстибээллэригэр  А.П. Лыткина толорбута.

Хас эмэ көлүөнэ устата уостан түспэт «Доҕорбор» (Түүлэй  түүнү сырдатар…) ырыа ааптара А.Ф.Шестаков аатын билигин Намнааҕы Норуот айымньытын дьиэтэ чиэстээхтик сүгэр.

«Уоттаах түүҥҥү Дьокуускай» ырыа тылын А.С.Егоров-Альберт Бүлүүйүскэй Нам Таастааҕар үлэлиир кэмигэр суруйбута.

СӨ норуодунай бэйиэтэ Наталья Харлампьева,  балет биллиилээх артыыһа Г.С. Баишев, дуобакка сахалартан бастакы Арассыыйаҕа  гроссмейстер  А.Г.Азаров, Арассыыйа  уонна аан дойду дуобакка маастара Нь.С.Азарова эмиэ  Намтан төрүттээхтэр.

Түгэнигэр сөп түбэһиннэрэн, манныгы ахтан ааһар тоҕоостоох.

Эдэр саастарыгар Саха сиригэр автономияны олохтоспут П.А.Слепцов-Ойуунускай М.К. Аммосовтыын  доҕордоһууларын кэриэстээн, сэбиэскэй кэмҥэ Таатта уонна Нам улуустара ыкса сибээстээхтэрэ. Шефтэһии бэрээдэгинэн үлэни-хамнаһы билсэ, уопут атастаһа хардарыта дэлэгээссийэнэн ыалдьыттаһаллара.

Манна даҕатан эттэххэ, Таатта биир  киэн туттар киһитэ, саха аһын маастара И.И. Тарбахов Нам илгэлээх сиригэр үлэлээн, киэҥ эйгэҕэ аартыга арыллыбыта.

Итиэннэ ырыаһыт, мелодист, саха эстрадатын чаҕылхай сулуһа,  Нам Үөдэйин олохтооҕо В.С. Татаринов 70-с сыллар саҕаланыыларыгар   Таатта Баайаҕатыгар физругунан үлэлии сылдьан  «Умнуллубат онус кылаас», «Ньургуһун тапталым» диэн күн бүгүҥҥэ диэри ылланар ырыаларын суруйбута.

Таарыйа аҕыннахха, мин 1974 с. 2-с куурус кэнниттэн  устудьуоннар быраактыкаларыгар  Модут нэһилиэгэр окко үлэлээн турардаахпын. Аны аҕам эдэригэр Хатырыкка олоро сылдьыбыта.

Кэлин бэйэм доҕотторбун кытары 3 төгүл Таастаахха айар куттаах дьүөгэбитигэр Н.Е.Азарова-Алаас Илгэҕэ хонон-өрөөн ааспыппыт.

Онон,  саамай элбэхтэ сылдьыбыт дойдум буолан, ураты күндүтүк саныыбын.

х х х

Дьэ,  аны чопчу көрсүһүү туһунан.

Аҕыйах хонуктааҕыта Намнааҕы «Отуу уота» литературнай түмсүү «Ситимнэри» ыҥырар сураҕын истээт, тута үөрүүнэн испииһэккэ суруйтарыы, сүбэлэһии  саҕаламмытынан барбыта.  Ыалдьыт буолан аҥардастыы даххаһыйа буолбакка, бэйэбит  өттүбүтүттэн эҕэрдэ нүөмэрдэри, оонньуулары, көрдөөх күрэхтэри толкуйдаатыбыт.

Икки өттүттэн көхтөөх дьон мустан, бииртэн биир сонуну кэпсээн, ырыа-тойук тахсан истэ. Онон сорох оонньууларбытын ыыппакка хааллыбыт, ол курдук бириэмэ түргэнник ааста.

Сынньалаҥҥа кэккэлэһэ сытар ньургуһуннаах эниэҕэ күргүөмүнэн баран хаартыскаҕа түһүү буолла.

Саҥа тыллыбыт чээл күөх  мутукча сыта, лаахтаммыт курдук ньап-ньалҕаархай хатыҥ сэбирдэҕэ сиккиэр тыалга тэлимниирэ, күн уотугар күөллэргэ көмүс мөһүүрэнэн дьиримнии сытар эрэһэ долгун күлүмэ, үрдүк мэҥэ халлааҥҥа күөрэгэй ырыата — бу барыта дьикти көстүү буолан, өйгө-сүрэххэ иҥэн хааллаҕа.

Саамай  күндүтэ — билэр-билбэт биир баайыылаах айар-суруйар доҕоттору кытта көрсүһүү  умнуллубат өйдөбүл буоллаҕа.

Биһиги А.М.Татаринов-Удьурҕайы кытта 2017 сылтан билсэбит. Кини ордук акростих көрүҥүн баһылаабыт, элбэх хоһооно ырыа буолбут, бэйэтэ ыллыыр, араас таһымнаах тэрээһиннэри салайан ыытар, уран уус идэлээх, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.

Нам ытык кырдьаҕастара Е.М.Феофанов, И.А. Бубякин-Чөҥөчөк 92.саастарыгар холооно суох  чэгиэн көрүҥнээхтэр, кинилэр иккиэн элбэх хоһоону, ырыаны нойосуус өйдүүр дьоҕурдарын сөҕө иһиттибит.

А.М.Татаринов-Удьурҕай, Е.Н.Уварова-Чуохаана, С.А.Семенов-Сэгэй,  Нам Хомустааҕыттан О.Е.Колесов дойдутун Нам туһунан саҥа ырыатынан, Петр Машников, Афанасий Иванов ырыаларынан, В.И.Яковлева-Чэлгийээнэ, П.А. Тумусова-Туску хоһооннорунан, М.К. Бережнова-Тупсууна Байды, Чуохаана   үҥкүүлэринэн, Е.Быканова-Быыкаа Катя көрдөөх монологунан, С.Е.Кожуров-Ыстапаан Таастаах Чуохааналыын «Бэргэһэ» сценканан тэрээһиммитин  киэргэттилэр.

«Ситим» көҥүл суруйааччылар сойуустарын бэрэссэдээтэлэ Иван  Александров бэйэтин уонна тэрилтэ айар үлэтин билиһиннэрдэ.

Икки өттүттэн хардарыта кинигэ бэлэхтэстибит, инникитин бииргэ үлэлэһэргэ сүбэлэстибит.

Мин олохтоохтор ыыппыт тута хоһуйуу күрэҕэр  бастааммын, бэртээхэй бириис туттум.

Бары  көхтөөх кыттыыны ылбыттары  грамоталарынан бэлиэтээтилэр.

Уонна биири тоһоҕолоон бэлиэтиэххэ наада.

«Отуу уотун» салайааччыта Алексей Татаринов-Удьурҕай сыллааҕы үлэ түмүгүнэн түмсүүтүн чилиэннэрин наҕараадалааһыҥҥа элбэх маҕаһыыннары, тэрилтэлэри кэпсэтэн, спонсорствоны кыайа тутан, дьонун үөртэ-көтүттэ, сөҕөн эрэ кэбистибит.

Ити барыта толкуйтан, элбэх кэпсэтииттэн, дьон туһугар кыһамньыттан тахсар.

Ол Алексей Михайлович чахчы даҕаны тылын ылыннарар дьоһун киһи, сатабыллаах салайааччы  буоларын, дьон-сэргэ, нэһилиэнньэ  убаастабылынан туһанарын кэрэһэлиир.

Түмүктээн эттэххэ, ыалдьытымсах Нам олохтоохторугар истиҥник  көрсүбүккүтүгэр, алгысчыт Прасковья Баянаеваҕа, бары тэрийээччилэргэ  минньигэс астаах остуолгутугар, үтүө баҕа санааҕытыгар  барҕа махтал, аныгыс көрсүөххэ диэри, күндү доҕоттор!

Туспа улахан махтал наһаа үчүгэйдик бэйэтин массыынатынан илдьэ сылдьыбыт  Александр Каратаевка!

Анна ГРИГОРЬЕВА, Тааттаттан төрүттээх Дьокуускай к.олохтооҕо.