Эрэмньини үөскэтэр эйэлээх былаан

Бу күннэргэ аан дойду атыйахтаах уу курдук дьалкыйа турар. Ол курдук, ааспыт нэдиэлэҕэ АХШ дьаһалтата сэтинньи 27 күнүгэр диэри Украина иирсээнин уодьуганныыр 28 пууннаах былаана эмискэ тарҕаммыта. Бу сурах ыраас халлааҥҥа этиҥ эппитинии иһиллибитэ.

 Зеленскэйи ыгаллар

Бу хантан кэлбит былааный диэтэххэ, Трамп анал киһитэ Стив Уиткофф уонна Инвестициялар Арассыыйатааҕы пуондаларын баһылыга Кирилл Дмитриев оҥорбуттар, онно госсэкирэтээр Марко Рубио уонна Трамп күтүөтэ Джаред Кушнер кыттыгастаахтар диэн буолбута. Аны АХШ аармыйатын миниистирэ Дэн Дрисколл былааны илэ бэйэтинэн Киевкэ аҕалан Зеленскэйгэ туттарбыт, өрүттэр илии баттаһаллара эрэ хаалбытын курдук иннэ-кэннэ биллибэт суруйуулар элбээбиттэрэ. Reuters ааҕыныстыба эппитинэн, өскөтө Украина АХШ этиитин ылымматаҕына, Вашингтон Киевкэ сэриитин сэбин уонна эрэспиэскэтин дааннайын биэрэн бүтэр, быһата, Украинаны хотторбутун билинэргэ күһэйбиттэр.

Владимир Путин сэтинньи 21 күнүгэр Куттал суох буолуутун сэбиэтин чилиэннэрин кытта суһал көрсүһүүтүгэр 28 пуунтан турар эйэлээх былаан иирсээни “бүтэһиктээхтик эйэлээхтик оннун булларарга тирэх буолуон сөп, АХШ дьаһалтата Украинаны кытта сөбүлэһэ илик буоланнар, Арассыыйаны кытта бу былааны дьүүллэһэ иликтэр” диэн турар. Путин Украина уонна Европа диэки санаалаахтары “баччааҥҥа диэри баҕа санаа кынатыгар уйдара сылдьааччыларынан”, сэрии хонуутугар дьиҥнээх балаһыанньа хайдах буолан турарын билбэттэринэн ааҕар. Трамп бу былаана өссө Анкориджка буолбут көрсүһүүгэ дьүүллэһиллибитэ, диэтэ.

Европа тииһин килэҥнэтэр

Эйэлээх былаан сонуну тарҕатар сириэстибэлэргэ тахсаатын кытта Европа диэки ый-хай оргуйа түспүтэ. Кинилэр, биллэн турар, бу дьыалаҕа кыттыспакка хаалбыттарын сөбүлээбэтэхтэрэ. Трамп былаанын ордук Британия, Франция, Германия утарбыттарынан көрдөххө, чуолаан бу дойдулар Арассыыйаны утары биллэриллибэтэх сэриини баһылаан-көһүлээн илдьэ иһэллэрэ көһүннэ. Ол иһин Москваны кытта эйэлээх сөбүлэһиини дьүүллэһиигэ хайаан да баар буолуохтаахпыт диэн ирдииллэр. Кинилэр көрүүлэринэн, Киев Трамп тылынан бардаҕына, НАТО сааттаахтык хоттороругар, Евросойуус Украинаҕа укпут миллиардынан үбэ күдэҥҥэ көтөрүгэр тиийэр.

Ол иһин ааспыт күннэргэ АХШ Украинаҕа анал бэрэстэбиитэлинэн саҥа анаммыт Дэн Дрисколл НАТО дойдуларын посолларын, Украина чунуобунньуктарын кытта көрсөн, “АХШ уонна НАТО сэрии хонуутугар балаһыанньаны уларыппаттар, онон “иннигитин биэриҥ” диэбитин, “ыар-нүһэр кэпсэтиинэн” ааттаабыттарын New Үork Post суруйбут. Эбиитин Киевкэ АХШ дьыалаларыгар быстах кэмҥэ итэҕэллээх киһитэ Джули Дэвис ”Эһиги, европеецтар, төһө да сэрии салҕанан бара туруон баҕарбыккыт иһин, Арассыыйаны син биир кыайбаккыт”, — диэн уокка арыыны кутан биэрбит.

Онон сэтинньи 23 күнүгэр Женеваҕа суһаллык Евросойуус лиидэрдэрэ уонна АХШ, Украина бэрэстэбиитэллэрэ көрсүбүттэрэ. Кэпсэтиилэргэ АХШ госсэкирэтээрэ Марко Рубио уонна Трамп анал киһитэ Стив Уиткофф кыттыбыттара. Үрүҥ дьиэ пресс-сэкирэтээрэ Кэролайн Ливитт эппитинэн, эйэлээх былаанынан “бэркэ кыһаллан үлэлээбиттэр”, “утарсыылаах аҕыйах пуун” хаалбыт.

Женеваҕа түүннэри-күннэри мунньахтаабыттарын кэнниттэн, АХШ эйэлээх былааныттан 19 пуун хаалбыта иһиллэр. Германия канцлера Фридрих Мерц чугастааҕы кэмҥэ эйэлэһиигэ илии баттаһыы буоларын саарбахтыырыттан сылыктаатахха, сэтинньи 27 күнүгэр диэри эйэ олохтонуо суох. Трамп да болдьоҕу төһө баҕарар уларытар, уһатар кыахтаах киһи. Британия премьерэ Кир Стармер, баар былаанынан үлэлээбиппит, саҥа докумуону оҥорботохпут, эйэ кэнсиэпсийэтигэр эбии саҥаны киллэрэн биэрдибит диэбит.

Докумуон силигэ ситиэ эрдэ

Уопсайынан, эйэлээх былааҥҥа сыһыаннаах дьыала хайдах эрэ үһү-тамах курдук. Сэтинньи 25 күнүгэр Абу-Дабига Арассыыйа уонна Украина байыаннай эрэспиэскэлэрэ атын тиэмэнэн көрсүһүөхтээхтэр этэ диэн Axios биллэрбитин РБК суруйар. Ол гынан баран, Дэн Дрисколл Женеваҕа 9 пуунунан кыччаабыт былааны аҕалбыт. Politico суруйарынан, былааҥҥа Донбааһы Арассыыйа хонтуруолугар биэрэр, ону тэҥэ “Украина сирин-уотун кытта сибээстээх боппуруостар” усулуобуйалара уларыйбыт. CBS News иһитиннэрэр диэн эмиэ РБК суруйбутунан, Украина АХШ эйэлээх былааныгар сөбүлэспит. Украина оборуонатын сэкирэтээрэ Рустем Умеров, уопсай өйдөһүү баар, сорох “деталларга” эрэ үлэлэһиэххэ наада, Зеленскэй АХШ-ка тиийэн дьүүллэһэрэ наада диэбит. Ол эрээри, Трамп иирсээни тохтотор сөбүлэһии кэнниттэн биирдэ Зеленскэйдиин көрсүөм диир. Иһиттэххэ бэрт курдук гынан баран, “деталлар” баар буоллахтарына, докумуону силигэ сиппит диир эрдэ.

Сэтинньи 26 күнүнээҕи туругунан, Арассыыйа — АХШ ыккардыгар ханнык да эйэлээх былааны дьүүллэһии бара илик. Хас да пуун дириҥ ырытыыны эрэйэр дииллэр. Путин эрдэттэн АХШ бастакы былаана эйэлэһиигэ тирэх буоларын хаста да этэн турар. Ону Эрдоганы кытта кэпсэтиитигэр эмиэ хатылаабыта. Дмитрий Песков этэринэн, эйэлээх сөбүлэһиигэ тиийэрбит чугаһаата диир билиҥҥитэ эрдэ. Оттон Bloomberg ааҕыныстыба этэринэн, Арассыыйа 19 пууҥҥа диэри кыччатыллыбыт былааны “провальнай” диэбит. Онон АХШ бэрэсидьиэнэ Махтал күнүнэн өмүтүннэрэн, өрүттэри “сөбүлэһиннэрэ” охсоору гыммыта эмиэ табыллымаары гынна.

Ол эрээри, Трамп ытырбытын ыһыктыбат санаалаах. Уиткоффу Москваҕа Путины кытта көрсөрүн, Дрисколлу Украинаҕа барарын сорудахтаата. Эйэлээх былааҥҥа өрүттэр тыл тылга киирсибэт аҕыйах боппуруостара эрэ хаалла, сөбүлэһии буолар түгэнигэр Путиннаах Зеленскэй сотору көрсүөхтэрэ диэн Трамп эрэмньитин эппитин, “Российскай газета” суруйар.

Утарсыы да күүстээх

Буола турар балаһыанньанан көрдөххө, аан дойдуга Украина иирсээнин тохтотор, эйэ олохтонорун утарсар күүстэр аҕыйаҕа суохтар.

Ол курдук «муус оннуттан хамсаан», Арассыыйа «тоҥоруллубут» үбүттэн матар куттала үөскээбитин Франция бэрэсидьиэнэ Макрон ким хайа иннинэ билэ охсон, Бельгия Euroclear депозитарийыгар «тоҥорулла» сытар үбү европеецтар эрэ быһаарыахтаахтар диэн айахтатта. Бачча сыл тухары ытыһыгар тутан олорбут маа бэйэлээх “баайын” көрдөрбүтүнэн ылан бараллара кыһыыта бэрт буоллаҕа. Бу 185‑тэн 210 млрд. евроҕа тиийэр үбү Киевкэ биэрбитэ буолан, бүтэһик украинецка диэри сэриини салҕаттара туруохтарын, таарыччы бэйэлэрин да матарымыахтарын баҕараллара чуолкай.

Женеватааҕы сибигинэһии кэнниттэн тоҕо эрэ «тоҥоруллубут» Арассыыйа үбүн Украинаны чөлүгэр түһэриигэ туһанар туһунан пуун уһуллубут диэн Bloomberg балаһыанньаны билэр источниктарга олоҕуран иһитиннэрэр.

Аны Уиткоффтаах Дмитриев, Ушаков эйэлээх былааны Москва интэриэһигэр оҥорор уонна АХШ көҕүлээһинин курдук гынан, ону Трампка хайдах көрдөрөр туһунан кэпсэтиилэрин булан ылан, АХШ сонуну тарҕатар сириэстибэлэрэ бэчээттээн аймалҕаны таһаара сатыы сылдьаллар. Кирилл Дмитриев итини сымыйа сураҕынан ааттаата.

Онон аан дойдуну аймаабыт эйэлээх былааммыт Махтал күнүн аһарда, ол да буоллар иннибитигэр онтон итэҕэһэ суох эрэмньилээх Саҥа дьыл, Ороһуостуба күннэрэ бааллар.