Ильмень күөл дьоруойдарын туһунан килиип уһулунна

Быйылгы саас күүтүүлээх, элбэх араас сонун тэрээһиннэрдээх ураты саас. Олортон биир дириҥ суолталааҕын, киһи-аймаҕы атыйахтаах уу курдук аймаабыт Аҕа дойду Улуу сэриитэ кыайыынан түмүктэнэн, өрөгөй күнэ үүммүтэ 80 сылын үөрүүлээхтик бэлиэтээри олoробут. Дойду үрдүнэн дьон-норуот сүргэтин көтөҕөр улахан суолталаах тэрээһиннэр буолаары тураллар.

Түөрт сыллаах суостаах сэриигэ төһөлөөх элбэх өлүү-сүтүү, хаан тохтубута буолуой? Олор истэригэр Ильмень күөлгэ буолбут дьулаан быһылаан туһунан истибэтэх киһи, арааһа, суоҕа буолуо. Онно эдэркээн саха уолаттара муус анныгар дириҥ далайга былдьаммыттарын туһунан Сергей Васильев-Борогонскай «Ытык Ильмень» поэматынан Аким Бурцев мамонт муоһугар оҥорбут үлэтин дьон-сэргэ олус сэҥээрбитэ, ылыммыта. Биллиилээх прозаик Егор Неймохов «Ильмень үрдүнэн туруйалар » диэн сэһэнигэр олоҕуран уус -уран киинэ уһуллубута. Онно сүрүн оруолга биир дойдулааҕым Федот Львов уһуллан, киинэ эйгэтигэр киэҥ хардыыны оҥорбута.

Чугастык билсэр дьүөгэм Анна Петровна Григорьева биир түгэҥҥэ: «Кыайыы 75 сылынан Ильмень туһунан килиип устар идиэйэ киирбитэ төбөбүттэн олох тахсыбат,» — диэбитигэр, мин хап-сабар: «Ильмень үрдүнэн туруйалар» диэн хоһоонноохпун ээ,» — диэбитим. Онон килиип устар туһунан санааҕа кэлбиппит. Ильмень эрэ туһунан буолбакка, Кыайыы 75 сылынан, онно сыһыаннаах дьоннору ыҥырыахха,» — диэн сүбэлэспиппит.

Дьэ онон алтыа буолан, Галина Ильинична Захарова-Уордьаннаах Кыыһа, Ида Дмитриевна Рожина-Күндүйээнэ, Илья Ильич Афанасьев-Алмаас, Степан Егорович Кожуров-Ыстапаан Таастаах, Анна Петровна Григорьева уонна мин хаста да төхтөрүйэн, элбэхтик Ильменскай уулуссаҕа баар Ильмень күөлгэ аналлаах мемориалга тиийэн килиип устубуппут. Онно биир сырыыга уһуйааҥҥа ииппит-үөрэппит оҕобун, «Ильмень үрдүнэн туруйалар» киинэҕэ сүрүн оруолу толорбут СӨ үтүөлээх артыыһын Федот Львову ыҥыран, син сөптөөх килииби устан бэлэмнээбиппит. Ол эрээри, устар кэмҥэ тыас-уус, массыына кэлиитэ-барыта мэһэйдээн, Федот саҥата иһиллибэт буолбут этэ.  Хаттаан устар наада буолбута да, сүрүн үлэлээх киһи бириэмэ булбакка, оруобуна ол кэмҥэ Арассыыйатааҕы ханаалга киинэҕэ уһулла сылдьара, аны салгыы пандемия саҕаланан, дьиэттэн быкпат уураах тахсан, ол үлэбит аһаҕас хаалан хаалбыта.

Ол эрээри ылыммыт дьыалатын тиһэҕэр тиэрдэр, туруоруммут соругун хайаан да ситэр үлэһит киһи Анна Петровна Кыайыы 80 сылынан килииби салгыыр санаатын ыһыктыбатаҕа, онон уруккуга эбии элбэх матырыйаал хомуллубута. Салгыы үлэбитин сүрүннээччинэн «Ситим» көҥүл суруйааччылар сойуустара буолбута, элбэх кэпсэтии ыытыллыбыта. Сунтаартан Виталий Григорьевич Николаев Ильмень туһунан баай матырыйаалы ыыппыта, Егор Неймохов кэргэнэ Мария Петровна Неймохова бэртээхэй интервью биэрбитэ, «Ильмень үрдүнэн туруйалар» киинэҕэ уһуллуутун туһунан СӨ үтүөлээх артыыһа Федот Львов киһи эрэ интэриэһиргиир гына кэпсээбитэ. Ол барыта түмүллэн киэҥ ис хоһоонноох килиип буолан таҕыста. Бу сырыыга матырыйаал элбэҕинэн, Ильмень күөлгэ анаммыт хоһоонноохтор эрэ уһулламмыт, мемориалга тиийэн сибэкки ууран, биэс сыллаах үлэбитин түмүктээн, дьон -сэргэ көрүүтүгэр таһаарарга бэлэмнээтибит, оттон үлэбит түмүгүн көрөөччү бэйэтэ сыаналыа турдаҕа.

Бу үлэбитигэр Ильмень дьоруойдарын үйэтитиигэ үтүөлээх норуодунай суруйааччы Егор Петрович Неймохов төрөөбүтэ 75 сылынан кини кэргэнэ Мария Петровна Неймохова уонна «Ильмень үрдүнэн туруйалар» киинэҕэ сүрүн оруолу толорбут СӨ үтүөлээх артыыһа Федот Федотович Львов кыттыспыттарыгар улахан махталлаахпыт. Килииби устарга сүүрбүт-көппүт Гаврил, Иван Мальцевтарга түмсүү аатыттан улахан махталбытын тиэрдэбит.

Анна Семеновна Данилова-Сарыада, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Уус Алдан улууһун үөрэҕириитин сайдыытыгар,

улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар үтүөлэрин иһин бэлиэлэр туһааннаахтара, Өлтөх нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.