Кэрэҕэ иитэн, үтүөҕэ үөрэтэн

Гимназияҕа Оҕо түмэлин киинин 25 сыла

   Үрдүк ускуустуба уонна култуура үөрэтии итиэннэ иитии быстыспат сорҕото буолаллар – оҕолор өйдөрүн-санааларын, айар дьоҕурдарын, үөрэххэ дьулуурдарын  сайыннараллар, ис-куттарын, духуобунай байыталлар, — дииллэр педагогтар. Ускуустуба өҥөтүнэн үөрэнээччи кэрэни өйдүүр, сыаналыыр уонна айар талаана күнтэн-күн чочуллар, күүһүрэр.

Дьэ, маннык үтүө-сырдык санаалартан сиэттэрэн, быйыл хайыы-үйэҕэ үйэ чиэппэрэ буолла — 25 сыл устата, Николай Константинович, Антонина Гаврильевна Чиряевтар ааттарынан Дьокуускай куораттааҕы Национальнай гимназияҕа, ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустубаҕа Оҕо түмэлин киинэ айымньылаахтык үлэлиир.

Маннык киини тэрийэр идиэйэ, баҕа санаа педагогтарга, гимназия тэриллиэҕиттэн баара диэн, билигин бу Оҕо түмэлин киинин салайааччы, педагогическай наука кандидата Светлана Алексеевна Гоголева бэлиэтиир. Кини 1997-2021 сылларга   иитэр үлэҕэ  дириэктэри солбуйааччынан үлэлиир кэмигэр, гимназия үгүс худуоһунньуктары кытта доҕордуу сыһыаннаах, өйдөһөр, бииргэ алтыһар буолан, Саха Сирин худуоһунньуктарын айар мастарыскыайдарын ааннара гимназистарга куруутун аһаҕас буолаллара, ол үтүө үгэс салҕанар. Кинилэр оҕолору персональнай быыстапкаларыгар ыҥыран сырытыннараллар, айар үлэ, олох туһунан бүччүм санааларын үллэстэллэр. Бу маннык истиҥ көрсүһүү-уруоктар түмүктэригэр 1998-1999 сылларга гимназияҕа саха худуоһунньуктарын мэтириэттэрин галереята төрүттэммитэ, “Умнуллубат көрсүһүүлэр” диэн үөрэх киинэтэ уһуллубута уонна “Национальнай култуура уруоктарыгар саха худуоһунньуктарын айымньыларын үөрэтии” диэн методическэй комплекс бэчээккэ тахсыбыта.  Гимназияҕа Түмэл киинэ, хартыына галереята аһыллыытыгар СӨ Национальнай художественнай түмэлэ улахан өҥөлөөх, кинилэр бу үчүгэй идиэйэни биир бастакынан өйөөбүттэрэ. Оччолорго, 2000 сыллаахха, түмэли үөрүүлээхтик аһыыга НХМ дириэктэрэ Ася Габышева гимназистарга талааннаах худуоһунньук Туйаара Шапошникова хартыынатын бэлэхтээбитэ.

Бастакы быыстапкалар гимназия устуоруйатыгар киирэн тураллар. Ол курдук: “Песнь о Якутии” (Саха Сирин аныгы худуоһунньуктарын айымньыларынан быыстапка. Графика. Живопись), “Якутяне — члены Российской Академии художеств” (академик А.Н.Осипов, член-корр. живописец А.Д.Васильев, искусствовед И.А.Потапов),  “Родные просторы” (РФ үтүөлээх худуоһунньуга Владимир Карамзин пейзажтара, ССРС норуодунай худуоһунньуга Афанасий Осипов персональнай быыстапката), РФ норуодунай худуоһунньуга, биллиилээх график Афанасий Мунхалов персональнай быыстапката, “Образы Арктики” – РФ үтүөлээх, СӨ норуодунай  худуоһунньуга Юрий Спиридонов персональнай быыстапката,  “Саха сирин худуоһунньуктарын айымньыларыгар П.А.Ойуунускай уобараһа ” (төрөөбүтэ 110 сылыгар), “Взгляд через столетие”. Джезуповскай экспедиция (1897-1902),  “Мой Якутск”, “Великая Отечественная война в изобразительном искусстве”,  “Якутия индустриальная” (А.Н.Осипов, М.В.Лукина, В.Г.Петров быыстапкалара), “Качели юности” (А.Мунхалов, М.Рахлеева, Т.Шапошникова графикалара),  “Гималаи – обитель снежных вершин”  (академик А.Н.Осипов живопиһа), “Радуга на снегу” СӨ искусствотын үтүөлээх деятелэ Н.Курилов персональнай быыстапката, о.д.а. ааттаах-суоллаах, талааннаах худуоһунньуктар айымньылара көрдөрүллүбүттэрэ.

2021 сыллаахха, Оҕо түмэлин киинин иһинэн дьоҕус быыстапкалыыр саала аһаллыбыта. Манна күн бүгүнүгэр диэри, хас саҥа үөрэх чиэппэрин аайы, тиэмэлэринэн, худуоһунньуктар персональнай быыстапкалара ыытыллаллар.  Ити курдук, Люция Слепцова “Оҕо саас мөссүөнэ”, Иннокентий Корякин “Саха эйгэтэ”, Мира Аргунова  “Красоты Якутии”, Юрий Спиридонов “Образ Арктики”, Андрей Чикачев  “Ойор-тэбэр оҕо саас”, Сергей Колесов  “Дойдум Эҥсиэли хочото”, “Лик Монголии”  — Монголия худуоһунньуктарын быыстапкалара, Юлия Голикова “Осенняя рапсодия”, Диана Полятинская “Күөх далай”, о.д.а. кэрэхсэбиллээх быыстапкалар туруоруллаллар.

Бу күннэргэ гимназияҕа Оҕо түмэлин киинэ үлэлээбитэ 25 сылыгар аналлаах Декада ыытылла турар. Ол курдук, кылаас чаастара, маастар-кылаастар, музейнай уруоктар, педагогическай кэлэктиипкэ форсайт-сессия, худуоһунньуктары кытта көрсүһүүлэр буоллулар. Үбүлүөйдээх үөрүүлээх  тэрээһин кулун тутар 1 күнүгэр ыытылынна. Гимназия кэлэктиибэ бүтүннүү, худуоһунньуктар, выпускниктар, гимназистар, бэтэрээн-учууталлар көхтөөх кыттыыны ыллылар.  Тэрээһин СӨ норуодунай худуоһунньуга Артур Дмитриевич Васильев «Ыһыах» диэн хартыынатын саҥа технологиянан хамсатан көрдөрүүлээх буолла, онтон хартыына дьоруойдара бэйэлэринэн субу тахсан кэлбиттэрэ мустубут дьону кэрэхсэттэ.

Бүгүн биһиги, бу үйэ чиэппэрин устата үөрэнээччилэри  иитиигэ-үөрэтиигэ, олоххо бэлэмнээһиҥҥэ   сүҥкэн суолталаах үлэни ыытан кэлбит Оҕо түмэлин үбүлүөйдээх тэрээһинин туһунан санаатын үллэстэригэр бу түмэл салайааччытыттан, СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһититтэн, педагогическай наука кандидата Светлана Алексеевна Гоголеваттан көрдөстүбүт:

—1992 сыллаахтан, гимназия маҥнай аһыллыаҕыттан, гимназистары искусствоҕа сыһыаран үөрэтии-иитии саҕаламмыта. Бастакы дириэктэрбит Николай Константинович үлэ бу хайысхатын сүрдээҕин биһириир этэ. Саха худуоһунньуктарын айымньыларын иитэр кыахтарын туһанан, оҕону киһи быһыытынан иитии, кэрэни кэрэхсэтэн, дойдуга тапталы иҥэрии сыаллаах үлэбин саҕалаабытым, кэлин бу тиэмэҕэ диссертациябын көмүскээбитим.     Худуоһунньуктар айар мастарыскыайдарыгар, быыстапкаларга, музейдарга сылдьан, төрүт култуура дьарыгар киллэрэн, туһааннаах үлэ буолбута. Гимназиябыт анал дьиэлэммитигэр, 2000 сыллаахха Орджоникидзе уул. 3 нүөмэрдээх дьиэтигэр, Оҕо түмэлин киинин аспыппыт. Онтон ыла худуоһунньуктар айар үлэлэрин быыстапкалара тиһигин быспакка ыытыллан кэллилэр, итини таһынан бэйэлэрин коллекциялара, араас сылларга худуоһунньуктар, выпускниктар бэлэхтээбит хартыыналара бастайааннай экспозиция буолан тураллар.

ХХХ

Тэрээһиҥҥэ кэлбит ыалдьыттар Оҕо түмэлин киинэ инникитин өссө да үүнэ-сайда турарыгар баҕардылар. Эҕэрдэ тыллары гимназия дириэктэрэ Валентина Семеновна Пермякова, иитэр үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы Анатолий Николаевич Чиряев, кини Светлана Алексеевна үөрэнээччитэ буолар,  уо.д.а. эттилэр.  СӨ култууратын туйгуна, биллэр-көстөр муусукаан, гимназияҕа үөрэммит Андрей Дедюкин скрипкаҕа классикаттан оонньоон иһитиннэрдэ. Итиэннэ Светлана Алексеевна кылааһын выпускниктара Өркөн, Харысхан Егоровтар учууталларын  эҕэрдэлээн, ырыа бэлэхтээтилэр. Саха норуодунай артыыстара Клавдия, Герман Хатылаевтар эҕэрдэлээтилэр, гимназияҕа кинилэр салайар бөлөхтөрө үлэлээбитэ сүүрбэттэн тахса сыл  буолла.

Бу Оҕо түмэлин киинигэр араас кэмнэргэ быыстапкалаабыт худуоһунньуктар – Арассыыйа үтүөлээх, СӨ норуодунай худуоһунньуга Юрий Спиридонов, Арассыыйа Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, живописец Сергей Колесов, Алампа уонна Валериан Васильев аатынан бириэмийэлэр лауреаттара, живописец Иннокентий Корякин, живописец Илья Дьяконов, Валериан Васильев аатынан бириэмийэ лауреата Саргылана Борисова, эдэр худуоһунньуктар Юлия Голикова, Диана Полятинская тэрээһиҥҥэ кытыннылар, инникитин да бииргэ үлэлиир баҕалаахтарын эттилэр.   Онтон үөрүүлээх быһыыга-майгыга ретроспективнай үбүлүөйдээх быыстапка аһылынна, Юрий Васильевич Спиридонов галерея устун экскурсия ыытта. Быыстапкаҕа араас сылларга Оҕо түмэлин киинигэр персональнай быыстапкалаабыт худуоһунньуктар айымньылара турда. Үбүлүөйдээх тэрээһини СӨ үтүөлээх  учуутала Венера Илларионовна Илларионова,  ыалдьыттарга гимназия баай историятыттан билиһиннэрэн,  истиҥник  иилээн-саҕалаан ыытта.

Татьяна Маркова.

Хаартыскалары С.А.Гоголева тиксэрдэ.