Ким сүүйүүлээх хааларын бириэмэ көрдөрүө

Атырдьах ыйын 27 күнүгэр Арассыыйа гааһын-ньиэбин атыылаһарын тохтоппото диэн, АХШ Индияттан киирэр табаарга түһээнин өссө 25%-нан улаатыннарда, диэн Вloomberg суруйар. Ол аата, уопсайа 50% буолбут. Бу Азияҕа саамай үрдүк көрдөрүүлээх түһээн.

Индия түһээнэ — 50%

Түһээни киллэриэн иннинэ Дональд Трамп түөрт төгүллээн Нарендра Модины кытта кэпсэтэ сатаабыта диэн РИА Сонуннар суруйар. Ол гынан, Индия премьер-миниистирэ кэпсэтииттэн акаастаммыт, бу АХШ этиитинэн сылдьыбат бэйэтин күүстээх судаарыстыба быһыытынан билинэрин көрдөрөр. Дьиҥэр, Индия Холбоһуктаах Штаттар Азияҕа баар биир саамай улахан союзниктара этэ. Онон АХШ баламат тас бэлиитикэтэ оннооҕор союзниктарын сүтэрэригэр тиэрдэн эрэр.

Түһээн ордук Индия саамай бөдөҥ ырыынагар — таҥас-сап уонна ювелирнай бырамыысыланнаһыгар түстэ. Бу АХШ-ка ыытыллар табаар 55%-на буолар. Ол оннугар электроника, фармацевтика, субстанция, углеводороднай оттук, массыына, о. д. а. Эмиэрикэҕэ наадалаах табаардар түһээнтэн босхолоннулар, ол түмүгэр Apple Индияҕа саҥа собуоттары тутарга укпут баһаам инвестицията оннунан хаалла.

Ааҕыныстыба Индия маннык үрдүк түһээннээх олорон, Кытай уонна Вьетнам курдук дойдулары кытта күрэстэһиитэ кутталлааҕын бэлиэтиир, ону тэҥэ премьер-миниистир Нарендра Моди дойдуну бөдөҥ оҥорон таһаарар кииҥҥэ кубулутар баҕа санаата туоларыгар саарбахтааһыны үөскэтэр.

Оттон Reuters ааҕыныстыба бэлиэтээбитинэн, Индия табаарыгар түһээни улаатыннарыы көһүтүллүбэтэх геобэлитиичэскэй балаһыанньаҕа тиэрдэн кэбиһиэн сөп. Ол курдук икки бөдөҥ экэниэмикэ утары турсан мөлтүүр түгэннэригэр, дьиҥнээх сүүйүүгэ Арассыыйа тиксэр: ньиэбин Индияҕа атыылыыр, ону тэҥэ Вашингтон уонна Дели сыһыаннара мөлтүүрүттэн эбии барыс киллэринэр.

Саммит түмүгүнэн

Аляскаҕа буолбут саммит кэнниттэн Арассыыйа тас дьыалаларга миниистирэ Сергей Лавров элбэх таһаарыыларга интервью биэрдэ. Онтон сүрүн өрүттэрин билиһиннэрдэххэ маннык.

Икки бэрэсидьиэн бэйэлэрин дойдуларын национальнай интэриэстэринэн салайтаралларын, норуоттарын интэриэһин, дьылҕатын уонна историческай нэһилиэстибэлэрин көмүскээһиҥҥэ болҕомтолорун ууралларын, ол иһин хардарыта ытыктаһалларын бэлиэтээтэ.

Анкоридж кэнниттэн АХШ бэрэсидьиэнэ Д. Трамп хас да пууҥҥа этии киллэрбитин, Арассыыйа сорох өттүн ылыммыт. Ол кэнниттэн Вашингтоҥҥа Зеленскэйи кытта көрсүһүүгэ (онно Европа успуонсардара эмиэ бааллара) бу боппуруостары билиһиннэрэригэр, барыларыгар чуолкай ыйыы оҥорбут: Вашингтон позициятын быһыытынан ылыныллыахтаах хас да бириинсип баар, ол иһигэр Украина НАТО-ҕа киирбэтэ уонна территориальнай боппуруостары дьүүллэһиитэ. Зеленскэй итиннэ барытыгар «суох» диэн эппиэттээбит.

Кэпсэтиилэргэ төнүннэххэ, Арассыыйа бэрэсидьиэнэ В. В. Путин дьүүллэһиини

ирдиир боппуруостар “ситэри оҥоһулуннахтарына”, Зеленскэйи кытта көрсөргө бэлэмин хаста да этэн турар. Итиннэ юридическай докумуоннарга илии баттыах иннинэ Украина өттүттэн илии баттыыр киһи сокуонунан бигэргэммит буолуохтаах, диэн Лавров тоһоҕолоон эттэ. Оттон билиҥҥи балаһыанньанан Украина Төрүт Сокуонунан Зеленскэй сокуонунан бигэргэтиллибит бэрэсидьиэн буолбатах.

Миниистир өссө ханнык боппуруостарга хоруйдаата?

Ааспыт сырыыга Арассыыйа уонна Украина дэлэгээссийэлэрэ Стамбулга көрсүһүүлэригэр үс оробуочай бөлөҕү тэрийэргэ этии киллэрэн тураллар. Ыйтан ордук кэм ааста, Украина өттүттэн эппиэт суох.

Судаарыстыбалар тэҥинэн куттала суох буолуулара биир санаанан үгүс докумуоннарга ылыллыбыта, чуолаан 1999 сыллаахха Стамбулга уонна 2010 сыллаахха Астанаҕа буолбут ОБСЕ саммиттарыгар. Бу бириинсип быһыытынан, ким да бэйэтин куттала суох буолуутун атыттар суоттарыгар оҥоруо, бөҕөргөтүө суохтаах. Европа сиригэр баар ханнык да тэрилтэ байыаннай уонна бэлитиичэскэй боппуруостарга баһылыа суохтаах. Оттон билиҥҥи көрүүнэн, НАТО олох утарытын оҥоро олорор. Ол курдук куттал суох буолуута Украинаҕа эрэ оҥоһуллуохтааҕын курдук итиэннэ Арҕаа дойдулар Арассыыйаны күөйэ-хаайа туталларын туһугар Украина сиригэр оккупационнай күүстэри ыытарга бэлэмнэрэ чуолкайдык көстөр. Билиҥҥи кэмҥэ маннык быһыыланыы табыллыбат. Ол курдук, куттал суох буолуутун мэктиэлээһиҥҥэ Арассыыйа сүрүн интэриэстэрин учуоттааһын эмиэ хайаан да баар буолуохтаах.

Билигин бу буола турар быһыылар бары төрүөттээхтэр, ол курдук уонунан сыллар усталарыгар Арҕаа дойдулар НАТО-ну кэҥэтэн, альянсы Арассыыйа кыраныыссатыгар диэри ыга анньан аҕалбыттара уонна Украинаны сэрии сэбэ оҥостубуттара.

Биһиги сиргэ-уокка интэриэспит суох — бэйэбит Сир үрдүгэр саамай киэҥ территориялаахпыт. Биһигини бу сирдэргэ олорор дьон дьылҕата долгутар.

Арассыыйа хаһан даҕаны, ханнык да түгэҥҥэ Украина байыаннайдарыгар сыһыана суох сыаллары ыппатаҕа. <…> Биһиги Байден дьаһалтата, европеецтар киксэриилэринэн украинецтар саҕалаабыт сэриилэрин салгыыр, Арассыыйа гражданскай дьонун өһөрөр сыаллаах, онно кыттыгастаах эбийиэктэри суох оҥортуубут.

Биһиэхэ сыал баар, ону ситиһиэхпит. Чуолаан: Арассыыйа куттала суох буолуутугар Украина өттүттэн суоһуур күүстэри тэйитии, нуучча култууратын, устуоруйатын кытта биир баайыылаахтарын билинэр, нууччалыы тыллаах дьон бырааптарын көмүскээһин.

Буксуйуу

Билигин куйаар ситимигэр Дональд Трамп Киев былаастарыттан Москваҕа Славянскай-Краматорскай агломерацияны биэрэллэрин ирдиир диэн сурах тарҕанар. Ол оннугар Украинаҕа куттал суох буолуутун мэктиэлиэхтээх, ол гынан баран ол хайдах буолара чуолкайа суох. Зеленскэй иирсээни байыаннай дьайыылар буола турар сирдэринэн “тоҥорон” кэбиһэр санаалаах. Лавров NBC телеханаалга интервью биэрэригэр Путиннаах Зеленскэй көрсүһүүлэрэ буолара билиҥҥитэ былааннана илик, диир. Дипломатия өттүнэн урууллуу сатыыры арҕааҥҥы дойдулар араастаан атаакалыыллар диэн буруйдуур. Онон хамсыах курдук гыммыт муус эмиэ харгыстанар туруктаах. Арай Вашингтон эрэ барыта этэҥҥэ буоларыгар итэҕэйэр уонна эрэнэр.

Турция хаһыата Sabaһ суруйарынан, Арассыыйа уонна АХШ аан дойду туруктаах уонна бэрээдэктээх буолуутун хаттаан оҥордулар. АХШ бэрэсидьиэнэ Арассыыйаҕа сверхдержава быһыытынан сыһыаннаһан, Москваны хара дьай куората диэн көрдөрө сатыыр Европа дойдуларын миэстэлэригэр туруорда. Оттон Украинаҕа быһаарыллара эрэ хаалбыт дьиэ иһинээҕи иирсээн курдук сыһыаннаста. Аляскатааҕы көрсүһүүлэр устуоруйаҕа арҕаа ыаллар иирсээннэрин тохтоппут “трудный холодный мир” быһыытынан киириэ диэн сыаналаабыт хаһыат.

Кэлэр нэдиэлэҕэ Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Кытайга барыахтаах. Баҕар икки улуу дойду көрсүһүүтүн түмүгэр туох эрэ уларыйыы киириэ. Кытай бэрэсидьиэнэ бу кыһалҕаҕа эмиэ туспа көрүүлээх, ол эрээри билиҥҥитэ туох да улахан этиини оҥоро илик. Туох да диэбит иһин, Арҕаа дойдулар бэйэлэрин сыһыаннарын биллэрдилэр, аны билигин Соҕуруу Өрүт (Глобальный Юг) туох диир уочарата кэллэ. Арай Кытай эппиэтинэһи бэйэтигэр ылан, балаһыанньаны оннуттан хамсатыа дуо? Эрэнэрбитигэр эрэ тиийэбит.