Сабантуй түмэр, сомоҕолуур…

Быйыл сайын, бэс ыйын 13-14 күннэригэр, Саха сиригэр аатырар-сураҕырар  Сабантуй тэриллээри турар.  Онно 1000 кэриҥэ ыраахтан-чугастан ыалдьыт кыттыаҕа.

Сабантуй — татаар норуотун үгэс буолбут национальнай бырааһынньыга, сааскы хонуу үлэтэ түмүктэниитин кытта сөп түбэһэр буолан, киэҥ далааһыннаахтык ыытыллар.

Бу күннэргэ федеральнай Сабантуйу бэлэмнииргэ эппиэттээх Татарстаантан дэлэгээссийэ уонна Аан дойдутааҕы татаардар кэнгириэстэрин ситэриилээх кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Данис Шакиров кэлэн тэрээһин боппуруостарын ырыттылар, дьүүллэстилэр.

Дойдубут эрэгийиэннэригэр

Дойду элбэх омуктаах дьонун духуобунай түмсүүтүн бөҕөргөтөргө туһуламмыт федеральнай Сабантуй сыллата Арассыыйа ханнык эмит эрэгийиэнигэр ыытыллар. Бастакы суолталаах тэрээһин 2001 сыллаахха Саратов куоракка буолбута. Онтон ыла сыл аайы федеральнай таһымнаах бэстибээли дойду биир ханнык эрэ куоратын талан ыыталлар. Ол курдук, Сабантуй Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтигэр, Москва, Санкт-Петербург куораттарга, Киров, Астрахань, Нижегородскай уобаластарга уонна да атын эрэгийиэннэргэ буолбута. 2025 сылга эстэпиэтэ Саха сиригэр тиксэн, быйыл сайын бэс ыйын 13–14 күннэригэр Дьокуускайга уонна Хаҥалас улууһугар “Орто Дойду” туристическай комплекска ыытыллыаҕа.

Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин “Сабантуй дойду култуурунай кодун улахан суолталаах, быстыспат сорҕотунан буолар” диэн бэлиэтээбитэ.

“Орто Дойдуга” буолар

Дэлэгээссийэ бу күннэргэ Хаҥалас улууһун “Орто Дойду” туристическай комплексыгар Сабантуй ыытыллар сирин-уотун кытта билсэн баран биһирээтэ.

Онтон “Сахамедиа” холдинг медиа-киинигэр Саха сирэ уонна Татарстаан икки доҕордуу, бырааттыы өрөспүүбүлүкэлэр буолалларыгар туһуланар “төгүрүк остуол” буолла. Тэрээһин кыттыылаахтара онно социальнай, экэниэмикэ боппуруостарыгар элбэх пууннаах бииргэ үлэлээһиҥҥэ, култуурунай уонна научнай уопуту атастаһыыга илии баттаммытын, ол чэрчитинэн туох үлэ ыытылларын ырыттылар.

«Татаар дьоно түөлбэлээн олорор 45 омук сиригэр, Арассыыйа 80‑тан тахса эрэгийиэнигэр сыл аайы Сабантуйу бэлиэтииллэр. Ол эрээри быйылгы 25 сыллаах үбүлүөйдээх тэрээһин Саха сиригэр ыытыллара — ураты бэлиэ түгэн. Суолталаах тэрээһиҥҥэ Татарстаантан анал чартернай эриэйстэр кэлиэхтэрэ. “Татаар ыалын тиэргэнин” анаан көрдөрүөхпүт. Бу тэрээһини ыытарга Нижнекамскайдааҕы муниципальнай оройуон сыһыарыллыбыта. Татаар омук национальнай аһын билиһиннэриэхпит. Онно анаан 300 лиитирэлээх сылабаарбытын аҕалыахпыт. Бырааттыы Саха сирин олохтоохторун уонна ыалдьыттары тото-хана аһатыахпыт. Маны тэҥэ, спортивнай күрэхтэһиилэрбитин ыытыахпыт. Хайаҕа сүүрэн тахсыы рекордун олохтуохпут. Дуобат чөмпүйэнээтин ыытыахпыт уонна ат сүүрдүүтэ буолуоҕа. Федеральнай Сабантуйга Татарстаан уонна Саха сирин айар кэлэктииптэрэ, икки бырааттыы өрөспүүбүлүкэ биллиилээх артыыстара норуоттар доҕордоһууларын туругурдар театрализованнай көрдөрүүгэ кыттыыны ылыахтара. Бу тэрээһиҥҥэ кыттаары Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтиттэн 500‑тэн тахса айар куттаах киһи кэлиэҕэ. Олус дириҥ ис хоһоонноох тэрээһиҥҥэ Саха сирин олохтоохторо кэлэн ыалдьыттыылларыгар ыҥырабыт уонна көхтөөхтүк кытталларыгар эрэнэбит», — диэн Данис Шакиров санаатын үллэһиннэ.

“Сахамедиа” холдинг генеральнай дириэктэрэ Виктор Колесов Татарстаан уонна Саха сирэ бэйэ-бэйэлэрин кытта бииргэ үлэлээһиннэрин чэрчитинэн үгүс өрүттээх үлэ ыытылларын бэлиэтээтэ: “Ол курдук, иһитиннэрэр-биллэрэр эйгэ салаатыгар “Сахамедиа” уонна “Татмедиа” холдиннар суруналыыстарбытын атастаһан үлэлэтэбит. Бу күннэргэ Татарстаантан кэлэ сылдьар суруналыыстар Саха сирин туһунан матырыйааллары хомуйа сылдьаллар. Биһиги тэрилтэбит суруналыыстара Татарстааҥҥа баран үлэлээн кэлбиттэрэ. Хаҥалас улууһугар — Саха сирин бастакы бэрэсидьиэнин төрөөбүт дойдутугар буолара дириҥ суолталаах. Үбүлүөйдээх Сабантуйу “Сахамедиа” холдинг суруналыыстара сырдатарга бэлэмнэр. Бииргэ үлэлээһин айар куттаах дьоҥҥо уопуту эбэр”.

Оройуоннар кыттыһыахтара

Оройуоннарга үлэлиир татаар общиналарын кытта “Сахамедиа” холдинг исписэлиистэрэ быһа эпиири “телемост” пуорматынан ыыппыттара сонун көстүү буолла. Татарстаан дэлэгээссийэтэ бу көрүҥү сөбүлүү ылынна. Нерюнгри оройуонун татаардарын общинатын бас-көс дьоно “Саха сирин соҕуруу куоратыгар 2000‑тан тахса татаар дьоно олорор. Саха сирин араас улуустарыгар олорор биир дойдулаахтарбытын кытта эйэ-дэмнээх олоҕу түстүүбүт. Бэйэбит өрөгөй ырыалаахпыт. Общинабытыгар эдэрдиин-эмэнниин үгүс үлэни ыытабыт” диэн санааларын эттилэр.

Өлүөхүмэ куоракка олорор татаардар: “Биһиги куораппытыгар татаар омук историческай үгэһин, былыргы артефактары үйэтиппит ытык кырдьаҕастарбыт билигин да бааллар.

Кэлиҥҥи биэрэпис чахчытынан, Өлүөхүмэ куоракка 620 татаар олорор. Бу дьон бэйэлэрин омуктарын култууратын, үгэстэрин харыстаан илдьэ сылдьаллар. Кинилэри уонна сыаналаах эспэнээттэри хайаан да илдьэ кэлиэхпит. Онон биһиэхэ, өлүөхүмэлэргэ, биир улахан былаһаакканы аныыргытыгар этии киллэрэбит”, — диэн санааларын тиэртилэр Өлүөхүмэҕэ олорор татаардар общиналарын чилиэннэрэ.

Бары өйүүллэр

Татарстаан бэрэстэбиитэллэрэ “олус эппиэтинэстээх, суолталаах тэрээһини Ил Дархан Айсен Николаев уонна Татарстаан Аҕа баһылыга Рустам Минниханов өйүүллэр, онон 25‑с үбүлүөйдээх федеральнай Сабантуй үрдүк таһымҥа барыа дии саныыбыт”, — диэн тэрээһин мунньаҕы түмүктээтилэр. “Туган як” (“Төрөөбүт дойду”) татаар култууратын киинин бэрэссэдээтэлэ Игорь Халилов бэлиэтээбитинэн, бырааһынньыкка бэлэмнэнии эппиэттээх күннэрэ үүннүлэр.

“Биир түүр тыллаахпыт”

Афанасий Ноев, СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ:

— Элбэх омуктаах Сахабыт сиригэр татаар омуга үтүөнү, сырдыгы түстүүр дьон. Биир түүр тыллаах дьон буолан, аймахтыы курдукпут. Бырааттыы норуоттар култуураларбытын, былыр былыргыттан илдьэ сылдьар үгэстэрбитин, духуобунай баайбытын көрдөрөн, билиһиннэрэн, бииргэ алтыһан ааһарбыт, биллэн турар, икки өттүттэн ис турукпутун, куппутун байытыа диэн эрэллээхпит.