«Саха сирэ» хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэрэ күннээҕи олоҕу кытта хардыылыыр

“Саха сирэ” хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэрэ үгүс интэриэһи тардар матырыйаалларынан баай. Ол онтон кылгастык билиһиннэрдэххэ маннык.

Бүгүн – мусуой күнэ. Онон чэппиэрдээҕи хаһыакка икки балаһанан Саха сирин норуоттарын муусукатын уонна фольклорун түмэлин туһунан суруналыыс Сардаана Баснаева кэрэхсэбиллээх матырыйаалы бэлэмнээбитин сэргээҥ.

Кыстык түмүктэнэн, сайын саҕаланна. Энергетиктэр өрөмүөн үлэтин номнуо саҕалаатылар. Өрөмүөн үлэтин хаамыытын туһунан суруналыыс Сайаана Львова «Якутскэнерго» ААУо Киин электрическэй ситимнэрин дириэктэрэ Петр Иванову кытта кэпсэттэ.

Бу күннэргэ улуус аайы улахан тэриллиилээх хаһаайыстыбалар, пиэрмэрдэр, кэтэх сүөһүлээх ыаллар сайылыкка көһөр кэмнэрэ. Мэҥэ Хаҥалас улууһун Тараҕай нэһилиэгин төрүт олохтоохторо Аманатовтар Лампа сайылыгар тахсаары, “күөстэрин өрүнэ” сылдьар үтүө күннэрэ үүннүлэр. Дьиэлээх хаһаайка Мария Никитична иһитин-хомуоһун, аһын-үөлүн араара сылдьарыгар түбэһэн кэпсэттим. “Быйыл сайылыкка тахсыым үйэ аҥаардаах үбүлүөйүн бэлиэтээн, Лампабар тиийээт, алаадьылаан сырылатыам да буоллаҕа!” диэн кэпсээнин саҕалаата сэһэргэһээччим. 50 сыл устата сайылыкка сайылыыр ыанньыксыттыын кэпсэтиини ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Ааспыт сыл сайына киин куорат олохтоохторун өйүгэр, бастатан туран, түөрэ хаһыллыбыт проспект көстүүтүнэн хатанара чуолкай. Сыл олунньутуттан саҕалаан Дьокуускай куорат киин суола түөрэ хаһыллыбыт аппаларга кубулуйбута. Бу саас Ленин аатынан проспект “Лена” киинэ-тыйаатырын туһаайыыта эмиэ өрөмүөҥҥэ сабыллан, күөрэ-лаҥкы баран сытар. Дьэ бу хаһан бүтэр өрөмүөнүй? Хаһан “һуу” дэһэбит? Бу боппуруоһу дириҥник хорутан ырытта суруналыыс Егор Карпов.

“Кэргэммин Альбина Петровнаны кытта 2008 сыл кыһыныгар биир киэһэ чээйдии олорон эрэ арааһы кэпсэтэ, дьон сынньалаҥын туһунан ырыта олорон, “хата, туристары сынньатарга анаан турбааза тэрийэххэ сөп эбит ээ” диэн санааҕа кэлбиппит” диэн кэпсээнин саҕалаата быйыл “Үлэ киһитэ” бириэмийэ хаһаайынынан буолбут Нам улууһун биир ааттаах-суоллаах турбаазатын хаһаайына. Кини кимин бүгүҥҥү хаһыаттан билиэххит.

“Хаһан эмэ тэпилииссэттэн репортаж оҥоруом диэн түүлбэр да суоҕа. Оптуобустан түһэн, Арктикатааҕы судаарыстыбаннай агротехнологическай университет (АГАТУ) тэлгэһэтигэр киирэн, остуолбаларга кумааҕыга “Теплица” диэн суруллубут ыйынньыгы батыһан бэрт дөбөҥнүк булабын. Икки тэпилииссэ сэргэстэһэ турарыттан биирдэригэр киирбитим, сарсыардаттан үлэ-хамнас ырааппыт” диэн репортааһын саҕалыыр Людмила Попова. Салгыы суруналыыс тугу көрдө-иһиттэ? Бу туһунан – бүгүҥҥү хаһыакка.

Саас кэлиитигэр саха сүрэҕин үөрдэр туоһулар – соҕурууттан көтөн кэлэр кус-хаас бииһин ууһа. Үгүспүт оҕо эрдэхтэн биир ыйытыыга ыллара сылдьыбыт буолуохтаахпыт – көтөрдөр тоҕо төннөллөрүй? Бу туһунан учуонайдар тугу кэпсииллэрий? Бүгүҥҥү ырытыы матырыйаалтан үгүһү билиэххит.

“21 оҕолоох Корниловтар Тулагыга олороллор. Онон бэрт түргэнник айаннаан, куораттан төһө да чугас буоллар, хайдах эрэ тыа сирин курдук холку, нус-хас, чуумпу эйгэҕэ тиийдибит. Дьиэҕэ киирээти кытта минньигэс ас сыта саба биэрдэ. Улахан дьиэ кэргэн икки остуолунан олорон, эбиэттээн эрэллэр эбит”, диэн элбэх оҕолоох ыал туһунан  суруналыыс Ангелина Васильева бүгүҥҥү хаһыакка кэпсиир.

Марфа уонна Сергей Расторгуевтар ааттарынан Саха Бриллиантовай цииркэтин талааннаах артыыстарынан акробаттар, гимнастар, жонглердар, клоуннар эрэ буолбатахтар, дьон болҕомтотун араас кыыллар нүөмэрдэрэ эмиэ тардаллар, көрөөччүнү сэргэхситэллэр. Цииркэ кыылларын хайдах көрөн-истэн олороллорун, дьарыктыылларын уруккуттан олус билиэхпин баҕарар буолан, цииркэ кыылларын хаһаайката – дрессировщик Мария Жиркованы кытта эрдэттэн болдьоһон тиийэн кэпсэттим. Дьэ, цииркэ кыыллара хайдах усулуобуйаҕа олороллоруй? Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

“Билигин пууҥҥа 1300 кэриҥэ ыт иитиллэн турар. Тустаах үлэһиттэр барытын хомуйаллар, хааһы буһаран аһаталлар. Күннэтэ ыттарын сүтэрбит хаһаайыттар суксуруһаллар, барбах ыстараап төлөөбүтэ буолан ылан баран, ыттарын эмиэ бэйдиэ ыытан кэбиһэллэр”, – диэн бэлиэтиир бэйдиэ ыт тиэмэтигэр суруйар Ульяна Захарова. Бу сытыы боппуруоһу суруналыыс хайдах арыйбытын сэргээн ааҕыҥ.

Бүгүн хаһыаппыт “Эдэр саас” сыһыарыылаах таҕыста. 1994 сыл алтынньы 10 күнүнээҕи нүөмэригэр тахсыбыт Иван Николаев ааптардаах “Кинилэр кимнээхтэрий?” суруйуутуттан быһа тардыы киһини тугунан интэриэһиргэтиэн сөбүй? Арассыыйаҕа “Новые русские” диэн өйдөбүл үөскээн, киэҥник тэнийбит кэмигэр “саҥа нууччаларынан” аатыран, улаханнык байбыт, элбэҕи ситиспит урбаанньыттар Артем Тарасов, Константин Боровой, Сергей Мавроди эҥин курдуктары ааттыыллара. Оттон, “Саҥа сахалар” диэн өйдөбүлгэ кимнээх түбэһэр этилэрэй? Ааттарын ааттаан холобурдаммыт матырыйаалы үгүс ааҕааччы кэрэхсиэҕэ.