“Саха сирэ” хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэрин сонуна үгүс

“Саха сирэ” хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэрэ үгүс интэриэһи тардар матырыйааларынан баай. Ол онтон кылгастык билиһиннэрдэххэ маннык.

“Сэтинньи 4 күнүгэр Арассыыйаҕа Сомоҕолоһуу күнэ бэлиэтэнэр. Сорох дьон этэринэн, 2005 сыллаахха тэриллибит бырааһынньык күн бүгүҥҥэ диэри норуокка олоччу иҥмит, ис сүрэхтэн үөрэн туран бэлиэтэнэр күн буола илик быһыылаах. Тоҕо оннугуй? Быһаарсан көрүөҕүҥ”, — диэн бэйэтин суруйуутун саҕалыыр суруналыыс Егор Карпов. Бу интэриэһинэй ырытыыны хайаан да ааҕаргытыгар сүбэлиибин.

Бу күннэргэ «Саха сирэ» хаһыат суруналыыстара Нам улууһун Нам уонна Аппааны сэлиэнньэлэригэр үлэлээн, хаһыакка сырдатыллыахтаах дьоруойдарын кытта көрсөн кэлбит бэртээхэй репортажтара үгүс ааҕааччы болҕомтотун тардыаҕа.

“Ити кыаллара буоллар, “күөх рейстэри” тиэрдии кыраапыгын бачча чыыһылаҕа, манна тиэрдэбит диэн таһаарыа этибит буоллаҕа”, – диир. Кини өрөспүүбүлүкэҕэ балыгы тиэйэр икки хараабыл холодильниктарын саҥардан оҥоруохха наадатын бэлиэтээтэ. Суудуналар таһаҕаһы тиэйэр кыамталара кыра. Онон 3000 туоннаттан 5000 диэри таһаҕаһы тиэйэр суудуналары атыылаһыы бириэмэ ирдэбилэ уонна хоту тиэрдиини быһаарар биир суолунан буолуоҕа”, – бу соторутааҕыта хоту сиргэ таһаҕаһы тиэйиигэ анаммыт мунньахтан холобурдаатым. Ханнык салйааччылар туох боппуруостары ырыппыттарын бүгүҥҥү хаһыакка булан ааҕыҥ.

Билиҥҥи саха оҕолоро “маама, паапа, деда, бааба”, төрөппүттэрэ “сыына, дуоча” диэнтэн атыны билбэттэр. Аныгы кибер сайдыы, глобализация үйэтигэр, оннооҕор тыа сирин, уу саха нэһилиэнньэтин оҕолоро, уһуйааннартан саҕалаан маргинал буола иитиллэн тахсаллар. Оннук оҕолорбут улаатан, үөрэх бөҕөнү үөрэхтэнэн, бүтүн өрөспүүбүлүкэни салайан, тутан олорор тойоттор буоллулар. Бу үрдүк өһүөлээх салайааччыларбыт, тыа сиригэр сырыттахтарына, бэл, ситэриилээх былаас үлэтин нэһилиэнньэҕэ отчуоттуулларыгар сахалыы саҥарбакка олохтоохтору кыйахыыллар, кэлэтэллэр, бырабыыталыстыба аптарытыатын түһэрэллэр”, — бу курдук ким “Аныгы Дапсылар, Багдарыын Сүлбэлэр наадалар” диэн матырыйаалга санаатын хото эттэ? Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Суруналыыс Александр Тарасов кыһын тимир көлөнү кытта бодьуустаһары сөбүлээбэт дьон массыыналарын тиэргэннэригэр таһааран тоҥорон кэбиһэллэрин  уонна саас буоларын күүтэллэрин туһунан “Натааһа абырыыр дуу, алдьатар дуу?” диэн ырытыы матырыйаалын аахтаххытына, “Натааһа“ туһунан барытын билиэххит.

Соторутааҕыта Москваҕа Бүтүн Арассыыйатааҕы кылаас салайааччыларын II пуорума буолан ааста. Саха сириттэн сүүмэрдээһини ааһан, 8 педагог кытынна. Кинилэр кимнээхтэрин уонна хайдах таһымнаахтык кыттыбыттарын туһунан суруналыыс Людмила Попова ырытта.

Былыргы көс биистэр: гуннар, сарматтар, скифтэр, түүрдэр, монголлар, джунгардар быһаччы удьуордарынан биллэр алтай омук бэрэстэбиитэллэрэ Саха сиригэр аҕыйаҕа суохтар. Кинилэртэн биирдэстэрин Нам улууһун Нам сэлиэнньэтигэр олохсуйан, ыал буолан, оҕо-уруу төрөтөн, «бэйэ сахата» буолбута быданнаабыт киһини кытта суруналыыс Надежда Егорова көрсөн кэрпсэтиитэ үгүс ааҕааччыны  кэрэхсэтиэҕэ.

Сомоҕолоһуу күнүн көрсө биир олус интэриэһинэй тиэмэни булан, анаан сырдатарга сананным. Соторутааҕыта бэркэ убаастыыр киһибин, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Мария Габышеваны кытта көрсөн кэпсэттим. Онно кини: “Олус бэлиэ сыл ааһан эрэр. Нуучча судаарыстыбатыгар холбоспуппут уонна Дьокуускай куорат төрүттэммитэ 390 сыла, Саха АССР төрүттэммитэ 100 сыла. Ити барыта араас сааҥсы­йалар, хамсык ыарыы хааччахтара, байыаннай эпэрээссийэ доҕуһуолланна. Ол да буоллар, дьон-сэргэ санаатын түһэрбэккэ, сомоҕолоһон, кыах баарынан суолталаах үбүлүөйдэри дьоһуннук бэлиэтээтэ, ааспыты аҕынна, үтүөлээхтэри үйэтитэргэ улахан үлэ барда. Элбэх үбүлүөй холбуу бэлиэтэммит буолан, көтүтүүлэр да бааллар. Мин санаабар, ити ааттаммыт үбүлүөйдэргэ өссө киэҥ соҕустук Саха сирэ Арассыыйаҕа холбоспут үбүлүөйүгэр биир түгэн ситэ сырдатыллыбата” диэн эттэ. Ол туох тиэмэний? Ол туһунан бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Түөрт оҕолоох эдэр ийэ иһэн-аһаан оҕолорун ыһан кэбиспит. Ол түмүгэр сааһын ситэ илик түөрт оҕо «Берегиня» диэн оҕо иитэр дьиэҕэ барбыт. Эбээлэрэ Людмила Николаевна ыраах куоракка сырыттаҕына, улахан сиэнэ «эбээ, ийэбит сүттэ, биһигини иитэр дьиэҕэ биэрдилэр» диэн эрийбит. Кыыһыгар хаалларан барбыт дьиэтэ-уота дьаабыланан, ОДьКХ төлөбүрэ биирдэ да төлөммөккө, эбиитин баар миэбэлэ, мала-сала ыһыллан-сүтэн тоһуйбут. Оҕолор буоллаҕына иитэр дьиэҕэ бэриллибиттэр. Ол эрээри күүстээх санаалаах эбээ түүннэри-күнүстэри үлэлээн, санаатын түһэрбэккэ, оҕолорун төннөрөр туһугар турууласпыта. Бу түбэлтэни бүгүҥҥү хаһыакка  сиһилии ырытта суруналыыс Ульяна Захарова.

Сэтинньи 4 күнүгэр А.Е. Кулаковскай аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр Москваттан, Омскайтан, Владивостоктан, Петропавловскай-Камчатскайтан, Хабаровскайтан, Магадантан ыалдьыттардаах «Якутия объединяет. Молодежь наций – взгляд в будущее» пуорум ыытыллыаҕа. Манна, быһа холуйан, 200 кэриҥэ киһи кыттара күүтүллэр. Бу туһунан матырыйаалы бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.